Likwidacja Spółki z o.o. w praktyce

Likwidacja spółki z o. o. – słowo wstępne

Założenie spółki prawa handlowego jest aktualnie możliwe w kilka dni. Likwidacja spółki z ograniczoną odpowiedzialnością stanowi natomiast proces zdecydowaniem dłuższy i bardziej skomplikowany. Od momentu podjęcia uchwały o likwidacji spółki z o. o. do wykreślenia spółki z rejestru mija zwykle kilka miesięcy.

Likwidacja spółki z ograniczoną odpowiedzialnością wiąże się z koniecznością spełnienia szeregu warunków i formalności uregulowanych w obowiązujących przepisach. W artykule przedstawiam m.in. w jaki sposób powinna przebiegać likwidacja spółki, opisuję zasady postępowania w odniesieniu do zobowiązań i wierzytelności likwidowanej spółki oraz wyjaśniam, w jaki sposób powinien zostać podzielony majątek spółki po likwidacji. W artykule zwracam uwagę na istotne kwestie związane z rozwiązaniem i likwidacją spółki z o.o., z którymi spotykam się w swojej praktyce zawodowej. Zapraszam do lektury.

Sposoby rozwiązania spółki

Omawianie kwestii związanych z zakończeniem działalności spółki z o.o. warto rozpocząć od przedstawienia przyczyn, które powodują rozwiązanie spółki. Zakończenie bytu prawnego spółki nie zawsze jest bowiem wynikiem autonomicznej i swobodnej decyzji jej kierownictwa. Przyczyny rozwiązania spółki określone zostały ściśle w kodeksie spółek handlowych (art. 270 ksh). Przesłanki rozwiązania spółki z o. o. kształtują się następująco:

Przyczyny przewidziane w umowie spółki

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością zwykle powoływana jest na czas nieokreślony. Przepisy dopuszczają jednak powoływanie spółki na czas określony lub w celu realizacji określonego przedsięwzięcia gospodarczego. W takim przypadku upływ terminu, na jaki spółka została zawarta lub zakończenie przedsięwzięcia gospodarczego będzie powodowało rozwiązanie spółki. Podejmowanie przez wspólników uchwały o postawieniu spółki w stan likwidacji nie będzie konieczne.

Uchwała wspólników o rozwiązaniu spółki albo o przeniesieniu siedziby spółki za granicę

W praktyce do rozwiązania spółki z o. o. najczęściej dochodzi właśnie na skutek uchwały podjętej przez wspólników. Uchwała o rozwiązaniu spółki jako sposób likwidacji spółki z o. o. zostanie szeroko opisana w dalszej części artykułu.

Ogłoszenie upadłości spółki

Jeżeli w odniesieniu do spółki zachodzą przesłanki niewypłacalności, jej zarząd ma obowiązek złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości. Wydanie przez sąd postanowienia o ogłoszeniu upadłości stanowi przyczynę likwidacji spółki.

Inne przyczyny przewidziane prawem

Przyczyny rozwiązania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością zostały przez ustawodawcę ujęta także w innych aktach prawnych niż kodeks spółek handlowych. W szczególności należy zwrócić uwagę na przepisy ustawy o krajowym rejestrze sądowym, która określa możliwość rozwiązania spółki z urzędu przez sąd rejestrowy w przypadku niedopełnienia wymaganych formalności przewidzianych prawem.

Wyrok sądu rejestrowego o rozwiązaniu spółki

Rozwiązanie spółki z o. o. możliwe jest także na podstawie orzeczenia sądu. Pozew o rozwiązanie spółki może złożyć wspólnik lub członek organu spółki (tj. członek zarządu lub rad nadzorczej). Należy zwrócić uwagę, iż stroną pozwaną w procesie o rozwiązanie spółki jest zawsze spółka, nie zaś jej wspólnicy. Pozew o rozwiązanie spółki złożony przeciwko wspólnikom zostanie oddalony z uwagi na brak legitymacji biernej. W pozwie o rozwiązanie spółki należy wykazać alternatywnie jedną z dwóch przesłanek, tj., że:

• osiągnięcie celu spółki stało się niemożliwe lub
• zaszły inne ważne przyczyny wywołane stosunkami spółki.

Jak wynika z powyższego przyczyny rozwiązania spółki przez sąd opisane zostały dzięki tzw. zwrotów niedookreślonych. W konsekwencji kategorie stanów faktycznych, które uzasadniają rozwiązanie spółki nie stanowią katalogu zamkniętego. Przesłanki orzeczenia o rozwiązaniu spółki sąd będzie badał każdorazowo z uwzględnieniem okoliczności faktycznych danego wypadku.

Należy przy tym zwrócić uwagę, iż uchwała o rozwiązaniu spółki wymaga większości dwóch trzecich głosów. W przypadku, gdy wspólnicy reprezentujący dwie trzecie kapitału zakładowego są zgodni co do rozwiązania spółki wówczas prowadzenie postepowania o rozwiązanie spółki przez sąd nie będzie potrzebne. W praktyce zatem procesy o rozwiązanie spółki przez sąd wszczynane są wówczas, gdy do rozwiązania spółki zmierzają wspólnicy, którzy łącznie posiadają mniej niż dwie trzeci udziałów w kapitale zakładowym. Wśród praktyków prawa spółek można spotkać się z określeniem zgodnie z którym możliwość rozwiązania spółki przez sąd (art. 271 ksh) stanowi swego rodzaju wentyl bezpieczeństwa, który pozwala na zakończenie bytu prawnego spółki w przypadku, gdy zostały spełnione ku temu przesłanki, ale brak jest wymaganej większości wśród wspólników.

Uchwała o rozwiązaniu spółki z o. o. – najpopularniejszy sposób likwidacji spółki

W praktyce uchwała o likwidacji spółki z o. o. stanowi najpopularniejszy sposób rozwiązania spółki. Należy jednak pamiętać, iż podjęcie uchwały o rozwiązaniu jest dopiero początkiem procesu zmierzającego do zakończenia bytu prawnego spółki. Aby na skutek podjętej uchwały o rozwiązaniu spółki mogło dojść do jej wykreślenia z rejestru muszą zostać zrealizowane wszystkie opisane niżej etapy likwidacji.

1) Podjęcie uchwały o likwidacji, wybór likwidatorów, zgłoszenie likwidacji do KRSu

Uchwała wspólników o rozwiązaniu spółki powinna być podjęta w formie aktu notarialnego. Z chwilą podjęcia uchwały następuje otwarcie likwidacji. Od tego momentu spółka ma obowiązek działać pod dotychczasową firmą z dodatkiem “w likwidacji”.

W uchwale o likwidacji należy wskazać likwidatorów, czyli osoby, które będą dokonywać czynności likwidacyjnych. jeżeli treści uchwały nie stanowi inaczej, likwidatorami są członkowie zarządu spółki.

Wszczęcie likwidacji spółki wiąże się z także obowiązkami sprawozdawczymi, w z tym koniecznością sporządzenia bilansu otwarcia.

2) Ogłoszenie o likwidacji spółki, wezwanie wierzycieli do zgłaszania wierzytelności

Uchwała o likwidacji powinna zostać zgłoszona do KRSu wraz z wnioskiem o dokonanie związanego z tym wpisu w rejestrze. Otwarcie likwidacji spółki z o.o. należy także ogłosić w Monitorze Sądowym i Gospodarczym (MSIG). Bezpieczeństwo obrotu gospodarczego wymaga, aby wierzyciele dowiedzieli się o planowanym zamknięciu spółki z o.o. i mogli zgłosić spółce swoje wierzytelności. W związku z powyższym, ogłoszenie o likwidacji zawiera wezwanie wierzycieli do zgłoszenia wierzytelności w terminie trzech miesięcy od dnia ogłoszenia.

3) Likwidacja spółki – czynności likwidacyjne

Aby doprowadzić do definitywnego zakończenia faktycznej działalności spółki, likwidatorzy są zobligowani dokonać tzw. czynności likwidacyjnych, tj.

– zakończyć interesy bieżące spółki,

– ściągnąć wierzytelności,

– wypełnić zobowiązania oraz

– upłynnić majątek spółki.

Od momentu ogłoszenia likwidacji spółka może podejmować wyłącznie działania niezbędne do zakończenia istniejących spraw. Spółka powinna w miarę posiadanych środków wykonać zobowiązania i spłacić swoje długi. Środki te mogą pochodzić m.in. ze ściągniętych wierzytelności oraz z likwidacji majątku (sprzedaży ruchomości i nieruchomości należących do spółki). Ze względu na to, iż do zakończenia likwidacji może dojść dopiero po całkowitym upłynnieniu majątku przez spółkę, procesy likwidacyjne niejednokrotnie realizowane są kilka, a choćby kilkanaście miesięcy.

4) Majątek spółki po likwidacji

Majątek spółki należy przeznaczyć w pierwszej kolejności na zaspokojenie i zabezpieczenie wierzycieli. Wspólnicy mogą podzielić między siebie majątek, który pozostanie po zaspokojeniu i zabezpieczeniu wierzycieli. Zgodnie z przepisami kodeksu spółek handlowych, podział majątku między wspólników może jednak nastąpić dopiero po upływie 6 miesięcy od dnia ogłoszenia o otwarciu likwidacji i wezwaniu wierzycieli do zgłaszania wierzytelności. Powyższa regulacja ma na celu ochronę wierzycieli, którzy nie byli znani spółce i którzy nie zgłosili swoich wierzytelności w terminie. Mogą oni żądać zaspokojenia swoich należności dopóki majątek spółki nie zostanie podzielony.

5) Sprawozdanie finansowe na dzień zakończenia likwidacji

Po zakończeniu czynności likwidacyjnych, a przed definitywnym wykreśleniem spółki z rejestru likwidatorzy są zobowiązani przygotować sprawozdanie finansowe, tzw. sprawozdanie likwidacyjne. Sprawozdanie sporządza się na dzień poprzedzający podział między wspólników majątku pozostałego w spółce po zaspokojeniu lub zabezpieczeniu wierzycieli. Sprawozdanie powinno zostać zatwierdzone przez zgromadzenie wspólników, a następnie ogłoszone w siedzibie spółki.

6) Zakończenie likwidacji spółki z o. o. – wniosek o wykreślenie spółki z KRSu

Po dokonaniu opisanych wyżej czynności likwidacyjnych oraz sporządzeniu i zatwierdzeniu sprawozdania likwidacyjnego, likwidatorzy powinni zgłosić do KRSu wniosek o wykreślenie spółki z rejestru. Wraz z wnioskiem należy złożyć do sądu niezbędne dokumenty, w tym zatwierdzone przez zgromadzenie wspólników sprawozdanie likwidacyjne, uchwałę o udzieleniu absolutorium likwidatorom oraz uchwałę dotyczącą miejsca przechowywania ksiąg i dokumentów likwidowanej spółki.

Dopiero z chwilą wykreślenia z rejestru następuje rozwiązanie spółki.

Wykreślenie z KRSu zadłużonej spółki

Wielokrotnie w swojej praktyce, kancelaria spotyka się z pytaniem, czy jest możliwe wykreślenie z rejestru spółki, która posiada niespłacone długi i nie dysponuje środkami na ich zapłatę.

Zgodnie z kodeksem spółek handlowych do podstawowych obowiązków likwidatorów należy upłynnienie majątku spółki i spłata zobowiązań. Modelowo likwidatorzy powinni sporządzić sprawozdanie likwidacyjne „na zero” i dopiero na tej podstawie spółka może zostać wykreślona z rejestru przedsiębiorców.

W praktyce jednak w znacznej części wypadków likwidowana spółka nie ma dostatecznych środków na pokrycie wszystkich zobowiązań. Czy likwidacja zadłużonej spółki jest zatem możliwa? Przepisy kodeksu spółek handlowych (art. 270 – 290 ksh) nie odpowiadają jednoznacznie na tak postawione pytanie. Swego rodzaju luka w przepisach została jednak wypełniona przez orzecznictwo sądowe.

W wyroku z dnia 5 grudnia 2003 roku Sąd Najwyższy podzielił stanowisko zgodnie, z którym: „Możliwe jest wykreślenie z rejestru handlowego spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, o ile w wyniku przeprowadzonego i zakończonego postępowania likwidacyjnego zostanie spieniężony cały jej majątek, a mimo to zostaną nie spełnione zobowiązania ciążące na tej spółce”

W wyroku z dnia 20 września 2007 roku, sygn. II CSK 240/07 Sąd Najwyższy stwierdził natomiast, że: „Likwidacja spółki jest ukończona wówczas, gdy w majątku spółki nie ma już żadnych składników majątkowych i okoliczność ta zostanie stwierdzona sprawozdaniem likwidacyjnym”.

Analogiczne stanowisko zostało przedstawione także m. in. w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 18 grudnia 1996 roku, sygn. akt I CKN 20/96.

Tym samym, zgodnie z większościowym poglądem reprezentowanym w orzecznictwie Sądowym, wykreślenie zadłużonej spółki z KRS należy uznać za dopuszczalne.

Powyższe nie oznacza jednak, iż likwidacja zawsze stanowić będzie w pełni skuteczny sposób uwolnienia się od zobowiązań zadłużonej spółki. Należy zauważyć, iż zgodnie z art. 299 ksh członkowie zarządu ponoszą subsydiarną odpowiedzialność za zobowiązania spółki. W praktyce oznacza to, iż o ile spółka nie będzie w stanie spłacić swoich zobowiązań wierzyciele mają możliwość, aby domagać się spłaty od członków zarządu. Z drugiej jednak strony, Kodeks spółek handlowych przewiduje przypadki, w których członkowie zarządu będą mogli uwolnić się od osobistej subsydiarnej odpowiedzialności za zobowiązania zlikwidowanej spółki (art. 299 par. 1 ksh). Zagadnienie osobistej odpowiedzialności członków zarządu za zobowiązania wykreślonej spółki przekracza jednak ramy niniejszej publikacji i wymaga każdorazowo indywidualnej oceny.

Szerzej o odpowiedzialności członków zarządu za zobowiązania spółki z o. o. pisaliśmy w artykule: „Odpowiedzialność za zobowiązania spółki z o. o.”.

Wykreślenie spółki bez likwidacji

W niniejszej artykule opisana została procedura wykreślenia spółki z rejestru na skutek przeprowadzenia postępowania likwidacyjnego. Ustawa o Krajowym Rejestrze Sądowym przewiduje także wypadki, gdy spółka zostaje wykreślona przez sąd z urzędu, bez przeprowadzenia postępowania likwidacyjnego.

Przypadki wykreślenia spółki z rejestru bez przeprowadzenia postępowania likwidacyjnego można podzielić na dwie grupy.

Pierwsza grupa przesłanek wykreślenia spółki bez likwidacji związana jest z postępowaniem upadłościowym. Sąd wszczyna z urzędu postępowanie o rozwiązanie podmiotu wpisanego do KRS bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego, w przypadku gdy:

• oddalając wniosek o ogłoszenie upadłości lub umarzając postępowanie upadłościowe, sąd upadłościowy stwierdzi, iż zgromadzony w sprawie materiał daje podstawę do rozwiązania spółki bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego;

• oddalono wniosek o ogłoszenie upadłości lub umorzono postępowanie upadłościowe z tego powodu, iż majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania;

Powyższe koresponduje art. 13 ust. 2 ustawy prawo upadłościowe zgodnie, z którym :oddalając wniosek o ogłoszenie upadłości, sąd ustala, czy materiał zgromadzony w sprawie daje podstawę do rozwiązania podmiotu wpisanego do Krajowego Rejestru Sądowego bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego.

przykład: spółka xyz sp. z o. o. złożyła wniosek o ogłoszenie upadłości. Sąd upadłościowy stwierdził jednak, iż majątek spółki xyz sp. z o. o. nie wystarcza na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego. Sąd upadłościowy oddalił wniosek spółki o ogłoszenie upadłości. Sąd rejestrowy na podstawie przytoczonych powyżej przepisów uprawniony jest do wszczęcia z urzędu postępowania w sprawie wykreślenia spółki xyz sp. z o. o. z rejestru przedsiębiorców.

Druga grupa przesłanek wykreślenia spółki bez likwidacji nie jest związana z postępowaniem upadłościowym i dotyczy braku realizacji przez spółkę jej obowiązków związanych z bieżącą działalnością. Rozwiązanie spółki bez likwidacji możliwe jest gdy:

• mimo wezwania sądu rejestrowego nie złożono rocznych sprawozdań finansowych za 2 kolejne lata obrotowe;
• mimo dwukrotnego wezwania sądu rejestrowego nie zostały wykonane inne obowiązki spółki wynikające z ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym

przykład: spółka xyz sp. z o. o. nie złożyła do KRS sprawozdania finansowego za dwa kolejne lata obrotowe. KRS wezwał spółkę do złożenia sprawozdań. Sprawozdania finansowe nie zostały złożone. KRS nałożył na spółkę grzywnę za brak złożenia sprawozdań i ponownie wezwał spółkę do realizacji ww. obowiązku. Mimo to, spółka nie uzupełniła brakujących sprawozdań. Sąd rejestrowy może w takim wypadku wszcząć postępowanie o wykreślenie spółki bez likwidacji (z urzędu).

Wykreślenie spółki z KRS bez likwidacji nie będzie jednak możliwe w każdym wypadku.

Wydanie przez sąd z urzędu postanowienia w omawianym trybie może to nastąpić wyłącznie pod warunkiem ustalenia, iż spółka nie posiada zbywalnego majątku i faktycznie nie prowadzi działalności. Inaczej mówiąc, w przypadku gdy sąd rejestrowy w toku postępowania ustali, iż spółka posiada zbywalny majątek lub w praktyce w dalszym ciągu prowadzi działalność, postanowienie o wykreśleniu nie zostanie wydane.

W tym kontekście w naszej praktyce pojawia się często zagadnienie – wykreślenie spółki z krs bez likwidacji a zobowiązania spółki, tj. czy KRS może wykreślić z rejestru spółkę, która posiada długi. Jak już wskazano we wcześniejszej części publikacji co do zasady możliwe jest skuteczne przeprowadzenie postępowania likwidacyjnego w stosunku do zadłużonej spółki. Analogicznie należy stwierdzić, iż spółka z długami może zostać wykreślona przez sąd także z urzędu (bez likwidacji). W odniesieniu do powyższego należy wskazać, iż każdy taki przypadek powinien podlega indywidualnej analizie. Zasadniczo jednak istnienie niezaspokojonym zobowiązań ciążących na wykreślanej spółce nie stoi na przeszkodzie rozwiązaniu spółki w powyższym trybie.

Likwidacja zawieszonej spółki z o.o.

Dla wielu spółek etapem przejściowym pomiędzy pełną aktywnością gospodarczą a likwidacją jest zawieszenie działalności gospodarczej. W okresie zawieszenia spółka nie może aktywnie prowadzić działalności, ale jednocześnie jest zwolniona z szeregu obowiązków publicznoprawnych. Z tego powodu zawieszenie działalności jest często pierwszym krokiem, podejmowanym jeszcze przed wszczęciem postępowania likwidacyjnego. Należy pamiętać, iż maksymalny okres zawieszenia spółki wynosi 24 miesiące.

Jedną z zalet zawieszenia działalności spółki jest to, iż za okres, kiedy działalność spółki była zawieszona brak jest obowiązku sporządzania sprawozdania finansowego. W okresie zawieszenia spółka może podejmować wyłącznie czynności niezbędne do zachowania lub zabezpieczenia źródła przychodów. Zawieszona spółka może być pozywana przez swoich wierzycieli i może uczestniczyć w postępowaniach sądowych na analogicznych zasadach jak spółka, której działalność nie zostało zawieszona.

W okresie, kiedy działalność spółki jest zawieszona, wspólnicy mogą jednak podjąć decyzję o definitywnym zakończeniu istnienia spółki. Zawieszenie działalności zasadniczo nie stoi na przeszkodzie podjęciu uchwały o likwidacji.

W swojej działalności często otrzymujemy pytania – likwidacja zawieszonej spółki – czy jest możliwa. Podsumowując powyższe należy odpowiedzieć twierdząco na ww. pytanie. Likwidacja zawieszonej spółki odbywa się na analogicznych zasadach jak spółki, która nie została zawieszona.

Likwidacja spółki z o.o. koszty

Na koszty likwidacji spółki z ograniczoną odpowiedzialnością składają się następujące pozycje:

– uchwała o likwidacji spółki z o. o. – tak jak już wyżej stwierdzono, musi zostać podjęta w formie aktu notarialnego. W praktyce koszty notarialne obejmujące sporządzenia aktu oraz wypisy to ok. 1 000 – 1 200 zł brutto.

– wniosek do KRS o wpis likwidacji wraz z wpisem do MSiG – 350 zł,

– ogłoszenie w MSiG wzywające wierzycieli do zgłaszania wierzytelności – opłata zależna od ilości znaków, w praktyce ok. 200 – 300 zł,

– sporządzenie bilansu otwarcia likwidacji – koszt zależny od biura księgowego sporządzającego bilans,

– wniosek do KRS o wykreślnie spółki z rejestru wraz z ogłoszeniem w MSiG – 400 zł

W odniesieniu do spółek, które nie posiadają rozbudowanego majątku lub nie prowadziły faktycznie działalności przed złożeniem wniosku o likwidacje, koszty likwidacji ograniczą się w zasadzie to tych wyżej wymienionych.

Spółki posiadające istotne składniki majątku muszą przygotować się dodatkowo na poniesienie wydatków związanych ze spieniężeniem majątku (m.in. koszty wycen) oraz dochodzeniem roszczeń i wykonaniem zobowiązań.

Koszty likwidacji spółki z o. o. są więc uzależnione od konkretnego przypadku – rozmiaru działalności, wielkości majątku oraz ilości prowadzonych przez spółkę spraw. Przed przystąpieniem do likwidacji spółka powinna zabezpieczyć środki potrzebne na przeprowadzenie procesu likwidacyjnego. W przypadku większości typowych likwidacji, koszty likwidacji sp. z o. o. ograniczą się do kosztów notarialnych i opłat sądowych.

Komentarz Capital Legal

Pomyślne przeprowadzenie procedury likwidacji spółki z o. o. wymaga zachowania szeregu warunków formalnych. Z praktyki wiemy, iż często klientom zależy na jak najszybszym sfinalizowaniu całego procesu. Aby uniknąć błędów i opóźnień, rekomendujemy skorzystanie z pomocy kancelarii specjalizującej się w tego typu zagadnieniach. W ramach praktyki prawa spółek kompleksowo zajmujemy się wszystkimi zagadnieniami prawnymi dotyczącymi likwidacji spółki. jeżeli potrzebujesz wsparcia w tym zakresie, zapraszamy do kontaktu.