Naruszenie popełnione przez spółkę zależną

Stan faktyczny

AB i MTB są browarami z siedzibą w Grecji. AB należy do grupy Heineken, której spółka dominująca, Heineken, ma siedzibę w Amsterdamie. W latach 1998-2014 Heineken posiadał ok. 98 % udziałów w kapitale AB. Decyzją z 2014 r. grecki Urząd Ochrony Konkurencji stwierdził, iż w tym okresie AB nadużywała swojej pozycji dominującej na greckim rynku piwa, niezgodnie z art. 102 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Dz.Urz. UE C z 2016 r. Nr 202, s. 47).

MTB wniosło do sądu w Amsterdamie powództwo o uznanie Heineken i AB za solidarnie odpowiedzialne za ww. naruszenie i zobowiązanie ich solidarnie do naprawienia całości szkody poniesionej przez MTB. Niderlandzki sąd powziął wątpliwości, co do wykładni art. 8 pkt 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 1215/2012 z 12.12.2012 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (Dz.Urz. UE L z 2012 r. Nr 351, s. 1) w odniesieniu do wymogu istnienia „ścisłej więzi”.

Stanowisko TS

Ścisła więź

Artykuł 8 pkt 1 rozporządzenia 1215/2012 stanowi, iż o ile pozywa się łącznie kilka osób, osoba mająca miejsce zamieszkania lub siedzibę na terytorium państwa członkowskiego może zostać pozwana również przed sąd miejsca, w którym ma miejsce zamieszkania lub siedzibę jeden z pozwanych, o ile między sprawami istnieje tak ścisła więź, iż pożądane jest ich łączne rozpoznanie i rozstrzygnięcie w celu uniknięcia wydania w oddzielnych postępowaniach sprzecznych ze sobą orzeczeń.

Trybunał orzekł już, iż wymóg istnienia tego samego stanu faktycznego i prawnego należy uznać za spełniony, o ile kilka przedsiębiorstw, które uczestniczyły w jednolitym i ciągłym naruszeniu reguł konkurencji prawa Unii stwierdzonego w decyzji Komisji, dotyczą, jako stron pozwanych, powództwa oparte na ich udziale w tym naruszeniu, i to pomimo faktu, iż zarówno pod względem geograficznym, jak i czasowym pozwane w postępowaniu głównym uczestniczyły we wprowadzaniu w życie danego kartelu w różny sposób (wyrok TS z 21.5.2015 r., CDC Hydrogen Peroxide, C-352/13, Legalis, pkt 21). Zdaniem rzecznik generalnej (pkt 40 opinii) to samo stwierdzenie nasuwa się również w przypadku powództw opartych na udziale spółki w naruszeniu reguł konkurencji prawa UE i skierowanych przeciwko tej spółce, a także przeciwko jej spółce dominującej i w związku z którymi zarzuca się, iż razem tworzą one jedno i to samo przedsiębiorstwo. Z orzecznictwa TS wynika bowiem, iż unijne prawo konkurencji dotyczy działalności przedsiębiorstw, a zatem, skoro odpowiedzialność za szkodę wynikającą z naruszenia reguł konkurencji UE ma charakter osobisty, odpowiedzialność za szkodę spowodowaną tym naruszeniem powinno ponieść przedsiębiorstwo, które dopuściło się naruszenia tych reguł (wyrok TS z 14.3.2019 r., Skanska Industrial Solutions i in., C-724/17, Legalis, pkt 30, 31). Z tego powodu w przypadku ustalenia, iż spółka dominująca i jej spółka zależna są częścią tej samej jednostki gospodarczej, a tym samym tworzą jedno przedsiębiorstwo w rozumieniu reguł konkurencji prawa UE, samo istnienie tej jednostki, która popełniła naruszenie, determinuje w decydujący sposób odpowiedzialność jednej lub drugiej ze spółek tworzących przedsiębiorstwo za antykonkurencyjne zachowanie tego przedsiębiorstwa. W związku z tym pojęcie „przedsiębiorstwa”, a poprzez nie pojęcie „jednostki gospodarczej”, powoduje z mocy prawa powstanie odpowiedzialności solidarnej między podmiotami tworzącymi jednostkę gospodarczą w chwili popełnienia naruszenia (wyrok TS z 6.10.2021 r., Sumal, C-882/19, Legalis, pkt 43, 44).

Zdaniem TS w przypadku, gdy odpowiedzialność solidarna spółki dominującej i jej spółki zależnej za naruszenie reguł konkurencji prawa UE nie została stwierdzona w ostatecznej decyzji Komisji istnieje ryzyko wydania sprzecznych ze sobą orzeczeń występujących w odniesieniu do tego samego stanu faktycznego i prawnego. Tymczasem przepis art. 8 pkt 1 rozporządzenia 1215/2012 ma na celu właśnie uniknięcie takiego ryzyka.

Domniemanie wywierania decydującego wpływu

W ocenie TS powyższa wykładnia art. 8 pkt 1 rozporządzenia 1215/2012, w zakresie, w jakim ten przepis znajduje zastosowanie również w przypadku powództw skierowanych zarówno przeciwko spółce dominującej, jak i przeciwko jej spółce zależnej, z którą ta pierwsza tworzy jednostkę gospodarczą, opartych na udziale tej drugiej w naruszeniu reguł konkurencji prawa Unii, jest zgodna z celami przewidywalności zasad jurysdykcyjnych oraz z zasadą pewności prawa.

Zdaniem TS w przypadku spółki dominującej i jej spółki zależnej, mającej siedzibę w innym państwie członkowskim, każda z nich może racjonalnie przewidzieć, iż w przypadku naruszenia reguł prawa konkurencji UE, popełnionego przez jedną z nich, może ona zostać pozwana przed sądy państwa członkowskiego siedziby drugiej w celu ustosunkowania się do roszczeń opartych na tym naruszeniu.

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem TS w szczególnym przypadku, gdy spółka dominująca posiada bezpośrednio lub pośrednio cały lub prawie cały kapitał swej spółki zależnej, która dopuściła się naruszenia reguł konkurencji, zastosowanie znajduje wzruszalne domniemanie, a mianowicie domniemanie wywierania decydującego wpływu i odpowiedzialności spółki dominującej, w myśl którego owa spółka dominująca rzeczywiście wywiera decydujący wpływ na zachowanie tej spółki zależnej (wyrok TS z 26.10.2017 r., Global Steel Wire i in./Komisja, C-457/16 P i od C-459/16 P do C-461/16 P, Legalis, pkt 84). Trybunał uznał, iż chociaż domniemanie wywierania decydującego wpływu i odpowiedzialności spółki dominującej zostało sformułowane w ramach skarg na decyzje Komisji, może ono również znaleźć zastosowanie w przypadku roszczenia osoby fizycznej lub prawnej, która twierdzi, iż poniosła szkodę z powodu udziału spółki w naruszeniu reguł konkurencji prawa Unii, skierowanego przeciwko innej spółce, która posiada całość lub prawie całość kapitału tej pierwszej spółki.

Trybunał stwierdził, iż w niniejszej sprawie sąd rozpatrujący sprawę może ograniczyć się do sprawdzenia czy istnienie decydującego wpływu spółki dominującej na spółkę zależną nie jest a priori wykluczone, aby mógł uznać się za adekwatny, o ile zezwala na to prawo krajowe.

Reasumując TS orzekł, iż art. 8 pkt 1 rozporządzenia 1215/2012 należy interpretować w ten sposób, iż nie stoi on na przeszkodzie temu, aby w przypadku roszczeń o zobowiązanie spółki dominującej i jej spółki zależnej solidarnie do naprawienia szkody wyrządzonej w wyniku naruszenia przez spółkę zależną reguł konkurencji, sąd siedziby spółki dominującej, przed który wytoczono powództwo, mógł oprzeć się, w celu ustalenia swojej jurysdykcji krajowej, na domniemaniu, zgodnie z którym w przypadku gdy spółka dominująca posiada bezpośrednio lub pośrednio cały lub prawie cały kapitał swej spółki zależnej, która dopuściła się naruszenia reguł konkurencji, owa spółka dominująca wywiera decydujący wpływ na tę spółkę zależną, pod warunkiem iż pozwani nie zostali pozbawieni możliwości powołania się na poszlaki wskazujące na to, iż spółka dominująca nie posiadała, bezpośrednio lub pośrednio, całego lub prawie całego kapitału swojej spółki zależnej albo iż domniemanie to powinno jednak zostać obalone.

Komentarz