Niekończąca się rozbudowa szpitala we Włocławku - co poszło nie tak?

Najwyższa Izba Kontroli negatywnie ocenia rozbudowę Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego we Włocławku. Wyniki kontroli nie pozostawiają złudzeń: inwestycja została źle przygotowana, a dokumentacja projektowa zawierała wiele błędów krytycznych. W efekcie dwa nowe budynki – których budowa miała się zakończyć w listopadzie 2023 roku – do dnia dzisiejszego znajdują się w stanie surowym. w tej chwili przewiduje się, iż projekt zostanie zakończony do końca 2029 r. o ile równolegle nie zostaną podjęte adekwatne działania korygujące, to ten termin również może stać pod znakiem zapytania. NIK podkreśla, iż zatwierdzony w umowie z wykonawcą koszt inwestycji wzrósł z 155,4 mln zł do szacunkowej kwoty przekraczającej 400 mln zł. Jednak choćby ta kwota może okazać się niewystarczająca do ukończenia rozbudowy szpitala.

NIK postanowiła sprawdzić, czy rozbudowa Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego we Włocławku została przygotowana i przeprowadzona w sposób prawidłowy, oraz czy osiągnięto planowane rezultaty i zapewniono trwałość projektu. Kontrola objęła dwa podmioty: Kujawsko-Pomorskie Inwestycje Medyczne Sp. z o.o. w Toruniu (KPIM) oraz Wojewódzki Szpital Specjalistyczny we Włocławku, które wspólnie - choć każdy w innym zakresie - odpowiadają za realizację tego przedsięwzięcia. Projekt był realizowany m.in. ze środków Europejskiego Banku Inwestycyjnego i Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Kujawsko–Pomorskiego. Aby osiągnąć cel inwestycji założono, iż szpital będzie prowadził swoją działalność w jednym, funkcjonalnie połączonym kompleksie, którego najważniejszymi elementami miały być dwa nowo wybudowane budynki. Najwyższa Izba Kontroli negatywnie oceniła zarówno działania związane z realizacją projektu, jak i proces przygotowania inwestycji.

Najważniejsze ustalenia kontroli

Oba podmioty (jako współzamawiający) zawarły z wykonawcą umowę na roboty budowlane. Istniało jednak duże ryzyko niezrealizowania umowy, ponieważ teren pod inwestycję nie został odpowiednio sprawdzony, a dokumentacja projektowa zawierała liczne błędy. W konsekwencji, mimo wydatkowania prawie 113 mln zł, nie udało się zakończyć budowy w planowanym kształcie. Z szacunków wynika, iż aby doprowadzić obiekt do pierwotnie planowanego stanu zamiast ok. 42,5 mln zł trzeba będzie jeszcze wydać 290,4 mln zł (czyli niemal siedem razy więcej).

W ocenie Izby taki stan rzeczy wynikał przede wszystkim z nieprawidłowego przygotowania inwestycji. Przed wszczęciem postępowania o udzielenie zamówienia publicznego na roboty budowlane (w zakresie budowy dwóch nowych budynków), KPIM nie przeprowadził rzetelnej weryfikacji dokumentacji projektowej. W konsekwencji przedmiot zamówienia został opisany w oparciu o wadliwą dokumentację. Na późniejszym etapie KPIM zlecił audyt, który wykazał 890 błędów i braków w dokumentach projektowych, w tym 208 błędów krytycznych. Te ostatnie dotyczyły m.in. przeciążenia stalowej konstrukcji lądowiska, braku oświetlenia dziennego w pomieszczeniach, zbyt wąskich korytarzy czy niezaprojektowania części bloku operacyjnego. Błędy te stanowiły jeden z głównych powodów, dla których zadanie nie zostało zakończone, a budynki doprowadzono tylko do stanu surowego, zamiast obiektów gotowych do użytkowania.

Przed rozpoczęciem prac budowlanych szpital nie sprawdził, czy inwestycja może zostać zrealizowana na terenie przeznaczonym pod budowę. Dopiero w trakcie robót okazało się, iż na tym terenie znajdują się niezinwentaryzowane instalacje podziemne. Ostatecznie planowane koszty zagospodarowania terenu wzrosły ponad trzykrotnie (tj. z niecałych 13 mln zł do ok. 40,6 mln zł).

Szpital formalnie nie powołał zespołu do spraw wdrożenia projektu, co mogło mieć wpływ na wystąpienie powyższych błędów i nieprawidłowości. NIK zwraca uwagę, iż takie zaniechanie naruszało zasady systemu zarządzania tym przedsięwzięciem.

Nieprawidłowe działania podejmowane przez szpital dotyczące realizacji umowy o roboty budowlane skutkowały nałożeniem przez Instytucję Zarządzającą na szpital korekty finansowej w wysokości 246,7 tys. zł, która uznała jako koszty niekwalifikowalne wydatki poniesione na wynagrodzenie osoby, która uczestniczyła w realizacji zamówienia po stronie wykonawcy jako kierownik kontraktu. W kontrolowanym obszarze stwierdzono także nieprawidłowości polegające na poniesieniu przez szpital wydatków po zakończeniu okresu ich kwalifikowalności w łącznej kwocie ponad 116 tys. zł oraz z pominięciem rachunku bankowego projektu w wysokości prawie 1,5 mln zł.

W konsekwencji nieprawidłowych działań obu podmiotów szpital wykazał we wniosku o dofinansowanie z listopada 2023 r., iż projekt zostanie zakończony do końca 2029 r., czyli ponad 6 lat po pierwotnie zakładanym terminie (listopad 2023 r.). Natomiast początkowo zakładany koszt inwestycji, który wynosił ponad 155 mln zł, wzrósł do łącznej szacunkowej kwoty prawie 404 mln zł.

Mając na uwadze ustalenia kontroli, NIK stoi na stanowisku, iż bez wzmożenia nadzoru nad przebiegiem inwestycji istnieje wysokie ryzyko, iż zmodyfikowany harmonogram zakończenia prac również nie zostanie dotrzymany, a w konsekwencji jej koszty mogą ulec zwiększeniu.

Ponadto negatywnie oceniono sposób udzielania przez szpital zamówień publicznych w projekcie. Analiza siedmiu z dziewięciu objętych badaniem postępowań wykazała szereg nieprawidłowości, które mogły naruszać zasadę konkurencyjności, jedną z najistotniejszych w świetle obowiązujących regulacji. Jedna z nieprawidłowości w tym obszarze dotyczyła zamówienia kamienia węgielnego w formie rzeźby – który miał być wizytówką szpitala – za ponad 221 tys. zł, z naruszeniem ustawy Prawo zamówień publicznych. Szpital skorzystał z zamówienia z wolnej ręki, pomimo iż nie wykazał, iż na rynku nie było innych wykonawców zdolnych do wykonania tego zamówienia. Mimo iż gotowe dzieło nie spełniało warunków ustalonych w umowie, a do dnia zakończenia kontroli znajdowało się w pracowni rzeźbiarskiej, szpital podpisał protokół odbioru przedmiotu zamówienia i zapłacił za niego ustaloną kwotę.

Powyższe ustalenia NIK, w połączeniu z brakiem dokumentów potwierdzających przyjęte sposoby szacowania przedmiotów zamówienia, świadczą o braku adekwatnych i skutecznych mechanizmów kontroli zarządczej w szpitalu.

Wnioski

W związku ze stwierdzonymi nieprawidłowościami NIK sformułowała siedem wniosków pokontrolnych (trzy już zostały zrealizowane, a w czterech przypadkach Izba oczekuje na stanowisko dyrektora szpitala).

Biorąc pod uwagę ujawnione w toku kontroli okoliczności w najbliższych dniach planowane jest skierowanie zawiadomień do:

• Centralnego Biura Antykorupcyjnego o działaniach noszących znamiona korupcyjne,
• Rzecznika Dyscypliny Finansów Publicznych o naruszeniu ustawy o dyscyplinie finansów publicznych w zakresie udzielania zamówień.