NIK o projektach ochrony przeciwpowodziowej w dorzeczach Odry i Wisły

Najwyższa Izba Kontroli już po raz czternasty skontrolowała m.in. sprawozdania finansowe Projektu ochrony przeciwpowodziowej w dorzeczu Odry (dalej: Projekt OPDO) oraz po raz szósty kontrolą objęła sprawozdania finansowe Projektu ochrony przeciwpowodziowej dorzecza Odry i Wisły (dalej: Projekt OPDOW). Szacowana wartość obu tych Projektów to ponad 2,0 mld euro, a ich realizacja ma zapewnić i zwiększyć zabezpieczenie przeciwpowodziowe dla obszaru oraz ludności zamieszkującej osiem województw.

Opis grafiki

Województwa objęte Projektami ochrony przeciwpowodziowej dorzecza Odry i Wisły

• zachodniopomorskie,
• lubuskie,
• dolnośląskie,
• opolskie,
• śląskie,
• małopolskie,
• świętokrzyskie,
• podkarpackie.

Źródło: opracowanie własne NIK.

Od 2009 r. Najwyższa Izba Kontroli jest audytorem Projektu OPDO, natomiast od 2017 r. również Projektu OPDOW. Badanie sprawozdań finansowych obu Projektów prowadzone jest z uwzględnieniem standardów międzynarodowych.

W ramach kontroli P/22/085 – „Badanie sprawozdań finansowych projektów ochrony przeciwpowodziowej w dorzeczach Odry i Wisły”, badaniem objęto m.in. wydatki poniesione w 2021 r. łącznie przez sześć jednostek. W ramach Projektu OPDO skontrolowano kwotę 13 415 643,61 zł tj. 99,4% wydatków z 2021 r., natomiast w ramach Projektu OPDOW kwotę 724 876 916,50 zł tj. 88,8% wydatków z 2021 r.

Celem tej kontroli była ocena sporządzenia sprawozdań finansowych z realizacji obu Projektów oraz wydatkowania środków na ich realizację, pod kątem rzetelności, zgodności z przepisami prawa i zasadami należytego zarządzania finansami. Z wyników przeprowadzonej kontroli sporządzone zostało stosowne sprawozdanie przekazane m.in. do Banku Światowego.

Najwyższa Izba Kontroli stwierdziła zgodność wydatków poniesionych w ramach obu Projektów z celami określonymi w stosownych umowach pożyczek. Zbadane wydatki poniesione zostały zgodnie z celami i zasadami realizacji Projektów, a ich wartości prawidłowo ujęto w sprawozdaniach finansowych za 2021 r.

Stwierdzone w wyniku kontroli nieprawidłowości w sprawozdaniach finansowych dotyczyły m.in.:

• wykazania nieprawidłowo kwoty 7 403 275,00 zł w załączniku pn. Źródła i wykorzystanie funduszy Projektu OPDO według zadań za rok zakończony 31 grudnia 2021 r.;
• zaniżenia o 2 973,00 zł bilansu otwarcia Projektu OPDO w 2021 r.;
• zawyżenia o kwotę 2 391 589,99 zł wydatków poniesionych w ramach podkomponentu 3B i źródeł finansowania Projektu OPDOW.

Nieprawidłowości te zostały skorygowane jeszcze w toku kontroli NIK.

Ponadto kontrola NIK wykazała dalsze przesunięcia terminów zakończenia realizacji zadań w stosunku do pierwotnych założeń. Według stanu na dzień 17 marca 2022 r. spośród 76 zadań objętych planem zamówień, aż 58 miało wydłużoną datę zakończenia realizacji w stosunku do pierwotnych założeń, w tym dla 17 zadań przesunięcie tego terminu wynosiło od 24 miesięcy do choćby 55 miesięcy. Od zakończenia ubiegłorocznej kontroli NIK^[1] nastąpiło dalsze wydłużenie terminów zakończenia zadań, gdyż dla 37 zadań przesunięto terminy ich realizacji od jednego do 18 miesięcy, a tylko w dwóch przypadkach doszło do skrócenia tego terminu od czterech do siedmiu miesięcy. Jednocześnie dla dziewięciu zadań termin ich zakończenia, planowany był na IV kwartał 2023 r., przy obowiązującej dacie zakończenia Projektu OPDOW – 15 grudnia 2023 r.;

NIK zwróciła również uwagę, iż w 2021 r. na realizację Projektu OPDO, zaangażowało środki własne jednostek realizujących ten Projekt w łącznej kwocie 430 726 423,17 PLN, pomimo iż środki z BRRE były zabezpieczone i dostępne od początku roku. Przyczyną tego stanu było zawarcie stosownej umowy dotacji w dniu 10 maja 2021 r., co wynikało m.in. z długotrwałego procesu uzgodnień pomiędzy jej stronami. Ostatecznie środki własne ww. jednostek zostały zrefundowane środkami ww. umowy dotacji po upływie od jednego do 181 dni. W zaistniałej sytuacji kontrolowane jednostki zmuszone były zaangażować przejściowo środki własne, aby przeciwdziałać naliczeniom przez kontrahentów odsetek za nieterminowe płatności zobowiązań.

Wobec powyższego NIK sformułowała następujące wnioski końcowe:

• podjęcie działań mających na celu zmianę umowy pożyczki zawartej z Bankiem Światowym poprzez przesunięcie dat realizacji zadań Projektu OPDOW, umożliwiających ich zakończenie w akceptowalnych terminach;
• monitorowanie przez wszystkie podmioty zaangażowane w realizację Projektu OPDOW przesunięć dat zakończenia jego zadań, ujętych w planie zamówień, celem wyeliminowania ryzyka ich dalszego narastania;
• zapewnienie przez Komitet Sterujący oraz pozostałe podmioty zaangażowane w proces finansowania zadań Projektu OPDOW, skrócenia czasu uruchamiania środków finansowych oraz ich przekazywania na rachunki jednostek realizujących ten Projekt.

Ustalenia kontroli dały podstawę do zidentyfikowania finansowych rezultatów kontroli na kwotę 12,2 mln zł.

[1] Kontrola P/21/098 - „Badanie sprawozdań finansowych projektów ochrony przeciwpowodziowej w dorzeczach Odry i Wisły”.