NIS2 w sektorze spożywczym: nowe obowiązki, realne ryzyka i jak się do nich przygotować

NIS2 w sektorze spożywczym staje się jednym z kluczowych tematów dla firm produkcyjnych i dystrybutorów żywności. Stała dostępność produktów, ciągłość łańcucha dostaw oraz bezpieczeństwo żywności stanowią fundament funkcjonowania przedsiębiorstw sektora spożywczego. Dotychczas zagrożenia koncentrowały się głownie na jakości surowców, higienie produkcji czy logistyce. Jednak w erze cyfryzacji największe ryzyka płyną dziś z cyberprzestrzeni.

Dyrektywa NIS2 (Network and Information Security 2, Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/2555) nakłada nowe obowiązki w zakresie cyberbezpieczeństwa na organizacje w sektorach krytycznych, w tym po raz pierwszy obejmując sektor spożywczy. Firmy wskazane w załączniku nr 2 do dyrektywy podlegają obowiązkom, których nieprzestrzeganie może skutkować dotkliwymi karami finansowymi i prawnymi.

Co zmienia NIS2 w sektorze spożywczym?

Dyrektywa NIS 2, zastępując wcześniejszą NIS, wprowadza szereg istotnych zmian, które mają wzmocnić cyberbezpieczeństwa w całej Unii Europejskiej. W porównaniu z poprzednią wersją, NIS 2:

• Rozszerza katalog branż objętych regulacjami – po raz pierwszy włączono m.in. sektor spożywczy, co oznacza nowe obowiązki dla producentów i dystrybutorów żywności.
• Wymaga wdrożenia zaawansowanych środków cyberbezpieczeństwa, w tym zarządzania tożsamością, segmentacji sieci, monitoringu systemów oraz ochrony środowisk OT (Operational Technology).
• Wprowadza osobistą odpowiedzialność zarządu – w przypadku braku wdrożenia wymagań cyberbezpieczeństwa, członkowie kierownictwa mogą ponosić odpowiedzialność prawną.
• Zaostrza wymogi dotyczące bezpieczeństwa łańcucha dostaw, co jest szczególnie istotne w branżach złożonych i globalnych.
• Ujednolica standardy raportowania incydentów – organizacje mają obowiązek zgłoszenia poważnych incydentów w ciągu 24 godzin, a pełne raporty w ciągu 72 godzin.
• Podnosi wysokość kar, analogicznie do zasad znanych z RODO, co dodatkowo mobilizuje do przestrzegania wymogów.
• Wprowadza obowiązek szkoleń i polityk bezpieczeństwa obejmujących całe organizację, zwiększając świadomość cyberzagrożeniach wśród pracowników.
• Zwiększa zakres kontroli i audytów, w tym możliwości przeprowadzania niezapowiedzianych inspekcji.

Dzięki tym zmianom NIS2 w sektorze spożywczym stanowi wyraźne wymagania nie tylko techniczne, ale i organizacyjne, zmieniając podejście do cyberbezpieczeństwa w całych przedsiębiorstwach. Szczególnie sektor spożywczy, który po raz pierwszy znalazł się w katalogu regulowanych branż, będzie musiał dostosować swoje procesy do nowych standardów, aby chronić zarówno systemy IT, jak i krytyczne procesy operacyjne.

Kwalifikacja podmiotów w sektorze spożywczym

Dyrektywa NIS2 w sektorze spożywczym a projekt nowelizacji Ustawy o krajowym systemie cyberbezpieczeństwa

Dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/2555 z dnia 14 grudnia 2022 r. (dyrektywa NIS 2) stosuje się do podmiotów prywatnych wymienionych w załącznikach I i II, które spełniają kryteria średniego przedsiębiorstwa lub przekraczają ich progi, prowadząc działalność w Unii Europejskiej. Zgodnie z zaleceniem 2003/361/WE:

• Mikroprzedsiębiorstwo – zatrudnia mniej niż 10 osób i osiąga obrót lub bilans roczny do 2 mln EUR.
• Małe przedsiębiorstwo – zatrudnia mniej niż 50 osób i osiąga obrót lub bilans roczny do 10 mln EUR.
• Średnie przedsiębiorstwo – zatrudnia mniej niż 250 osób i osiąga roczny obrót do 50 mln EUR lub bilans całkowity do 43 mln EUR.

Dyrektywa przewiduje także dodatkowe przesłanki stosowania, np. gdy podmiot pełni funkcję krytyczną dla sektora na poziomie krajowym lub regionalnym. Podmioty dzieli się na kluczowe i ważne. Wśród sektorów ważnych znalazł się sektor produkcji, przetwarzania i dystrybucji żywności, obejmujący przedsiębiorstwa zajmujące się dystrybuują hurtową oraz przemysłową produkcją i przetwarzaniem żywności, zgodnie z art. 3 pkt 2 rozporządzenia WE nr 178/2002. Dlatego każdy podmiot publiczny lub prywatny, prowadzący działalność komercyjną lub non-profit, uczestniczący w jakimkolwiek etapie łańcucha żywnościowego, mieści się w zakresie dyrektywy.

Kwalifikacja podmiotów

Rządowy projekt ustawy z dnia 23 kwietnia 2024 r. o zmianie ustawy o krajowym systemie cyberbezpieczeństwa wprowadza krajowe zasady kwalifikacji podmiotów:

• Podmiot kluczowy – osoba fizyczna, prawna lub jednostki organizacyjne przekraczające wymogi średniego przedsiębiorstwa, przedsiębiorcy komunikacji elektronicznej spełniający wymogi średniego przedsiębiorstwa oraz niezależności od wielkości: dostawcy usług DNS, dostawcy usług zarządzania w zakresie cyberbezpieczeństwa, kwalifikowani dostawcy usług zaufania, podmioty krytyczne, podmioty publiczne i rejestry nazw domen najwyższego poziomu.
• Podmiot istotny – osoba fizyczna, prawna lub jednostki organizacyjne spełniające wymogi średniego przedsiębiorstwa, które nie są podmiotami kluczowymi, oraz niekwalifikowani dostawcy usług zaufania będący mikro-, małymi lub średnimi przedsiębiorstwami.

Dla sektora spożywczego oznacza to, iż duże przedsiębiorstwa przemysłowe i dystrybutorzy hurtowi mogą być uznane za podmioty kluczowe, natomiast mniejsze przedsiębiorstwa spożywcze – jako podmioty ważne.

Obowiązki podmiotów kluczowych i ważnych w ramach NIS2 w sektorze spożywczym

Wpis do wykazu

Przede wszystkim podmioty zobowiązane są do złożenia wniosków o wpis do wykazu prowadzonego przez Ministra adekwatnego ds. informatyzacji w terminie 2 miesięcy od spełnienia wymagań ustawowych. W szczególności wykaz obejmuje m.in.:

• Dane identyfikacyjne podmiotu (nazwa, sektor, siedziba, adresy do korespondencji),
• Numery NIP, REGON, zakres adresów IP i domen,
• Dane kontaktowe osób odpowiedzialnych za współpracę z organami krajowego systemu cyberbezpieczeństwa,
• Informacje o dostawcach usług zarządzanych w zakresie cyberbezpieczeństwa, ustanowionych przedstawicielach i statusie podmiotu krytycznego,
• Wskazanie adekwatnych organów i CSIRT oraz daty wpisu i ewentualnego wykreślania.
  
  

System zarządzania bezpieczeństwem informacji

Dodatkowo podmioty wdrażają system zarządzania bezpieczeństwem informacji obejmujący:

• Systematyczne szacowanie ryzyka i jego zarządzanie,
• Wdrożenie odpowiednich środków technicznych i organizacyjnych proporcjonalnych do ryzyka,
• Utrzymanie polityki bezpieczeństwa, bezpieczeństwa fizycznego i środowiskowego, ciągłość łańcucha dostaw ICT, monitorowanie systemów, procedury kryptograficzne, edukację personelu,
• Zbieranie informacji o cyberzagrożeniach, zarządzanie incydentami, wdrażanie środków zapobiegawczych, aktualizację systemu i ochronę przed wieloskładnikowego.

Wdrożenie tych wymagań jest szczególnie istotne w sektorze spożywczym, gdzie cyberatak może bezpośrednio zagrozić bezpieczeństwu żywności, np. poprzez modyfikację parametrów maszyn lub receptur, zakłócenie systemów monitoringu HACCP czy awarie systemów chłodniczych.

Odpowiedzialność zarządu i nowe obowiązki raportowe

Dyrektywa NIS2 w sektorze spożywczym wprowadza osobistą odpowiedzialność zarządu. W związku z tym menedżerowie muszą:

• Oceniać ryzyka wirtualne dla bezpieczeństwa produktów i procesów technologicznych,
• Przeznaczać odpowiedni budżet na cyberbezpieczeństwa,
• Nadzorować polityki, szkolenia i plany reagowania,
• Zatwierdzać raporty z audytów i testów bezpieczeństwa.

Raportowanie incydentów obejmuje w szczególności:

• Wpływ na bezpieczeństwo żywności,
• Zagrożenie dla zdrowia publicznego,
• Ryzyko wprowadzanie na rynek produktów niezgodnych z normami,
• Konieczność wycofania produktów.

W efekcie wymaga to ścisłej współpracy działów IT i jakości/ HACCP oraz wdrożenia planów awaryjnych w zakresie ciągłości działania (BCP).

Kary za naruszenia NIS2 w sektorze spożywczym

Dyrektywa przewiduje dotkliwe sankcje, zwłaszcza dla sektora uznanego za krytyczny:

Podmioty kluczowe:

• Do 10 mln euro lub 2% rocznego obrotu

Podmioty ważne:

• Od 7 mln euro lub 1,4 % rocznego obrotu

Kary obejmują także możliwość zastosowania środków niefinansowych, w tym:

• Czasowego zakazu pełnienia funkcji przez członków kierownictwa,
• Nakaz wdrożenia konkretnych środków bezpieczeństwa.

W rezultacie NIS 2 to nie tylko obowiązek – to szansa na wzmocnienie ciągłości produkcji, ochronę reputacji i zminimalizowanie realnych zagrożeń.

Dlaczego sektor spożywczy znalazł się w NIS 2?

W ostatnich latach branża była wielokrotnie celem cyberataków, które potrafiły:

• Zatrzymać produkcję na kilka dni,
• Unieruchomić systemy magazynowe,
• Wstrzymać transport produktów świeżych,
• Doprowadzić do utraty receptur czy danych technologicznych.

NIS 2 wzmacnia odporność firm działających w kluczowych częściach łańcucha żywnościowego, zwłaszcza tych korzystających z:

• zautomatyzowane linie produkcyjnych,
• systemy ERP,
• systemy jakościowe ISO i HACCP
• sieci OT i przemysłowych systemów sterowania.

Branża spożywcza jest szczególnie narażona na cyberataki, które mogą bezpośrednio zagrozić zdrowiu publicznemu. Największe zagrożenia dotyczą obszaru OT (Operational Technology)

• brak aktualizacji systemów sterowania,
• brak segmentacji sieci biurowej i produkcyjnej,
• niekontrolowane zdalne dostępy serwisowe,
• brak monitoringu cyberzdarzeń w OT
• stosowanie tych samych haseł na wielu maszynach.
  
  

Ciągłość działania (BCP) i plany awaryjne

Firmy spożywcze muszą przygotować nie tylko plan reakcji na incydent, ale również:

• Plan utrzymania produkcji przy częściowym braku systemów IT,
• Procedury awaryjnego obiegu dokumentacji HACCP,
• Tryb manualnego znakowania partii i traceability,
• Utrzymanie chłodni przy zakłóceniach sterowników,
• Awaryjne scenariusze odbioru surowców i wysyłki.

W przeciwieństwie do banków czy sklepów internetowych, firma spożywcza nie może wyłączyć produkcji bez ogromnych strat.

Co ryzykuje firma spożywcza bez przygotowania do NIS 2?

• Przestoje produkcji (koszt: od kilkudziesięciu tysięcy do kilku milionów zł za dobę),
• Zerwanie umów z klientami lub sieciami handlowymi,
• Straty w postaci zmarnowanej żywności,
• Przejęcie danych receptur i procesów technologicznych,
• Wysokie jary finansowe wynikające z dyrektywy
• Utrata reputacji i zaufania odbiorców.
  
  

Ważny obowiązek: bezpieczeństwo łańcucha dostaw

Jedną z najistotniejszych zmian NIS2 jest obowiązek zapewnienia bezpieczeństwa relacji z dostawcami i podwykonawcami, w tym:

• Dostawcami technologii produkcyjnych,
• Producentami oprogramowania,
• Firmami utrzymującymi infrastrukturę OT/IT,
• Operatorami transportu i magazynów,

Firma odpowiada nie tylko za swoje systemy, ale również za ryzyka wynikające z zależności biznesowych – co szczególnie mocno dotyczy branży spożywczej, opartej na rozbudowanych łańcuchach dostaw.

Specyfika zagrożeń w branży spożywczej – czego NIS 2 wymaga, a co jest realnym ryzykiem

Sektor spożywczy jest wyjątkowy, ponieważ cyberatak może mieć bezpośrednie skutki zdrowotne. Większość branż, które trafiają do NIS 2, ryzykuje ,,tylko’’ utratą danych czy pieniędzy. W przypadku firm spożywczych cyberatak może:

• Zmodyfikować parametry maszyn lub receptury,
• Wpłynąć na procesy przechowywania i temperatury chłodni,
• Doprowadzić do skażenia mikrobiologicznego (np. wyłączenie systemów monitoringu HACCP),
• Umożliwić śledzenie partii produktów,
• Zakłócić badania laboratoryjne lub odczyty czujników jakości.

Dyrektywa NIS 2 wprost uznaje branże, w których cyberatak może zagrażać zdrowiu publicznemu, za obszary najważniejsze – stąd tak dużo uwag skierowana na producentów żywności, chłodnie, logistykę i przetwórstwo.

Przykłady cyberataków w sektorze spożywczym

Choć przez wiele lat branża spożywcza uchodziła za sektor o niskim ryzyku cybernetycznym, ostatnie wydarzenia jasno pokazują, iż jest to dziś jeden z częściej atakowanych obszarów przemysłu. Cyberprzestępcy coraz częściej wybierają firmy produkcyjne i przetwórcze, ponieważ ich działalność jest bardzo wrażliwa na przestoje, a tym samym bardziej skłonna do zapłaty okupu lub poniesienia ogromnych strat. Przykłady z ostatnich lat potwierdzają, iż zagrożenie jest jak najbardziej realne:

Atak na Herbapol Lublin (2023 r.)

Incydent doprowadził do czasowego wstrzymania części procesów oraz problemów z dystrybucją. Zablokowane zostały systemy operacyjne, co miało bezpośredni wpływ na bieżącą pracę zakładu i powodowało presję ze strony kontrahentów.

Cyberatak na grupę SuperDrob (2023 r.)

Firma została sparaliżowana przez atak szyfrujący dane, co skutkowało problemami z produkcją i logistyką. W ten sposób atak pokazał, jak bardzo branża drobiarska, zależna od ciągłości chłodzenia i szybkiego obrotu towaru, jest narażona na przestoje wynikające z incydentów cybernetycznych.

Atak na JBS Food

Globalny koncern musiał czasowo wstrzymać produkcję w zakładach w USA, Kanadzie i Australii, co zakłóciło cały łańcuch dostaw. Firma zapłaciła 11 mln USD okupu, aby odzyskać pełną kontrolę nad systemami.

Także inne

• Paraliż systemów w wegańskiej marce Funky Pigeon (2022 r.)

Atak spowodował wstrzymanie sprzedaży i realizacji zamówień na wiele dni. Pokazał, iż choćby firmy działające w obrębie handlu internetowego spożywczego są atrakcyjnym celem.

• Atak na Coca-Cola (2022 r.)

Cyberprzestępcy mieli uzyskać dostęp do 161 GB danych, w tym danych klientów i pracowników. Wyciek uderzył bezpośrednio w reputację marki i unaocznił ryzyko związane z łańcuchem dostaw.

• Mniejsze incydenty w MŚP

W branży spożywczej dominują średnie i mniejsze zakłady produkcyjne. To właśnie one najczęściej padają ofiarą ataków – począwszy od zaszyfrowania serwerów i systemów księgowych, po przejęcia sterowników PLC i blokady linii produkcyjnych. W wielu przypadkach firmy nie zgłaszają incydentów, co utrudnia ocenę skali problemu.

W rezultacie powyższe przykłady jasno pokazują, iż cyberatak w sektorze spożywczym nie jest abstrakcyjnym zagrożeniem, to realne ryzyko, które może spowodować paraliż produkcji, utratę zaufania rynku, poważne straty finansowe, a w skrajnych przypadkach choćby zagrożenie zdrowia i życia konsumentów.

OT kontra IT – największe zaniedbanie NIS2 w sektorze spożywczym

Zakłady przetwórcze i produkcyjne korzystają intensywnie z OT (Operational Technology): maszyn, sterowników PLC, SCADA, linii pakujących, urządzeń dozujących dodatki czy systemów kontroli temperatur.

W rezultacie najczęstsze problemy, które staną się istotne pod kątem NIS 2:

• Brak aktualizacji i patchy w systemach sterowania (często działają 10-20 lat),
• Brak segmentacji między siecią biurową a produkcyjną,
• Zdalne dostępy serwisantów bez kontroli i logowania,
• Brak monitoringu cyber zdarzeń w OT,
• Stosowanie tych samych haseł na wielu maszynach,
• Sieci produkcyjne projektowane ,,pod wydajność’’, a nie ,,pod bezpieczeństwo’’.

NIS 2 wprost wymaga wdrożenie środków technicznych i organizacyjnych również w obszarze OT, co dla wielu firm oznacza pierwszy w historii audyt bezpieczeństwa infrastruktury produkcyjnej.

Wnioski praktyczne dla przedsiębiorstw spożywczych

Wdrożenie wymagań NIS 2 i nowelizowanej ustawy o krajowym systemie cyberbezpieczeństwa to nie tylko obowiązek prawny, ale także szansa na wzmocnienie ciągłości produkcji, ochronę danych i reputacji firmy oraz ograniczenie realnych zagrożeń w łańcuchu dostaw żywności. Duże podmioty muszą szczególnie zadbać o dokumentację, audyty, zgłaszanie incydentów oraz edukację personelu, natomiast średnie przedsiębiorstwa w sektorach ważnych powinny wdrożyć odpowiednie, dostosowane do skali działalności środki cyberbezpieczeństwa.

Źródła:

Dyrektywa 2022/2555 w sprawie środków na rzecz wysokiego wspólnego poziomu cyberbezpieczeństwa na terytorium Unii, zmieniająca rozporządzenie (UE) nr 910/2014 i dyrektywę (UE) 2018/1972 oraz uchylająca dyrektywę (UE) 2016/1148

Dz.U.UE.L.2022.333.80 z dnia 2022.12.27 Status: Akt obowiązujący Wersja od: 16 stycznia 2023 r. (Stan prawny na dzień 02.12.2025)

Krajowy system cyberbezpieczeństwa.

Dz.U.2024.1077 t.j. z dnia 2024.07.19 Status: Akt obowiązującyWersja od: 28 sierpnia 2025 r. (Stan prawny na dzień 02.12.2025)

Jak wspieramy przedsiębiorstwa z sektora rolno-spożywczego?

Kancelaria Prokurent od wielu lat doradza firmom z branży rolno-spożywczego – od producentów rolnych, przez zakłady przetwórcze, po sieci handlowe.
Radca prawny Piotr Włodawiec od ponad 14 lat pracuje z podmiotami z tej branży, łącząc wiedzę prawniczą z praktycznym doświadczeniem

W czym możemy pomóc:

(Radca prawny – Piotr Włodawiec, Adwokat – Magdalena Woźniak)

Regulacje, NIS 2 i bezpieczeństwo łańcucha dostaw
o doradztwo przy wdrażaniu NIS 2 oraz innych nowych wymagań regulacyjnych (w tym cyberbezpieczeństwa),
o analiza ryzyk prawnych w łańcuchu dostaw żywności – od surowca po sieci handlowe,
o przygotowanie niezbędnych polityk, procedur i dokumentacji compliance, które ograniczają odpowiedzialność zarządu.

Regulacje, NIS 2 i bezpieczeństwo łańcucha dostaw

• doradztwo przy wdrażaniu NIS 2 oraz innych nowych wymagań regulacyjnych (w tym cyberbezpieczeństwa),
• analiza ryzyk prawnych w łańcuchu dostaw żywności – od surowca po sieci handlowe,
• przygotowanie niezbędnych polityk, procedur i dokumentacji compliance, które ograniczają odpowiedzialność zarządu.

Inwestycje i rozwój przedsiębiorstwa spożywczego

• strukturyzacja transakcji M&A i badanie due diligence,
• obsługa prawna budowy i rozbudowy zakładów produkcyjnych (ubój, przetwórstwo, chłodnie składowe),
• negocjowanie finansowania (kredyty, leasing, finansowanie konsorcjalne) oraz wsparcie w uzyskaniu kluczowych decyzji administracyjnych.

Zarządzanie ryzykiem i spory gospodarcze

• monitoring należności i negocjacje z dłużnikami – od kilku tysięcy do kilkudziesięciu milionów złotych,
• przygotowanie skutecznych zabezpieczeń (przewłaszczenie na zabezpieczenie, zastaw rejestrowy – także na stadach zwierząt),
• reprezentacja w sporach w łańcuchu dostaw: wady towaru, usługi chłodnicze, niewykonanie umów, roszczenia odszkodowawcze.

Jeżeli działają Państwo w sektorze rolno-spożywczym i szukają partnera prawnego, który rozumie specyfikę tej branży na każdym etapie łańcucha dostaw – zapraszamy do kontaktu z Piotrem Włodawcem oraz Magdalena Woźniak.

Dlaczego warto?

Firmy spożywcze po raz pierwszy zostały objęte NIS 2 – a zagrożenia dotyczą już nie tylko działu IT, ale także samej produkcji, chłodni, bezpieczeństwa żywności i procesów HACCP.
Dzięki wieloletniemu doświadczeniu pomagamy zabezpieczyć przedsiębiorstwo zarówno na papierze, jak i w codziennym funkcjonowaniu zakładu.

Eksperci przygotowujący artykuł

• Piotr Włodawiec – Radca prawny / Starszy Partner
• Magdalena Maria Woźniak – Adwokat
• Aniela Kufel – studentka

Piotr Włodawiec
Branżowy Radca prawny / Starszy Partner
[email protected]

Skontaktuj się z nami

Chcesz dowiedzieć się, jakie działania będą najlepsze w Twojej sytuacji?
Wypełnij krótki formularz kontaktowy poniżej — odezwiemy się i bezpłatnie przedstawimy możliwe scenariusze działania oraz zakres wsparcia.