Nowe przepisy dotyczące ochrony zbiorowej interesów konsumentów

Nowe przepisy regulujące postępowanie w sprawach pozwów grupowych

Zgodnie z przedstawionym projektem, rozszerzeniu ulegnie zakres przedmiotowy RoszczGrupU. Dodane zostaną nowe przepisy dotyczące postępowania w sprawach powództw grupowych wytaczanych przez podmioty upoważnione, które będą regulować m.in. kwestię legitymacji procesowej stron postępowania, zasad przystąpienia konsumentów do postępowania oraz wystąpienia z niego, zasad zawierania ugód oraz wystąpień przedsądowych do przedsiębiorców.

Legitymacja procesowa stron postępowania

Jak wynika z projektu, legitymowanym do wytoczenia powództw grupowych będzie podmiot (w tym organizacja konsumencka), który spełnia kryteria niezależności i bezstronności wymagane przez dyrektywę 2020/1828/UE. Z kolei stroną pozwaną będzie przedsiębiorca naruszający szeroko rozumiane prawa konsumentów.

Dopuszczalność powództwa

Wytoczenie powództwa grupowego przez upoważnione podmioty, zgodnie z projektem, będzie możliwe w przypadku stosowania przez przedsiębiorcę praktyk naruszających ogólne interesy konsumentów.

Warunkiem koniecznym do wytoczenia powództwa w sprawie zastosowania środków naprawczych będzie wyrażenie zgody przez 10 konsumentów do bycia reprezentowanymi w danym powództwie przez podmiot upoważniony.

Zasady przystąpienia konsumentów do postępowania oraz wystąpienia z niego

W przypadku powództw o zastosowanie środków naprawczych projekt przewiduje prawo konsumentów poszkodowanych w wyniku stosowania niedozwolonej praktyki do wyrażenia woli bycia reprezentowanymi przez ten podmiot oraz bycia związanymi wynikiem tego postępowania.

Konsumenci objęci powództwem będą uprawnieni do rezygnacji z bycia reprezentowanymi, a tym samym do rezygnacji z objęcia ich skutkami postępowania albo ugody.

Prawa i obowiązki stron postępowania

Zgodnie z przedstawionym projektem stronami postępowania będą:

Zastosowanie znajdą ogólne reguły procedury cywilnej dotyczące pozycji w procesie stron postępowania cywilnego.

Prawa i obowiązki konsumentów objętych powództwem

Jak wynika z projektu, konsumenci indywidualni objęci powództwem będą beneficjentami środków zasądzonych przez sąd w postępowaniu prowadzonym przez podmiot upoważniony. Nie będą oni jednak mieć prawa do indywidualnego wnoszenia wniosków dowodowych w ramach postępowania, ani indywidualnego odwoływania się od decyzji sądu.

Środki nakazujące zaprzestanie szkodliwych praktyk

Środki nakazujące zaprzestanie szkodliwych praktyk mają na celu ochronę interesów konsumentów bez względu na to, czy konsumenci indywidualni ponieśli jakąkolwiek rzeczywistą stratę lub szkodę. Zgodnie z projektem sąd, obok nakazu zaprzestania stosowania praktyki, będzie mógł nałożyć na przedsiębiorców obowiązek podjęcia konkretnych działań.

Środki naprawcze

Na gruncie projektu środki naprawcze obejmują środki odszkodowawcze wynikające z naruszenia określone w KC oraz innych ustawach regulujących szeroko pojęte prawa konsumenckie. Konsument będzie mógł dochodzić w postępowaniu indywidualnym innych środków naprawczych dostępnych na mocy prawa.

Zasady ujawniania dowodów

Sąd na wniosek podmiotu upoważnionego będzie mógł nakazać ujawnienie kolejnych dowodów będących w posiadaniu pozwanego lub strony trzeciej. Projekt przewiduje stosowną procedurę dotyczącą wyjawiania środków dowodowych służących stwierdzeniu faktu istotnego dla rozstrzygnięcia znajdującego się w posiadaniu wskazanych podmiotów.

Zasady zawierania ugód

Projekt przewiduje, iż ugody będą zawierane przez podmioty upoważnione z pozwanymi przedsiębiorcami. Zatwierdzone przez sąd ugody będą wiążące dla podmiotu upoważnionego, pozwanego przedsiębiorcy oraz indywidualnych konsumentów objętych powództwem.

Podział kosztów procesowych

W przypadku powództw o zastosowanie środka naprawczego, zastosowanie znajdzie wynikająca z art. 98 KPC zasada, iż strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony.

Terminy przedawnienia

Na gruncie projektu zastosowanie znajdą ogólne reguły przerwania biegu terminu przedawnienia roszczeń przez każdą czynność dokonaną przed sądem, określone w art. 123 KC.

Wymienia on również sankcje za niezastosowanie lub odmowę zastosowania się przez przedsiębiorcę do nakazu:

Przedstawiony projekt przewiduje wprowadzenie przepisów umożliwiających sądowi nałożenie na przedsiębiorcę, który nie wykonuje prawomocnego wyroku nakazującego zaniechanie praktyki, grzywny.

Wystąpienia przedsądowe do przedsiębiorców

Podmiot upoważniony będzie zobligowany do wezwania przedsiębiorcy do zaprzestania stosowania szkodliwej praktyki przed wytoczeniem powództwa. o ile w terminie dwóch tygodni od otrzymania wezwania przedsiębiorca nie zaprzestanie naruszenia, upoważniony podmiot może niezwłocznie wytoczyć powództwo grupowe. Projekt nie przewiduje wymogu, ani możliwości angażowania do podjęcia tych działań udziału podmiotu zewnętrznego.

Koordynacja pomiędzy powództwami grupowymi a innymi powództwami, których celem jest ochrona interesów konsumentów

Projekt zakłada, iż zapewnienie koordynacji w zakresie wytaczania powództw grupowych będzie realizowane przez system wymiany informacji pomiędzy podmiotami upoważnionymi do wytaczania powództw a Prezesem UOKiK. Podmiot upoważniony, który zamierza wytoczyć powództwo o zaprzestanie szkodliwych praktyk będzie miał obowiązek, zwrócenia się przed wytoczeniem takiego powództwa do Prezesa UOKiK o przedstawienie informacji, czy Prezes UOKiK prowadzi lub zamierza prowadzić postępowanie w sprawie konkretnego przedsiębiorcy stosującego konkretną praktykę.

Etap legislacyjny

Przedstawiony projekt wpłynął do Sejmu 6.6.2024 r. Nowe przepisy dotyczące dochodzenia roszczeń w postępowaniu grupowym wejdą w życie po 14 dniach od ogłoszenia w Dzienniku Ustaw.