1 godzina temu
Geneza i główne cele zmian
Potrzeba wprowadzenia zmian wynika z dwóch głównych przyczyn: konieczności zastosowania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1252 z 11.4.2024 r. w sprawie ustanowienia ram na potrzeby zapewnienia bezpiecznych i zrównoważonych dostaw surowców krytycznych oraz zmiany rozporządzeń nr 168/2013, (UE) 2018/858, (UE) 2018/1724 i (UE) 2019/1020 (Dz.Urz. UE L z 2024 r., s. 1252; dalej: rozporządzenie CRMA) oraz potrzeby określenia jednolitych zasad kształtowania polityki surowcowej państwa (PSP). Rozporządzenie CRMA wprowadza nowe, interdyscyplinarne obowiązki dla państw członkowskich w zakresie poszukiwań, recyklingu, przetwórstwa i dywersyfikacji dostaw surowców krytycznych, które wcześniej nie były w pełni realizowane.
Obecnie, ze względu na innowacyjny charakter tych zadań, często brakuje jasnego przypisania odpowiedzialności do konkretnych resortów, co prowadzi do sporów kompetencyjnych i opóźnień. Ustawa ma za zadanie wyeliminować te problemy, zapewniając jasny podział ról oraz stabilne środki finansowe na realizację nowych obowiązków, bez ryzyka zarzutu niegospodarności.
Kluczowe rozwiązania
-
wdrożenie rozporządzenia CRMA i przypisanie obowiązków – ustawa przypisuje nowe zadania wynikające z CRMA i PSP ministrowi adekwatnemu do spraw środowiska, działającemu w porozumieniu z Głównym Geologiem Kraju. To rozwiązanie ma zapewnić sprawną koordynację i realizację obowiązków,
-
ustanowienie pojedynczego punktu kontaktowego – projekt ustawy tworzy pojedynczy punkt kontaktowy, który będzie wspierał i koordynował procedury administracyjne dla projektów strategicznych,
-
określenie zasad polityki surowcowej państwa – ustawa określa podstawowe zasady kształtowania polityki surowcowej państwa jako planu działania dla administracji publicznej, co dotychczas nie było jasno uregulowane,
-
wprowadzenie sankcji – wprowadzone zostaną skuteczne, proporcjonalne i odstraszające sankcje administracyjne za naruszenie przepisów CRMA, a ich kontrola zostanie powierzona Inspekcji Handlowej,
-
zmiany w innych ustawach – nowelizacja wprowadza zmiany w szeregu ustaw, m.in. w Prawie geologicznym i górniczym, w celu dostosowania procedur administracyjnych do wymagań CRMA,
-
zapewnienie finansowania – ustawa określa maksymalne limity wydatków budżetu państwa, które będą przeznaczone na realizację zadań wynikających z nowych przepisów.
Wdrożenie rozporządzenia CRMA i nowe zadania dla administracji
Nowelizacja precyzuje, iż to minister adekwatny do spraw środowiska, działający przy pomocy Głównego Geologa Kraju, będzie odpowiedzialny za koordynację i realizację zadań wynikających z rozporządzenia CRMA oraz Polityki Surowcowej Państwa. Będzie on reprezentantem Polski w Europejskiej Radzie ds. Surowców Krytycznych. Do jego kluczowych obowiązków należeć będzie:
-
przygotowywanie i aktualizowanie dokumentu Polityki Surowcowej Państwa,
-
monitorowanie ryzyka dostaw surowców krytycznych i opracowywanie procedur jego ograniczania,
-
opracowanie wieloletniego, rządowego programu poszukiwań surowców krytycznych,
-
inicjowanie działań informacyjnych i edukacyjnych, a także koordynacja współpracy międzynarodowej.
Przypisanie tych zadań ma również na celu wypełnienie luki po planowanym zniesieniu instytucji Pełnomocnika Rządu ds. Polityki Surowcowej Państwa.
Pojedynczy punkt kontaktowy
Ustawa ustanawia pojedynczy punkt kontaktowy, który będzie pełnił funkcję „łącznika” dla projektodawców. Będzie on koordynował procedury wydawania pozwoleń dla projektów strategicznych w zakresie wydobycia, przeróbki i recyklingu surowców krytycznych. Pojedynczy punkt kontaktowy nie będzie jednak organem decyzyjnym, a jedynie ułatwi i przyspieszy procesy administracyjne, które dotyczą wielu resortów.
Opiniowanie wniosków o uznanie projektu za strategiczny
Rozporządzenie CRMA wymaga opiniowania wniosków o uznanie projektu za strategiczny na poziomie UE. Ustawa tworzy procedurę, która zapewni skuteczne przygotowanie takiej opinii, angażując w ten proces ministra adekwatnego do spraw środowiska, ministra adekwatnego do spraw gospodarki, marszałków województw oraz organy adekwatne do wydania kompleksowych decyzji. Dodatkowo planuje się powołanie nowego organu doradczego na wzór Międzyresortowego Zespołu ds. Polityki Surowcowej Państwa, który zapewni rzetelne i sprawne działanie na wysokim szczeblu międzyresortowym.
Zmiany w procedurze administracyjnej i sankcje
W celu efektywnego wdrożenia wymagań CRMA, nowelizacja wprowadza szereg zmian w krajowych procedurach administracyjnych. Dostosowane zostaną przepisy ustawy z 14.6.1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 572), aby umożliwić wydawanie tzw. decyzji kompleksowej, która obejmuje zgody z różnych obszarów regulacyjnych. Ponadto, ustawa wprowadza sankcje administracyjne za naruszenie przepisów rozporządzenia CRMA, które będą egzekwowane przez odpowiednie organy, w tym Inspekcję Handlową.
Zmiany w innych ustawach
Wprowadzenie nowych regulacji wymusza zmiany w szeregu obowiązujących ustaw. Obejmą one m.in.:
-
ustawę z 15.12.2000 r. o Inspekcji Handlowej (t.j. Dz.U. z 2025 r. poz. 229), powierzając jej nowe obowiązki kontrolne.
-
ustawę z 8.3.1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2025 r. poz. 1153), ustawę z 5.6.1998 r. o samorządzie województwa (t.j. Dz.U. z 2025 r. poz. 581) oraz ustawę z 27.3.2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1130), aby projekty strategiczne mogły być uwzględniane w dokumentach planistycznych,
-
ustawę z 27.4.2001 r. – Prawo ochrony środowiska (t.j. Dz.U. z 2025 r. poz. 647), aby usunąć istniejące sprzeczności i zracjonalizować terminy współdziałania organów administracji.
Kwestie finansowe i budżetowe
Ustawa przewiduje maksymalny limit wydatków budżetu państwa, będący skutkiem jej wejścia w życie, w wysokości 38 868 000 zł w ciągu 10 lat. Wydatki te będą rozłożone w czasie, począwszy od 3 795 000 zł w 2026 r. do 4 264 000 zł w 2035 r. Finansowanie to ma zapewnić adekwatnym organom adekwatne środki na realizację nowych zadań.
Podsumowanie i perspektywy
Projektowana ustawa, stanowiąca odpowiedź na unijne wymogi rozporządzenia CRMA, to strategiczny krok w kierunku unowocześnienia zarządzania zasobami surowcowymi w Polsce. Reforma wychodzi poza doraźne działania, kreując spójną i długofalową politykę surowcową państwa. Wprowadzenie kompleksowych rozwiązań prawnych i organizacyjnych ma na celu nie tylko realizację unijnych zobowiązań, ale przede wszystkim wzmocnienie bezpieczeństwa surowcowego kraju w obliczu globalnych wyzwań geopolitycznych i ekonomicznych.
Nowa ustawa stworzy transparentne i efektywne mechanizmy działania dla administracji, w tym poprzez jasne przypisanie obowiązków ministrowi adekwatnemu do spraw środowiska oraz powołanie pojedynczego punktu kontaktowego. To narzędzie ma usprawnić i przyspieszyć proces wydawania pozwoleń dla projektów strategicznych, które są najważniejsze dla zwiększenia samowystarczalności surowcowej Polski i całej Unii Europejskiej.
Zmiany mają również bezpośredni pozytywny wpływ na gospodarkę. Sprawniejsze i szybsze procedury administracyjne, zracjonalizowane terminy współdziałania organów oraz stabilne finansowanie (maksymalny limit wydatków na poziomie 38 868 000 zł w ciągu 10 lat) stworzą przewidywalne środowisko dla inwestorów. To z kolei przyczyni się do wzrostu gospodarczego i rozwoju sektorów związanych z wydobyciem, przetwórstwem i recyklingiem surowców krytycznych. W dłuższej perspektywie nowelizacja ułatwi realizację unijnych celów w zakresie transformacji ekologicznej i cyfrowej, stanowiąc fundament dla rozwoju nowoczesnej, konkurencyjnej gospodarki opartej na zrównoważonych łańcuchach dostaw.
