Nowe rozwiązanie dla pracowników – elastyczna organizacja pracy

Unijne wymagania dotyczące elastycznej pracy

Na wdrożenie czeka dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1158 z 20.6.2019 r. w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów oraz uchylającej dyrektywę Rady 2010/18/UE (Dz. Urz. UE L Nr 188, s. 79, dalej: dyrektywa 2019/1158/UE). Powinna ona zostać implementowana do ustawodawstwa krajowego w nieprzekraczalnym terminie 2.8.2022 r., jednak przez dużą liczbę opinii i uwag zgłoszonych w ramach uzgodnień międzyresortowych, a także przekazanych w ramach opiniowania oraz konsultacji publicznych dojdzie do tego dopiero w 2023 r.

Zgodnie z art. 9 dyrektywy 2019/1158/UE państwa członkowskie mają wprowadzić niezbędne środki w celu zapewnienia, aby pracownicy posiadający dzieci do określonego wieku – co najmniej do ośmiu lat – oraz opiekunowie mieli prawo do występowania z wnioskiem o elastyczną organizację pracy w celu sprawowania opieki. Pracodawcy w rozsądnym terminie mają rozpatrywać wnioski o taką organizację pracy i odpowiadając na nie, uwzględniać potrzeby zarówno pracodawcy, jak i pracownika. W myśl art. 3 lit. f dyrektywy 2019/1158/UE „elastyczna organizacja pracy” oznacza możliwość dostosowania przez pracownika jego organizacji pracy, w tym przez wykorzystanie pracy zdalnej, elastycznych rozkładów czasu pracy lub zmniejszenie wymiaru czasu pracy.

Zmiany w Kodeksie pracy – elastyczna organizacja pracy

W związku z obowiązkiem wprowadzeniem elastycznej organizacji pracy w przygotowanym przez Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej projekcie ustawy o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (druk nr UC118, dalej: projekt) przewidziano dodanie w ustawie z 26.6.1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1320 ze zm.; dalej: KP) art. 188¹. Zgodnie z tym przepisem pracownik wychowujący dziecko, do ukończenia przez nie 8. roku życia, będzie mógł złożyć wniosek o zastosowanie dla niego elastycznej organizacji pracy. Przesłanką ubiegania się o elastyczną organizację pracy będzie jedynie wiek dziecka, zgodnie z art. 9 ust. 1 dyrektywy 2019/1158/UE.

W projekcie przyjęto rozwiązanie zgodnie, z którym za elastyczną organizację pracy uważać się będzie następujący sposób wykonywania pracy przez pracowników:

Pracownik wychowujący dziecko, do ukończenia przez nie 8. roku życia będzie mógł wnioskować o jeden z ww. sposobów organizacji pracy, tak aby mógł łączyć funkcję pracownika z funkcją rodzica. Jest to zgodne z celem dyrektywy 2019/1158/UE, którym jest ułatwienie pracownikom będącym rodzicami lub opiekunom godzenia życia zawodowego z rodzinnym.

Jak wnioskować o nową organizację pracy?

Pracownik zainteresowany świadczeniem pracy w sposób elastyczny będzie musiał złożyć wniosek, w postaci papierowej lub elektronicznej, na co najmniej 21 dni przed planowanym rozpoczęciem korzystania z elastycznej organizacji pracy. We wniosku o elastyczną organizację pracy pracownik wskazywał będzie:

Pracodawca rozpatrując wniosek pracownika będzie uwzględniał potrzeby pracownika, w tym termin oraz przyczynę konieczności korzystania z elastycznej organizacji pracy, a także potrzeby i możliwości pracodawcy, w tym konieczność zapewnienia ciągłości pracy, organizację pracy lub rodzaj pracy wykonywanej przez pracownika. Ponadto będzie zobowiązany poinformować pracownika o uwzględnieniu wniosku albo o przyczynie odmowy uwzględnienia wniosku albo o innym możliwym terminie zastosowania elastycznej organizacji pracy, niż wskazany we wniosku, w terminie 7 dni od dnia otrzymania wniosku pracownika.

Pracownik korzystający z elastycznej organizacji pracy będzie mógł w każdym czasie złożyć wniosek o powrót do poprzedniej organizacji pracy, gdy uzasadnia to zmiana okoliczności będąca podstawą do korzystania przez pracownika z elastycznej organizacji pracy. Pracodawca będzie rozpatrywał wnioski o wcześniejszy powrót do poprzedniej organizacji pracy i odpowiadał na nie, uwzględniając potrzeby zarówno pracodawcy, jak i pracownika. Pracodawca po rozpatrzeniu wniosku o wcześniejszy powrót do poprzedniego sposobu świadczenia pracy, będzie informował pracownika, o uwzględnieniu albo przyczynie odmowy uwzględnienia wniosku albo o możliwym terminie powrotu do pracy, w terminie 7 dni od dnia otrzymania wniosku.

Sankcje za naruszenie przepisów

Projekt przewiduje, iż w art. 281 § 1 KP dodany zostanie m.in. pkt 5a. Oznacza to, iż dojdzie do uzupełnienie katalogu wykroczeń, zawartego w art. 281 KP, o działania pracodawcy lub osoby działającej w jego imieniu polegające na naruszaniu przepisów o elastycznej organizacji pracy, o której mowa w art. 188¹ KP. O popełnieniu wykroczenia a także o wysokości kary decydować będą inspektorzy Państwowa Inspekcja Pracy, a w stosownych przypadkach sąd. Kara jaką przewidziano w KP za to wykroczenie jest kara od 1.000 zł do 30.000 zł. Dodanie nowego wykroczenia ma na celu wdrożenie art. 13 dyrektywy 2019/1158/UE, zgodnie z którym państwa członkowskie ustanawiają przepisy dotyczące sankcji mających zastosowanie w przypadku naruszeń przepisów krajowych przyjętych na podstawie dyrektywy lub odpowiednich obowiązujących już przepisów dotyczących praw wchodzących w zakres stosowania dyrektywy i podejmują wszelkie niezbędne środki w celu zapewnienia ich wykonania. Ustanowione sankcje muszą być skuteczne, proporcjonalne i odstraszające.