Nowe zasady podatkowe dla kredytów hipotecznych

Kontekst legislacyjny i cel zmian

Jak wynika z art. 22 § 1 pkt 1 ustawy z 29.8.1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 2383; dalej: OrdPU), minister adekwatny do spraw finansów publicznych może, w drodze rozporządzenia, w przypadkach uzasadnionych interesem publicznym lub ważnym interesem podatników, zaniechać w całości lub w części poboru podatków, określając rodzaj podatku, okres, w którym następuje zaniechanie, i grupy podatników, których dotyczy zaniechanie.

W nowelizacji rozporządzenia Ministra Finansów z 11.3.2022 r. w sprawie zaniechania poboru podatku dochodowego od niektórych dochodów (przychodów) związanych z kredytem hipotecznym udzielonym na cele mieszkaniowe (Dz.U. z 2024 r. poz. 102; dalej: ZanPodKredHipR) proponuje się przedłużenie okresu zaniechania poboru podatku dochodowego od określonych dochodów związanych z kredytami hipotecznymi na cele mieszkaniowe. Jak wynika z ZanPodKredHipR, zaniechanie dotyczyło dochodów uzyskanych do 31.12.2024 r. Projekt zmiany zakłada przedłużenie tego okresu do końca 2026 r., co ma zapewnić ciągłość ulg podatkowych dla kredytobiorców w trudnej sytuacji finansowej.

Podstawą prawną dla przedłużenia tego mechanizmu jest wskazany art. 22 § 1 pkt 1 OrdPU, umożliwiający Ministrowi Finansów odstąpienie od poboru podatków w uzasadnionych przypadkach interesu publicznego lub ważnego interesu podatników. Decyzja ta ma na celu złagodzenie skutków finansowych wynikających z wahań kursów walut oraz zastosowania ujemnych stóp procentowych przez banki.

Zakres przedłużenia zaniechania poboru podatku

Projekt nowelizacji ZanPodKredHipR zawiera propozycję kontynuowania zaniechania poboru podatku dochodowego od osób fizycznych od dochodów (przychodów) osób fizycznych z tytułu:

1. wierzytelności umorzonych osobie fizycznej z tytułu kredytu mieszkaniowego, lub
2. świadczeń otrzymanych przez osobę fizyczną z tytułu kredytu mieszkaniowego udzielonego w walucie obcej lub w złotych, ale nominowanego lub indeksowanego do waluty obcej, w związku z powstaniem przychodu z tytułu zastosowania ujemnego oprocentowania.

Proponuje się również kontynuowanie zaniechania poboru podatku dochodowego od osób prawnych od dochodu odpowiadającego równowartości umorzonych kwot wierzytelności z tytułu kredytów mieszkaniowych, od tej części kapitału, od której następuje zaniechanie poboru podatku dochodowego od osób fizycznych.

Zgodnie z projektem nowelizacji ZanPodKredHipR, przedłużenie zaniechania obejmuje dochody uzyskane od 1.1.2025 r. do 31.12.2026 r. Ma to na celu wspieranie restrukturyzacji tzw. kredytów frankowych oraz zachęcanie kredytodawców i kredytobiorców do zawierania ugód.

Argumentacja uzasadniająca decyzję Ministra Finansów

Zmiany wprowadzone w projekcie nowelizacji ZanPodKredHipR opierają się na kilku kluczowych argumentach:

1. pomoc dla kredytobiorców: wielu z nich przez cały czas walczy z konsekwencjami wzrostu kursu franka szwajcarskiego po decyzji Szwajcarskiego Banku Centralnego ogłoszonej 15.1.2015 r.;
2. wsparcie ugód: Związek Banków Polskich podkreśla, iż ulgi podatkowe są ważnym elementem zachęcającym do polubownego rozwiązywania sporów związanych z kredytami walutowymi;
3. unikanie dodatkowego obciążenia finansowego: kredytobiorcy, którzy nie są w stanie spłacić zadłużenia, nie powinni być dodatkowo obciążani obowiązkiem podatkowym z tytułu uzyskanego przychodu.

Skutki ekonomiczne i społeczne proponowanych rozwiązań

Przedłużenie zaniechania poboru podatku przyniesie kredytobiorcom korzyść w postaci ograniczenia obciążenia podatkowego. Zwiększy to ich zdolność do spłaty zobowiązań oraz poprawi sytuację finansową i stabilność ekonomiczną. Największą zaletą zaniechania poboru podatku dla kredytodawców będzie zaś możliwość umarzania wierzytelności bez obowiązku odprowadzania podatku dochodowego od osób prawnych, co zmniejszy ich ryzyko finansowe.

Porównanie z regulacjami w innych krajach UE i OECD

W krajach Europy Środkowo-Wschodniej zastosowano różne rozwiązania wspierające kredytobiorców walutowych.

Na Węgrzech interwencja państwa polegała na przewalutowaniu kredytów na forinta według sztywnego kursu z połowy listopada 2014 r. Jednocześnie banki zmniejszyły o 15–20% zadłużenie klientów, jednorazowo odpisując im od długu spread walutowy, który pobierały od dnia zaciągnięcia kredytu.

W Chorwacji umożliwiono kredytobiorcom przewalutowanie tzw. kredytów frankowych. Banki zostały obciążone kosztami przewalutowania kredytów na euro. Przewalutowania dokonano przy zastosowaniu kursów z dnia zawarcia umowy kredytowej i historycznej marży. Nadpłaty kredytobiorców zaliczono na poczet przyszłych rat.

W Serbii również umożliwiono kredytobiorcom przewalutowanie kredytów hipotecznych zaciągniętych w CHF na EUR, według kursu z dnia zawarcia umowy.

Wpływ na kredytobiorców i kredytodawców

Przewidziane zmiany mają zachęcić kredytobiorców do zawierania ugód i restrukturyzacji zobowiązań, co:

1. poprawi sytuację osób zadłużonych w walutach obcych;
2. zwiększy zainteresowanie instytucji finansowych wdrażaniem programów ugód.

Z danych Związku Banków Polskich wynika, iż w Polsce około 800 000 osób zaciągnęło kredyty we frankach szwajcarskich, co stanowi istotną grupę beneficjentów proponowanego rozporządzenia.

Analiza skutków finansowych dla sektora publicznego

Według szacunków, przedłużenie zaniechania poboru podatku dochodowego spowoduje zmniejszenie dochodów budżetu państwa o 856 000 000 zł w latach 2025–2026. Związek Banków Polskich podkreśla jednak, iż koszty te należy traktować jako inwestycję w stabilizację sektora finansowego i gospodarstw domowych.

Plan wdrożenia i przewidywane rezultaty

Projektowane rozporządzenie ma wejść w życie dzień po ogłoszeniu, co pozwoli na szybkie wprowadzenie ulg podatkowych.

Oczekiwane efekty to:

1. zwiększenie liczby ugód między kredytobiorcami a bankami;
2. ograniczenie liczby sporów sądowych dotyczących kredytów walutowych;
3. stabilizacja sytuacji na rynku kredytów hipotecznych.

Etap legislacyjny

Projekt rozporządzenia Ministra Finansów zmieniającego rozporządzenie w sprawie zaniechania poboru podatku dochodowego od niektórych dochodów (przychodów) związanych z kredytem hipotecznym udzielonym na cele mieszkaniowe opublikowano 31.10.2024 r. w Rządowym Centrum Legislacji. Od 15.11.2024 r. projekt nowelizacji ZanPodKredHipR jest na etapie opiniowania.