Nowelizacja Kodeksu cywilnego – czy ostatnią wolę będzie można nagrać telefonem?

Na stronie Rządowego Centrum Legislacji udostępniono projekt zakładający szerokie zmiany w obszarze testamentów[1]. Na szczególną uwagę zasługuje propozycja wprowadzenia testamentu audiowizualnego, czyli nowego rodzaju testamentu ustnego.

Na czym polega testament audiowizualny?

Zgodnie z proponowanymi zmianami, ma on polegać na tym, iż spadkodawca wygłasza ustne oświadczenie, obejmujące również podanie miejsca, daty oraz okoliczności sporządzenia testamentu. To z kolei jest utrwalane dzięki urządzenia rejestrującego obraz i dźwięk na trwałym nośniku informacji, umożliwiającym ich odtworzenie np. na telefonie.

Okoliczności sporządzania testamentu audiowizualnego są najważniejsze pod kątem stwierdzenia jego ważności. Podobnie jak „zwykły” testament ustny, może on być sporządzony, gdy z powodu szczególnych i nagłych okoliczności istnieje obawa rychłej śmierci spadkodawcy, a zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo trudne.

Treść testamentu audiowizualnego, zachowaną na odpowiednim nośniku informacji (np. karta pamięci ze telefona), trzeba przekazać do sądu spadku – nie później niż w terminie miesiąca od dnia jego sporządzenia. A w przypadku śmierci spadkodawcy – nie później niż w terminie 3 miesięcy od tej chwili. Sąd następnie dokonuje oględzin nośnika oraz sporządza protokół zawierający treść oświadczenia.

Proponowaną zmianę oceniamy pozytywnie. W obecnych czasach niemal każdy posiada telefon, poza tym nie zawsze istnieje możliwość sporządzenia testamentu ustnego w obecności trzech świadków.

Można się spodziewać, iż w dobie deepfake, sądy będą mogły spotkać się z podrobionymi testamentami audiowizualnymi. Praktyka z pewnością pokaże, w jaki sposób będą przeprowadzane weryfikacje autentyczności takiego oświadczenia.

Pozostałe zmiany

Poza testamentem audiowizualnym nowelizacja ma wprowadzić:

• szczegółową regulację testamentu wojskowego, który w tej chwili jest przepisem martwym,
• zawężenie przesłanek sporządzenia testamentu[2],
• ograniczenie kręgu osób stwierdzających treść testamentu ustnego (np. osoba uprawniona do reprezentacji osoby prawnej, dla której w testamencie została przewidziana jakakolwiek korzyść),
• skrócenie terminu do stwierdzenia treści testamentu ustnego przed sądem,
• zlikwidowanie testamentu podróżnego,
• poszerzenie kręgu osób, które nie mogą być świadkami testamentu.

Do testamentów sporządzonych przed wejściem ustawy w życie, zastosowanie będą miały dotychczasowe przepisy.

Projekt jest w tej chwili na etapie opiniowania, więc jego założenia mogą jeszcze ulec zmianie.

Jeśli mają Państwo pytania do tego tematu – zachęcamy do kontaktu.

[1] Projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz ustawy – Kodeks postępowania cywilnego
https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12385851/katalog/13062407#13062407

[2] W obecnym stanie prawnym, do sporządzenia testamentu ustnego wystarcza albo istnienie obawy rychłej śmierci, albo brak możliwości lub bardzo duże utrudnienia w zachowaniu zwykłej formy (wskutek szczególnych okoliczności). Zgodnie z proponowanymi zmianami, żeby sporządzić testament ustny, obie przesłanki będą musiały zaistnieć jednocześnie (obawa rychłej śmierci oraz niemożliwość lub znaczne utrudnienie sporządzenia zwykłego testamentu).