Nowelizacja KPC dotycząca zakresu pełnomocnictwa procesowego

Dotychczasowy stan prawny

W aktualnym stanie prawnym, zgodnie z art. 91 KPC, pełnomocnictwo procesowe obejmuje z samego prawa umocowanie do:

1. Wszystkich łączących się ze sprawą czynności procesowych, nie wyłączając powództwa wzajemnego, skargi o wznowienie postępowania i postępowania wywołanego ich wniesieniem, jak też wniesienia interwencji głównej przeciwko mocodawcy;
2. Wszelkich czynności dotyczących zabezpieczenia i egzekucji;
3. Udzielenia dalszego pełnomocnictwa procesowego adwokatowi lub radcy prawnemu;
4. Zawarcia ugody, zrzeczenia się roszczenia albo uznania powództwa, o ile czynności te nie zostały wyłączone w danym pełnomocnictwie;
5. Odbioru kosztów procesu od strony przeciwnej.

W konsekwencji, o ile pełnomocnik ma złożyć w imieniu strony skargę kasacyjną, musi to zostać wyraźnie zastrzeżone w treści pełnomocnictwa. W przeciwnym razie zostanie wezwany do usunięcia braku formalnego wniesionego środka zaskarżenia, co w niekorzystny sposób wpłynie na czas trwania postępowania. jeżeli przedmiotowy brak formalny zostanie dostrzeżony dopiero w SN, akta sprawy zostaną zwrócone do sądu II instancji. Dopiero ten sąd skieruje wezwanie do usunięcia przedmiotowego braku (vide art. 398⁴ § 3 KPC).

Pełnomocnik ustanowiony z urzędu zasadniczo jest obowiązany zastępować stronę do prawomocnego zakończenia postępowania, chyba iż z postanowienia sądu wynika, iż obowiązek zastępowania strony ustaje wcześniej (art. 118 § 2 KPC). Pełnomocnik z urzędu na czas trwania postępowania kasacyjnego jest ustanawiany odrębnie. o ile nie stwierdza on podstaw do wniesienia skargi, jest obowiązany niezwłocznie zawiadomić o tym na piśmie stronę oraz sąd, nie później niż w terminie dwóch tygodni od dnia zawiadomienia go o wyznaczeniu. Do zawiadomienia dołącza sporządzoną przez siebie opinię o braku podstaw do wniesienia skargi (art. 118 § 5 KPC).

Zakres zmian

Projektowane zmiany obejmują m.in. zakres pełnomocnictwa procesowego, wynikający z art. 91 KPC, jak również zakres czynności, do podjęcia których obowiązany jest pełnomocnik ustanowiony z urzędu.

Przede wszystkim pełnomocnictwo procesowe ma z mocy samego prawa obejmować również umocowanie do czynności procesowej w postaci złożenia skargi kasacyjnej oraz udziału w postępowaniu wywołanym jej wniesieniem.

Projektodawca przewidział, iż pełnomocnik ustanowiony z urzędu jest obowiązany zastępować stronę w zakresie wynikającym z art. 91 KPC, tj. również w postępowaniu kasacyjnym. Mając na uwadze przedmiotową zmianę, czynności, do których podjęcia obowiązany będzie pełnomocnik ustanowiony z urzędu, nie zakończą się na etapie postępowania przed sądem II instancji. Będzie on musiał ocenić, czy w sprawie dopuszczalne jest wniesienie skargi kasacyjnej, oraz czy istnieją ku temu podstawy, a o ile tak – sporządzić ją i wnieść, a także reprezentować stronę w postępowaniu kasacyjnym.

Kolejna zmiana dotyczy braku po stronie pełnomocnika ustanowionego z urzędu obowiązku sporządzenia opinii o braku podstaw do wniesienia skargi kasacyjnej lub skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia. Zgodnie z projektowanymi zmianami, o ile nie stwierdza on podstaw do wniesienia skargi, jest obowiązany niezwłocznie zawiadomić o tym na piśmie stronę oraz sąd, nie później niż w terminie dwóch tygodni od dnia doręczenia orzeczenia z uzasadnieniem albo zawiadomienia go o wyznaczeniu.

Powyższe zmiany zostały dodane na etapie prac prowadzonych w Sejmie, wobec czego w uzasadnieniu projektu ustawy brak jest wskazania przyczyn ich wprowadzenia, co utrudnia odtworzenie intencji ustawodawcy.

Wśród przepisów przejściowych brak jest odrębnej regulacji dla wskazanych powyżej zmian. W konsekwencji zastosowanie znajdzie wyrażona w art. 19 ust. 1 ZmKPC23(2) zasada, zgodnie z którą do spraw wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie ustawy stosuje się przepisy KPC w brzmieniu nadanym tą ustawą. Jednocześnie, zgodnie z art. 20 ZmKPC23(2), w sprawach wszczętych i niezakończonych przed dniem jej wejścia w życie moc zachowują czynności dokonane zgodnie z przepisami KPC w brzmieniu dotychczasowym. Takie rozwiązanie kwestii międzyczasowych może budzić wątpliwości w praktyce i prowadzić do powstania ewentualnych błędów, zwłaszcza w początkowym etapie stosowania przepisów.

Etap legislacyjny: 31.3.2023 r. ustawa została ogłoszona w Dzienniku Ustaw.