Nowelizacja ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy – najważniejsze zmiany od 2026 r.

2 dni temu

Zdjęcie: Nowelizacja ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy – kluczowe zmiany od 2026 r.

Poniżej przedstawiamy najważniejsze założenia projektu nowelizacji ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy oraz innych ustaw, który – choć wciąż na etapie prac legislacyjnych i nie trafił jeszcze pod obrady Sejmu – już teraz budzi duże zainteresowanie przedsiębiorców.

Projekt przewiduje, iż na podstawie ustaleń dokonanych w toku kontroli przez inspektora pracy okręgowy inspektor pracy zawiadamia strony o wszczęciu postępowania w sprawie wydania decyzji o ustaleniu istnienia stosunku pracy. Okręgowy inspektor pracy, po przeprowadzeniu kontroli, może wydać decyzję administracyjną ustalającą stosunek pracy albo skierować do adekwatnego sądu pracy powództwo o ustalenie istnienia stosunku pracy.

W konsekwencji okręgowy inspektor pracy będzie mógł wydać decyzję administracyjną stwierdzającą istnienie stosunku pracy w przypadku, kiedy zawarto umowę cywilnoprawną lub osoba faktycznie świadczy pracę za wynagrodzeniem w warunkach określonych w art. 22 § 1 k.p. Oznacza to sytuację, w której praca jest świadczona osobiście, na rzecz i pod kierownictwem pracodawcy, w miejscu i czasie przez niego wyznaczonym, na jego ryzyko, za wynagrodzeniem – niezależnie od zawartej umowy cywilnoprawnej.

Najważniejsze przewidywane skutki związane z wejściem w życie nowelizacji:

kontrola obejmie nie tylko pracodawców, ale także podmioty, na rzecz których – w ramach prowadzonej przez nie działalności – w tej chwili lub w ciągu roku poprzedzającego dzień rozpoczęcia kontroli były wykonywane zlecenia albo świadczone usługi przez osoby przyjmujące zlecenie lub świadczące usługi;
decyzja będzie natychmiast wykonalna w zakresie skutków związanych z nawiązaniem stosunku pracy na przyszłość, tj. od dnia jej doręczenia pracodawcy, a odwołanie nie wstrzyma jej skutków, choć będzie możliwość uchylenia rygoru natychmiastowej wykonalności w postępowaniu odwoławczym przez Głównego Inspektora Pracy lub przez sąd pracy, o ile zostanie uznane, iż natychmiastowe wykonanie decyzji mogłoby spowodować istotne i nieodwracalne skutki dla pracodawcy lub osoby, której praw i obowiązków dotyczy;
decyzja w zakresie stwierdzenia istnienia stosunku pracy za okres od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia jej doręczenia pracodawcy wywoła skutki prawne po dniu, w którym decyzja ta stała się ostateczna lub orzeczenie sądu stało się prawomocne – w przypadku wniesienia odwołania do sądu;
stosunek pracy może zostać ustalony do 3 lat wstecz od dnia wszczęcia postępowania, w drodze decyzji administracyjnej przez okręgowego inspektora pracy;
w przypadku wniesienia powództwa okręgowy inspektor pracy jest zwolniony z obowiązku wydania decyzji administracyjnej;
decyzja administracyjna ustalająca stosunek pracy będzie zawierała wszystkie najważniejsze postanowienia umowy o pracę, m.in. datę zawarcia, datę rozpoczęcia pracy, miejsce wykonywania pracy, wynagrodzenie;
w razie braku pełnych dowodów co do ustalenia wszystkich elementów umowy o pracę decyzja administracyjna będzie zawierała ustalenie m.in. zawarcia umowy o pracę na czas nieokreślony, w pełnym wymiarze, za zachowaniem ostatniego najniższego minimalnego wynagrodzenia za pracę, z oznaczeniem miejsca świadczenia pracy jako siedziby pracodawcy;
pracownik objęty decyzją ustalającą istnienie stosunku pracy będzie chroniony przed działaniami odwetowymi, w szczególności przed wypowiedzeniem czy rozwiązaniem umowy o pracę;
decyzja będzie mogła mieć formę elektroniczną lub papierową.

Od decyzji będzie przysługiwało odwołanie do Głównego Inspektora Pracy, a następnie odwołanie do sądu pracy.

Nowelizacja przewiduje istotne poszerzenie narzędzi kontrolnych, w tym:

możliwość prowadzenia kontroli lub poszczególnych czynności zdalnie, także z wykorzystaniem transmisji online umożliwiającej m.in. dokonanie zdalnych oględzin obiektów, pomieszczeń;
żądania przedłożenia w postaci papierowej lub elektronicznej akt osobowych i wszelkich dokumentów związanych z wykonywaniem pracy przez pracowników lub osoby świadczące pracę na innej podstawie niż stosunek pracy;
sporządzanie protokołów i notatek w formie elektronicznej lub papierowej;
zwrócenia się do adekwatnego terytorialnie okręgowego inspektora pracy o wezwanie osoby zamieszkałej lub przebywającej na terenie działania tego inspektoratu pracy do złożenia wyjaśnień lub zeznań związanych z przeprowadzaną kontrolą.

Projekt zakłada stworzenie systemowego przepływu informacji między PIP a ZUS.
Projekt przewiduje również zwiększenie kar grzywny przewidzianych m.in. w kodeksie pracy, zwiększając je dwukrotnie – np. z możliwości nałożenia kary grzywny od 1 000 zł do 30 000 zł, nowelizacja przewiduje kary grzywny od 2 000 zł do 60 000 zł.