Nowy tymczasowy dokument podróży w UE

7 godzin temu

Ustawa wdraża jednolity w całej UE tymczasowy dokument podróży, zastępujący dotychczasowe rozwiązania oparte na decyzji Rady z 25.6.1996 r. w sprawie ustanowienia tymczasowego dokumentu podróży (96/409/WPZiB) (Dz.Urz. UE L z 1996 r. Nr 168, s. 4).
Nowelizacja szczegółowo reguluje procedurę wydawania tymczasowego dokumentu podróży przez konsulów RP, w tym tryb współpracy z państwem obywatelstwa wnioskodawcy, terminy oraz przesłanki wydania dokumentu.
Wprowadzono jednolite wzory formularza i naklejki personalizacyjne tymczasowego dokumentu podróży, określone w prawie unijnym, co ma zapewnić wysoki poziom bezpieczeństwa i zapobiec fałszerstwom.

Opis wprowadzonych zmian

Kontekst prawny i cel wdrożenia

Dyrektywa Rady (UE) 2019/997 z 18.6.2019 r. ustanawiająca unijny tymczasowy dokument podróży oraz uchylająca decyzję 96/409/WPZiB (Dz.Urz. UE L z 2019 r. Nr 163, s. 1) uchyliła dotychczas obowiązującą decyzję, na podstawie której państwa członkowskie wydawały tzw. tymczasowy dokument podróży (emergency travel document). Dyrektywa 2019/997/UE ustanowiła ujednolicony, bardziej bezpieczny dokument, którego specyfikacje techniczne i procedury wydawania zostały dostosowane do współczesnych standardów bezpieczeństwa.

Dyrektywa delegowana Komisji (UE) 2024/1986 z 6.5.2024 r. zmieniająca dyrektywę Rady (UE) 2019/997 w odniesieniu do pola przeznaczonego do odczytu maszynowego w unijnym tymczasowym dokumencie podróży (Dz.Urz. UE L z 2024 r., s. 1986) uzupełniła przepisy, zmieniając specyfikację pola przeznaczonego do odczytu maszynowego w tymczasowym dokumencie podróży. Celem tego aktu jest dostosowanie dokumentu do standardów Organizacji Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego (dalej: ICAO), w szczególności dokumentu ICAO nr 9303 dotyczącego czytelności i zabezpieczeń dokumentów podróży.

Nowelizacja z 9.7.2025 r. zapewnia pełną implementację obu dyrektyw i określa zadania konsulów RP w zakresie wydawania tymczasowego dokumentu podróży obywatelom państw członkowskich UE, którzy nie są reprezentowani w państwach trzecich.

Zakres zastosowania i przesłanki wydania tymczasowego dokumentu podróży

W nowelizacji dodano do ustawy z 25.6.2015 r. – Prawo konsularne (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1329; dalej: PrKonsul) nowy rozdział (art. 48a–48m), regulujący tryb postępowania w sprawach tymczasowego dokumentu podróży. najważniejsze przesłanki wydania dokumentu obejmują sytuacje, w których:

obywatel UE utracił paszport lub inny dokument podróży;
dokument uległ zniszczeniu;
państwo obywatelstwa nie jest w stanie w rozsądnym terminie wydać paszportu lub innego dokumentu podróży.

Dokument jest przeznaczony wyłącznie do jednokrotnego użycia i służy powrotowi do państwa obywatelstwa, państwa zamieszkania lub – w szczególnie uzasadnionych przypadkach – do innego miejsca docelowego (np. kraju sąsiadującego, w którym znajduje się ambasada lub konsulat państwa obywatelstwa). Tymczasowy dokument podróży jest co do zasady istotny maksymalnie 15 dni, z możliwością wydłużenia w wyjątkowych okolicznościach.

Procedura konsularna

Nowelizacja precyzuje szczegółowy tryb działania konsula:

wniosek o wydanie tymczasowego dokumentu podróży składa się na formularzu w języku polskim, angielskim lub francuskim, wraz z osobistym stawiennictwem wnioskodawcy; w wyjątkowych sytuacjach konsul może odstąpić od tego wymogu;
konsul w terminie dwóch dni roboczych od przyjęcia wniosku zwraca się do państwa obywatelstwa o potwierdzenie danych wnioskodawcy, przesyłając odwzorowania dokumentów i wizerunek twarzy;
państwo obywatelstwa ma trzy dni robocze na odpowiedź; brak sprzeciwu oznacza zgodę na wydanie dokumentu;
w nagłych przypadkach, przy wyczerpaniu możliwości kontaktu, konsul może wydać tymczasowy dokument podróży bez uzyskania uprzedniego potwierdzenia danych, informując następnie państwo obywatelstwa o wydaniu dokumentu.

Rozwiązania te zapewniają równowagę między koniecznością szybkości działania a obowiązkiem weryfikacji danych, co ma znaczenie z punktu widzenia bezpieczeństwa.

Specyfikacja techniczna i bezpieczeństwo dokumentu

Ustawa przewiduje stosowanie jednolitego w całej UE formularza tymczasowego dokumentu podróży i naklejki personalizacyjnej. Dokument zawiera dane osobowe posiadacza (imię, nazwisko, obywatelstwo, data urodzenia, płeć, wizerunek twarzy) oraz dane dotyczące samego dokumentu i podróży (organ wydający, data wydania, data ważności, numer formularza, miejsce docelowe).

Wszystkie wpisy dokonywane są w formie drukowanej, z dopuszczeniem odręcznej personalizacji wyłącznie w przypadkach siły wyższej. Formularze i naklejki są drukami ścisłego zarachowania, przechowywanymi w miejscach zabezpieczonych przed nieuprawnionym dostępem.

Rozwiązania te odpowiadają unijnym wymogom w zakresie zapobiegania fałszerstwom i nadużyciom, a także zapewniają jednolity standard wizualny dokumentu w całej UE.

Anulowanie i zwrot dokumentu

Osoba, która skorzystała z tymczasowego dokumentu podróży, jest zobowiązana do jego zwrotu do dowolnego konsula RP w celu anulowania (przedziurkowania i przecięcia dokumentu). Możliwe jest także odesłanie dokumentu pocztą. Rozwiązanie to zwiększa elastyczność dla podróżnych i jednocześnie zabezpiecza obrót prawny, eliminując możliwość ponownego użycia dokumentu.

Ochrona danych i przetwarzanie informacji

Nowelizacja wprowadza szczegółowe zasady przetwarzania danych osobowych związanych z tymczasowym dokumentem podróży:

konsul przechowuje dane maksymalnie przez 180 dni;
po upływie tego terminu dane są usuwane z rejestrów i brakowane;
wnioskodawca ma prawo weryfikacji i korekty danych, jeżeli w dokumencie pojawią się nieprawidłowości.

Przyjęte rozwiązania skracają okres przechowywania danych względem innych czynności konsularnych, co jest zgodne z dyrektywą 2019/997/UE i zasadą minimalizacji danych w prawie ochrony danych osobowych.

Obowiązki administracyjne i raportowanie

Minister adekwatny do spraw zagranicznych zapewnia konsulom blankiety formularzy i naklejek personalizacyjnych oraz nadzoruje ich dystrybucję. Ponadto konsulowie zobowiązani są do prowadzenia ewidencji błędnie spersonalizowanych formularzy i naklejek.

Zgodnie z art. 48n PrKonsul minister przekazuje corocznie Komisji Europejskiej dane dotyczące liczby wydanych tymczasowych dokumentów podróży, obywatelstwa posiadaczy oraz przypadków fałszerstw. Rozwiązanie to wpisuje się w unijny system monitorowania stosowania dyrektywy i ma znaczenie dla bezpieczeństwa dokumentów podróży w całej Wspólnocie.

Etap legislacyjny

Ustawa z 9.7.2025 r. została ogłoszona w Dzienniku Ustaw RP i wejdzie w życie 9.12.2025 r. W tym terminie Polska rozpocznie stosowanie przepisów unijnych dotyczących jednolitego tymczasowego dokumentu podróży. Nowelizacja stanowi pełną implementację dyrektywy 2019/997/UE oraz dyrektywy 2024/1986/UE, zapewniając obywatelom UE jednolite i bezpieczne rozwiązania w zakresie ochrony konsularnej.

Idź do oryginalnego materiału