O umorzeniu postępowania egzekucyjnego z perspektywy wierzyciela

Wierzyciele dochodzący swoich wierzytelności przed organami egzekucyjnymi nierzadko mogą spotkać się z zagadnieniem umorzenia postępowania egzekucyjnego. Wymaga podkreślenia, iż sposobów umorzenia jest kilka, a ponadto wywołują one odmienne skutki prawne. Problem wydaje się istotny również ze względu na fakt, iż zakończenie postępowania egzekucyjnego poprzez umorzenie wiąże się z następstwami finansowymi nie zawsze korzystnymi dla dochodzącego swojej wierzytelności.

Mówiąc o umorzeniu postępowania egzekucyjnego należy wskazać, iż umorzenie postępowania egzekucyjnego „powoduje uchylenie dokonanych czynności egzekucyjnych z mocy samego prawa”[1]. Ergo, umorzenie powoduje przywrócenie stanu sprzed wszczęcia egzekucji. Warto jednak wskazać, iż nie powoduje to niemożliwości wszczęcia postępowania przeciwko dłużnikowi w przyszłości. Równie istotny wydaje się fakt, iż umorzenie nie może prowadzić do pokrzywdzenia osób trzecich, stąd – posługując się przykładem – nie będzie możliwa utrata praw przez osoby, które nabyły nieruchomość w drodze licytacji komorniczej.

Postępowanie egzekucyjne – o ile nie wszczyna się go z urzędu – wszczęte jest na wniosek wierzyciela. Jako inicjator egzekucji może on zrezygnować z dalszego jej prowadzenia poprzez złożenie stosownego wniosku. Wyjątkiem jest sytuacja, kiedy egzekucja została wszczęta na wniosek innego organu, na przykład sądu. Umorzenie postępowania na wniosek wierzyciela wiąże się jednak z obowiązkiem uiszczenia przez niego opłaty stosunkowej w wysokości 5% wartości świadczenia pozostałego do wyegzekwowania[2]. Należy przez to rozumieć konieczność zapłaty 5% sumy należności głównej dochodzonej w przedmiotowym postępowaniu, odsetek od należności głównej oraz innych pobocznych należności z zastrzeżeniem, iż opłata ta nie może mieć wartości większej niż 150 zł i mniejszej niż 50 000 zł[3]. Warto zaznaczyć, iż koszt ten nie zawsze ponoszony jest przez wierzyciela – w przypadku zawarcia porozumienia z dłużnikiem bądź spełnienia przez niego świadczenia we właściwym ustawowym terminie opłata obciąża dłużnika.

Obligatoryjna opłata, o której mowa powyżej, może zostać nałożona na wierzyciela także o ile postępowanie egzekucyjne zostanie umorzone z uwagi na niedokonanie przez niego czynności potrzebnych do kontynuowania postępowania lub brak żądania podjęcia zawieszonej sprawy przez sześć miesięcy[4] (bezczynność wierzyciela). Stąd wskazuje się jak istotne jest dochowanie wymaganych ustawą terminów. Podobnie jak w przypadku umorzenia postępowania na wniosek wierzyciela można wskazać na wyjątki od zasady, dzięki czemu opłatę stosunkową będzie zobowiązany wnieść dłużnik. Mowa o analogicznych przypadkach, tj. spełnieniu zobowiązania lub zawarciu porozumienia we właściwym terminie.

Jednym ze sposobów umorzenia postępowania jest umorzenie ex officio, z urzędu. Stosownie do art. 824 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego organ egzekucyjny może postanowienie w tym przedmiocie wydać o ile zostanie spełniona jedna z wymienionych w tym przepisie przesłanek. Katalog tych okoliczności jest zamknięty, więc dopiero konkretny stan faktyczny może zadecydować o umorzeniu postępowania w tym trybie. Co warte podkreślenia najczęstszą przyczyną zdaje się być bezskuteczność egzekucji. Przez to pojęcie należy rozumieć taki stan, w którym ziszczą się „nie budzące wątpliwości okoliczności, z których można ustalić, iż stan majątkowy dłużnika jest tego rodzaju, iż nie można zaspokoić wierzytelności, w wyniku czego pozostają one nieściągalne”[5]. Bezskuteczność można stwierdzić, o ile choćby po skierowaniu egzekucji do wszystkich składników majątku dłużnika wyegzekwowana kwota nie pokryje kosztów samego postępowania. W przeciwieństwie do umorzenia na wniosek i z uwagi na bezczynność wierzyciela, umorzenie z urzędu nie jest powiązane z obowiązkiem uiszczenia rzeczonej już opłaty stosunkowej. Po stronie wierzyciela powstaje jednak obowiązek zapłaty kwoty określonej w art. 29 ust. 4 Ustawy z dnia 28 lutego 2018 r. o kosztach komorniczych (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 210 z późn. zm.), tj. 150 zł.

Należy pokreślić, iż każdy przypadek wymaga indywidualnego spojrzenia i rzetelnej oceny z uwzględnieniem stanu faktycznego i poddania pod rozwagę następstw, jakie może w konkretnej sprawie wywołać umorzenie postępowania egzekucyjnego.

[1] A. Adamczuk [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz aktualizowany. Tom II. Art. 478-1217, red. M. Manowska, LEX/el. 2022, art. 826

[2] Art. 29 Ustawy z dnia 28 lutego 2018 r. o kosztach komorniczych (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 210 z późn. zm.).

[3] Art. 25 Ustawy z dnia 28 lutego 2018 r. o kosztach komorniczych (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 210 z późn. zm.)

[4] Art. 824 § 1 pkt 4 Ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 1805 z późn. zm.)

[5] Postanowienie SA w Katowicach z 25.11.2015 r., V ACz 1182/15, LEX nr 1927479