Ochrona czasowa dla obywateli Ukrainy przedłużona do 2025 roku

W zeszłym miesiącu Rada Unii Europejskiej przyjęła decyzję wykonawczą o przedłużeniu ochrony tymczasowej dla osób, które opuściły terytorium Ukrainy w związku z wybuchem wojny[1]. Ochrona przedłużona została o kolejny rok – a więc do 4 marca 2025 r. Nie oznacza to jednak, iż zachowane zostaną wszystkie obowiązujące dotąd rozwiązania dla uchodźców z Ukrainy.

Minimalne warunki ochrony czasowej a polskie rozwiązania

Ogólne zasady co do warunków ochrony czasowej, udzielanej cudzoziemcom w państwach członkowskich UE reguluje unijna dyrektywa[2]. Zgodnie z jej przepisami, wysiedleńcom należy zapewnić m.in. odpowiednie dokumenty pobytowe, podstawową opiekę medyczną, możliwość wykonywania pracy i prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek, niezbędną pomoc społeczną czy też dostęp do edukacji szkolnej. Szczegółowe warunki takiej pomocy zależą jednak od regulacji wdrożonych na poziomie krajowym.

Rozwiązania obowiązujące w tej chwili w Polsce na podstawie tzw. specustawy ukraińskiej[3] mają szerszy zakres, niż wymaga tego dyrektywa. Przykładowo, obywatelom Ukrainy objętym ochroną czasową w Polsce przysługują, prócz świadczeń z pomocy społecznej, także dodatkowe świadczenia socjalne, takie jak „500+” czy Rodzinny Kapitał Opiekuńczy.

Ponadto specustawa legalizuje pobyt obywateli Ukrainy w Polsce z mocy prawa. Dotyczy to nie tylko osób objętych ochroną czasową (tych, które wjechały do Polski w związku z wojną, 24 lutego 2022 r. lub później), ale także obywateli Ukrainy, którzy w dniu wybuchu wojny legalnie przebywali już w Polsce (a więc tych, których unijna ochrona czasowa nie obowiązuje).

Przepisy specustawy znacząco upraszczają też proces legalizacji pracy w odniesieniu do wszystkich obywateli Ukrainy przebywających legalnie na terytorium Polski – zarówno tych objętych ochroną czasową, jak i zamieszkujących w Polsce na innej podstawie.

Możliwe zmiany w specustawie ukraińskiej

W ślad za decyzją wykonawczą przyjętą przez Radę UE, polski ustawodawca powinien znowelizować specustawę ukraińską. Trudno jednak przewidzieć, czy ograniczy się on wyłącznie do zaktualizowania terminu obowiązywania ochrony czasowej, czy też wprowadzi dalej idące zmiany.

Kwestia ta jest kluczowa dla przedsiębiorców, którzy zatrudniają obywateli Ukrainy, a także dla samych ukraińskich pracowników. Muszą oni bowiem z odpowiednim wyprzedzeniem dowiedzieć się:

• czy pobyt pracowników, którzy wjechali do Polski przed 24 lutego 2022 r. pozostanie legalny z mocy prawa, czy też będzie trzeba wystąpić o wydanie im zezwoleń na pobyt,
• czy do dalszego, legalnego zatrudnienia Ukraińców wystarczające będą złożone dotychczas powiadomienia o zatrudnieniu obywateli Ukrainy, czy też konieczne będzie skorzystanie ze „zwykłych” procedur legalizujących pracę,
• czy i jakie świadczenia będą przysługiwać obywatelom Ukrainy po 4 marca 2024 r.

Co dalej?

Biorąc pod uwagę zbliżającą się zmianę kadencji sejmu oraz formułowanie nowego rządu, niestety nie spodziewamy się szybkiego rozpoczęcia prac nad nowelizacją specustawy. W przeszłości dochodziło już do uchwalania poszczególnych zmian w ustawie z mocą wsteczną – istnieje więc obawa, iż i tym razem ustawodawca nie będzie spieszył się z wdrożeniem nowelizacji.

Warto więc już teraz zweryfikować, na jakiej podstawie pracownicy z Ukrainy przebywają w Polsce oraz wykonują pracę w Państwa przedsiębiorstwach. W wielu przypadkach – niezależenie od przepisów specustawy – istnieje możliwość uregulowania sytuacji pobytowej i zalegalizowania pracy Ukraińców w Polsce na ogólnych zasadach, tak aby zarówno pracownicy, jak i pracodawcy, zyskali większą pewność co do możliwości dalszego przebywania i wykonywania pracy na terytorium Polski.

Chętnie wesprzemy we wszelkich sprawach związanych z legalizacją pobytu i zatrudnienia obywateli Ukrainy, a także innych cudzoziemców na terytorium Polski. Zapraszamy do kontaktu!

[1] Decyzja Wykonawcza Rady (UE) 2023/2409 z 19 października 2023 r. w sprawie przedłużenia tymczasowej ochrony wprowadzonej decyzją wykonawczą (UE) 2022/382, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/HTML/?uri=OJ%3AL_202302409

[2] Dyrektywa Rady 2001/55/WE z dnia 20 lipca 2001 r. w sprawie minimalnych standardów przyznawania tymczasowej ochrony na wypadek masowego napływu wysiedleńców oraz środków wspierających równowagę wysiłków między Państwami Członkowskimi związanych z przyjęciem takich osób wraz z jego następstwami, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/ALL/?uri=celex%3A32001L0055

[3] Ustawa z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa