Ochrona zatrudnienia sygnalisty – co gwarantuje ustawa?

W Polsce przepisy dotyczące ochrony sygnalistów wynikają z implementacji unijnej Dyrektywy 2019/1937 oraz ustawy z dnia 14.06.2024 r. o ochronie sygnalistów (Dz. U. 2014, poz. 928). Przepisy ochronne dla sygnalistów mają na celu przeciwdziałanie stosowaniu represji wobec osób działających w interesie publicznym.

Czy zakaz działań odwetowych rozciąga się na szczególną ochronę przed zwolnieniem sygnalisty z pracy?

Szczególna ochrona przed zwolnieniem pracownika polega na generalnym zakazie wypowiadania bądź rozwiązywania umów o pracę. Może ona również wiązać się z wymogiem uzyskania zgody na rozwiązanie umowy z pracownikiem przez adekwatny organ związku zawodowego.

W przypadku ochrony prawnej sygnalistów nie możemy mówić o zakazie rozwiązania umowy o pracę jako zakazie o charakterze generalnym. Oczywiście, wobec sygnalisty obowiązuje zakaz podejmowania środków odwetowych, jednak nie oznacza on całkowitego zakazu rozwiązywania umów o pracę z przyczyn niezwiązanych z zawiadomieniem. Sygnalista może zostać zwolniony przez pracodawcę z powodów dotyczących np. rażącego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych.

Ochrona sygnalistów nie jest tożsama z instytucją szczególnej ochrony przed zwolnieniem pracownika, jednak pracodawca nie może podejmować wobec sygnalisty działań odwetowych, takich jak rozwiązanie lub nieprzedłużenie umowy o pracę ze względu na zawiadomienie. Sygnaliści nie mogą być degradowani, pomijani przy awansie, a także nie można pogarszać ich warunków pracy, ani stosować wobec nich działań o charakterze mobbingu.

Co istotne, w kwestii ochrony prawnej sygnalisty obowiązuje domniemanie represji. Oznacza to, iż jeżeli po dokonaniu zgłoszenia nieprawidłowości pracownik zostanie zwolniony, to pracodawca będzie musiał udowodnić, iż decyzja o rozwiązaniu umowy nie miała związku z dokonanym zawiadomieniem.

Ważnym elementem ochronnym dla zgłaszających nieprawidłowości jest możliwość dochodzenia odszkodowania przez sygnalistę, który poniósł szkodę w wyniku działań odwetowych. Dane osobowe zgłaszającego muszą być chronione na każdym etapie procedury. Ochrona o charakterze odszkodowawczym przysługuje również tym sygnalistom, którzy dokonali zgłoszenia w przekonaniu, iż przekazywane informacje są prawdziwe – choćby jeżeli później okażą się nieprecyzyjne lub niepotwierdzone.

Podsumowanie

Reasumując, przepisy ustawy o ochronie sygnalistów nie wprowadzają szczególnej ochrony przed zwolnieniem ani gwarancji trwałości stosunku pracy. Sygnalista korzysta z ochrony w formie odszkodowania – rekompensaty za ewentualne działania odwetowe (art. 12 oraz 14 ustawy o ochronie sygnalistów). Objęcie ochroną prawną nie oznacza zapewnienia stałego zatrudnienia, ale wprowadza zabezpieczenie przed represjami. Umowa o pracę z sygnalistą może zostać rozwiązana na takich samych zasadach jak w przypadku innych pracowników, o ile przyczyna zwolnienia nie ma związku ze zgłoszeniem nieprawidłowości. najważniejsze dla pracodawcy jest zatem wykazanie, iż rozwiązanie umowy nie było następstwem dokonania zawiadomienia.

Artykuł autorstwa: adw. dr Agnieszka Lewek

W razie pytań, a także pomysłów tematów na kolejne wydania Newsletter’a zapraszamy do kontaktu:

[email protected]