Ochrona zwierząt futerkowych, z wyjątkiem królików

1 dzień temu

Nowelizacja wprowadza ustawowy zakaz chowu i hodowli zwierząt futerkowych w celach komercyjnych, z wyjątkiem królików, obejmujący w szczególności pozyskiwanie futer oraz innych części zwierząt.
Przepisy ustanawiają szczególny reżim sankcyjny, umożliwiający orzekanie przez sąd zakazu posiadania zwierząt w razie naruszenia ustawowego zakazu.
Ustawa przewiduje długi okres przejściowy do 31.12.2033 r., rozbudowany system odszkodowań finansowanych ze środków publicznych oraz szczególną ochronę pracowników dotkniętych likwidacją ferm futerkowych.

Cel ustawy

Celem ustawy jest całkowite wyeliminowanie chowu i hodowli zwierząt futerkowych prowadzonej w celach komercyjnych, jako działalności nie dającej się pogodzić z wymogami dobrostanu zwierząt oraz standardami ochrony humanitarnej. Ustawodawca przyjął założenie, iż specyfika hodowli klatkowej zwierząt futerkowych, w szczególności norek, lisów i jenotów, uniemożliwia zapewnienie im warunków odpowiadających ich potrzebom gatunkowym, co skutkuje trwałym i systemowym naruszaniem zasad ochrony zwierząt.

Jednocześnie ustawa zmierza do:

zapewnienia jednolitego i jednoznacznego standardu ochrony zwierząt futerkowych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
wyeliminowania rozbieżności interpretacyjnych dotyczących dopuszczalności prowadzenia ferm futerkowych;
stworzenia mechanizmów umożliwiających stopniowe wygaszenie działalności gospodarczej prowadzonej w tym obszarze;
zagwarantowania ochrony interesów ekonomicznych podmiotów oraz pracowników dotkniętych zmianą prawa.

Zakres zmian

Nowelizacja obejmuje w szczególności:

wprowadzenie do ustawy z 21.8.1997 r. o ochronie zwierząt (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1580; dalej: OchrZwU) ustawowego zakazu chowu i hodowli zwierząt futerkowych w celach komercyjnych;
rozszerzenie katalogu środków karnych i wykroczeniowych poprzez umożliwienie orzekania zakazu posiadania zwierząt;
ustanowienie szczególnych przepisów przejściowych umożliwiających czasowe kontynuowanie działalności do 31.12.2033 r.;
uregulowanie zasad i wysokości odszkodowań przysługujących podmiotom oraz rolnikom rezygnującym z działalności;
określenie trybu administracyjnego przyznawania i wypłaty odszkodowań przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa;
wprowadzenie szczególnego systemu odpraw pieniężnych dla pracowników zwalnianych w związku z likwidacją ferm futerkowych.

Szczegółowy opis zmian

1. Wprowadzenie zakazu chowu i hodowli zwierząt futerkowych.

Ustawa wprowadza do art. 12 OchrZwU bezwzględny zakaz chowu i hodowli w celach komercyjnych zwierząt futerkowych, o których mowa w art. 2 pkt 4 ustawy z 10.12.2020 r. o organizacji hodowli i rozrodzie zwierząt gospodarskich (Dz.U. z 2021 r. poz. 36), z wyłączeniem królika. Zakaz ten obejmuje wszelkie formy działalności gospodarczej lub rolniczej, których celem jest utrzymywanie zwierząt futerkowych w szczególności w celu pozyskiwania z nich futer, skór lub innych części zwierząt, niezależnie od skali prowadzonej działalności oraz formy prawnej podmiotu.

Równolegle ustawodawca wprowadza zakaz podejmowania działalności regulowanej polegającej na utrzymywaniu zwierząt futerkowych w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 11.3.2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1075). Rozwiązanie to ma charakter uszczelniający i zmierza do wyeliminowania możliwości obejścia zakazu poprzez zmianę kwalifikacji prawnej prowadzonej działalności lub jej formalne przekształcenie.

2. Odpowiedzialność za naruszenie zakazu i środki represyjne.

Nowelizacja wzmacnia reżim sankcyjny związany z ochroną zwierząt futerkowych. W przypadku ukarania sprawcy za wykroczenie polegające na naruszeniu zakazu chowu lub hodowli zwierząt futerkowych sąd uzyskuje uprawnienie do orzeczenia dodatkowego środka karnego w postaci zakazu posiadania wszelkich zwierząt albo określonej kategorii zwierząt na okres od roku do 5 lat.

Środek ten ma charakter fakultatywny, jednak jego wprowadzenie znacząco rozszerza katalog instrumentów oddziaływania sądu, umożliwiając skuteczne przeciwdziałanie powrotowi do działalności sprzecznej z ustawą oraz ograniczenie ryzyka dalszych naruszeń dobrostanu zwierząt.

3. Przepisy przejściowe – czasowe dopuszczenie kontynuowania działalności.

Ustawa przewiduje szczególny, wieloletni okres przejściowy dla podmiotów i rolników, którzy w dniu wejścia w życie ustawy prowadzili działalność polegającą na chowie lub hodowli zwierząt futerkowych w celach komercyjnych. Podmioty te mogą kontynuować działalność na podstawie przepisów dotychczasowych do 31.12.2033 r.

Rozwiązanie to ma na celu zapewnienie stabilności ekonomicznej podmiotów funkcjonujących w oparciu o dotychczasowy stan prawny oraz umożliwienie stopniowego wygaszenia działalności, z uwzględnieniem cyklu inwestycyjnego, amortyzacji infrastruktury oraz sytuacji pracowników.

4. Roszczenie odszkodowawcze wobec Skarbu Państwa.

Ustawodawca wprowadza szczególną podstawę prawną roszczenia odszkodowawczego wobec Skarbu Państwa, przysługującego podmiotom i rolnikom zobowiązanym do zakończenia działalności w związku z wprowadzeniem ustawowego zakazu. Odszkodowanie obejmuje wyrównanie rzeczywistej straty majątkowej, bez uwzględnienia utraconych korzyści, co oznacza, iż nie kompensuje ono potencjalnych zysków, które mogłyby zostać osiągnięte w przyszłości.

Mechanizm odszkodowawczy ma charakter degresywny i został skonstruowany jako instrument zachęcający do wcześniejszego zakończenia działalności. Wysokość odszkodowania ustalana jest jako procent średniego rocznego przychodu z działalności prowadzonej w latach 2020–2024 i wynosi odpowiednio od 25% do 5%, w zależności od roku, w którym działalność zostanie zakończona.

5. Szczegółowe zasady ustalania i wypłaty odszkodowania.

Ustawa precyzyjnie określa tryb ubiegania się o odszkodowanie. Świadczenie to przyznawane jest na pisemny wniosek wnioskodawcy składany do Prezesa Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Wniosek musi zawierać m.in. dane identyfikujące wnioskodawcę, informacje o osiąganych przychodach, datę zakończenia działalności oraz numer rachunku bankowego.

Prezes Agencji jest uprawniony do przeprowadzania kontroli lub zlecania ich przeprowadzenia w celu weryfikacji prawdziwości danych zawartych we wniosku. Decyzja w sprawie odszkodowania wydawana jest w terminie 6 miesięcy od dnia złożenia kompletnego wniosku i ma charakter decyzji ostatecznej, przy czym ustawodawca zapewnia wnioskodawcy możliwość dochodzenia roszczeń na drodze sądowej przed sądem powszechnym.

6. Skutki podatkowe otrzymania odszkodowania.

Ustawa wprowadza jednoznaczne rozstrzygnięcie w zakresie skutków podatkowych otrzymanego odszkodowania, stanowiąc, iż przychód z tego tytułu nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych ani podatkiem dochodowym od osób prawnych. Rozwiązanie to ma na celu zapewnienie pełnej kompensacyjnej funkcji świadczenia odszkodowawczego.

7. Ochrona pracowników zatrudnionych w fermach futerkowych.

Nowelizacja przewiduje szczególne instrumenty ochrony pracowników, z którymi rozwiązano stosunek pracy w związku z zakończeniem działalności polegającej na chowie lub hodowli zwierząt futerkowych. Pracownikom tym przysługuje odprawa pieniężna w wysokości dwunastomiesięcznego wynagrodzenia, ustalana według zasad obowiązujących przy obliczaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy.

Wypłacone odprawy podlegają zwrotowi przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, co oznacza, iż ciężar finansowy świadczeń pracowniczych został przeniesiony z pracodawców na system ubezpieczeń społecznych. Ustawa określa również moment ustalania stanu zatrudnienia, co ma najważniejsze znaczenie dla zapobiegania nadużyciom.

8. Przedawnienie roszczeń i sukcesja prawna.

Roszczenie o odszkodowanie przedawnia się z upływem roku od dnia zakończenia działalności objętej zakazem. Jednocześnie ustawodawca przewiduje możliwość przejścia roszczenia na następców prawnych wnioskodawcy, co zabezpiecza interesy majątkowe w przypadku śmierci osoby prowadzącej działalność.