1 rok temu
Małżonkowie ponoszą odpowiedzialność związaną z ich wspólnymi sprawami. Zasady tej odpowiedzialności różnią się w zależności od tego, czy partnerzy pozostają w ustroju małżeńskiej wspólności majątkowej, czy zawarli małżeńską umowę majątkową oraz od podstawy zaciągnięcia zobowiązania. Sprawdź, jakie zasady obowiązują w zakresie odpowiedzialności małżonków za zobowiązania powstałe po wstąpieniu w związek małżeński.
Ustroje małżeńskie majątkowe
Kodeks rodzinny i opiekuńczy rozróżnia kilka rodzajów ustrojów małżeńskich majątkowych.
Najpopularniejsza jest wspólność ustawowa, która powstaje z mocy prawa w chwili zawarcia związku małżeńskiego, o ile małżonkowie nie zawarli małżeńskiej umowy majątkowej. Wskazany ustrój trwa do czasu zawarcia takiej umowy, rozwodu lub separacji bądź śmierci któregoś z małżonków. W ustroju wspólności majątkowej istnieje majątek wspólny, w którego skład wchodzą przedmioty nabyte przez małżonków w czasie małżeństwa oraz majątki osobiste każdego z małżonków.
Umowne ustroje majątkowe są wprowadzane umową. Poprzez taki dokument małżonkowie mogą rozszerzyć albo ograniczyć wspólność ustawową, ustanowić rozdzielność majątkową albo rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków. W tym wypadku małżonek może powoływać się względem innych osób na umowę majątkową małżeńską, gdy jej zawarcie oraz rodzaj były tym osobom wiadome. Umowa musi być zawarta w formie aktu notarialnego.
Wspólne zobowiązania małżonków
Jeżeli małżonkowie zaciągają wspólnie zobowiązanie w trakcie trwania małżeństwa, pozostając w ustroju wspólności majątkowej, to ich odpowiedzialność jest w tym zakresie solidarna. W praktyce najczęściej takim wspólnym zobowiązaniem jest kredyt hipoteczny czy pożyczka na remont wspólnego mieszkania.
Odpowiedzialność solidarna polega na tym, iż to wierzyciel decyduje, przeciwko komu skieruje swoje roszczenie. Może więc dochodzić zapłaty od obojga małżonków lub któregokolwiek z nich. jeżeli jeden z partnerów spłaci dług, to drugi jest z niego zwolniony.
W praktyce sądowej – w przypadku wspólnych zobowiązań małżonków – w czasie postępowania najczęściej pozywa się oboje małżonków. Wszystko dlatego, iż treść wyroku rozstrzyga o podmiotach, przeciwko którym może być skierowana egzekucja. jeżeli wierzyciel pozwie zarówno męża, jak i żonę, egzekucję będzie mógł prowadzić nie tylko co do majątku wspólnego i osobistego jednego z małżonków, ale również do majątku osobistego drugiego małżonka.
Zobowiązania zaciągnięte przez jednego z małżonków
Ustrój majątkowy pomiędzy małżonkami jest najważniejszy przy ustalaniu zasad odpowiedzialności za zobowiązania zaciągnięte przez jednego z małżonków w trakcie trwania małżeństwa.
W przypadku rozdzielności majątkowej co do zasady odpowiedzialność za zobowiązania ponosi każdy z małżonków osobiście. W przypadku egzekucji działania będą więc skierowane tylko do majątku tego z małżonków, który zaciągnął dane zobowiązanie. Wyjątek dotyczy zaspokajania potrzeb rodziny, które zostaną szerzej opisane w dalszej części artykułu.
Jeśli między małżonkami obowiązuje ustrój wspólności majątkowej, sytuacja jest bardziej skomplikowana. W takim wypadku najważniejsza jest zgoda na zaciągnięcie zobowiązania przez małżonka. jeżeli została udzielona, to odpowiedzialność za zaspokojenie roszczenia rozciąga się również na majątek wspólny małżonków. Odpowiedzialność jest solidarna, więc to wierzyciel może również prowadzić egzekucję – według swego wyboru – z majątku osobistego bądź wspólnego.
Gdyby małżonek nie wyraził zgody na zaciągnięcie zobowiązania lub zobowiązanie nie wynikałoby z czynności prawnej, to wierzyciel może prowadzić egzekucję z majątku osobistego dłużnika, z jego wynagrodzenia za pracę bądź innych dochodów, z korzyści uzyskanych z tytułu praw autorskich, praw pokrewnych, praw własności przemysłowej i praw twórcy, a także z przedmiotów majątkowych wchodzących w skład przedsiębiorstwa (jeśli wierzytelność powstała w związku z prowadzenie przedsiębiorstwa). Zobowiązanie nie wynika z czynności prawnej, jeżeli jego podstawą jest np. czyn niedozwolony.
Odpowiedzialność za zaspokajanie potrzeb rodziny
Niezależnie od panującego pomiędzy małżonkami ustroju majątkowego partnerzy są również zobowiązani do zaspokajania potrzeb rodziny. W tym zakresie odpowiadają solidarnie za zobowiązania. Mowa tu o podstawowych potrzebach wspólnego gospodarstwa domowego, takich jak np. zakup odzieży, obuwia, jedzenia, biletów na komunikację miejską, opłat za czynsz i media czy o kosztach wychowania i wykształcenia dzieci.
Orzecznictwo nakierowuje na sytuacje, w których nie można mówić o wspólnej odpowiedzialności z tytułu zaspokajania potrzeb rodziny. Dla przykładu w jednym z orzeczeń Sądu Najwyższego (sygn. akt II CK 9/05) wskazano, iż zobowiązania zaciągnięte w związku z działalności gospodarczą małżonka – choćby mimo tego, iż rezultaty mają służyć zaspokajaniu zwykłych potrzeb rodziny – nie mogą zostać zakwalifikowane jako zaspokajanie zwykłych potrzeb rodziny. Podobna sytuacja ma miejsce np. w odniesieniu do zobowiązań zaciągniętych na zakup samochodu czy nieruchomości.
