Odpowiedzialność zarządu w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością to zagadnienie, z którym szczególnie często spotykamy się w naszej praktyce zawodowej. Wykonywanie funkcji członka zarządu czy też posiadanie udziałów spółki z ograniczoną odpowiedzialnością to oprócz szerokich możliwości działania również potencjalne źródło odpowiedzialności mogącej przybrać postać cywilną, podatkową, a choćby karną. W niniejszym artykule przedstawimy odpowiedzi na najczęściej pojawiające się pytania dotyczące zasad odpowiedzialności członków zarządu i wspólników w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością. Wskażemy także na wynikające z przepisów prawa ograniczenia tej odpowiedzialności.

Odpowiedzialność członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością – art. 299 ksh

Podstawą odpowiedzialności członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością za jej zobowiązania jest art. 299 Kodeksu spółek handlowych (ksh), zgodnie z którym: jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, członkowie zarządu odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania.

Ponadto, zgodnie z art. 299 § 2 ksh członek zarządu może się uwolnić od odpowiedzialności, o której mowa w § 1, o ile wykaże, iż we adekwatnym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym samym czasie wydano postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzeniu układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu, albo iż niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło nie z jego winy, albo iż pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewydania postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo niezatwierdzenia układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu wierzyciel nie poniósł szkody.

Celem powołanej regulacji jest ustanowienie sankcji wobec członków zarządu sp. z o.o. za nieprawidłowe prowadzenie spraw spółki, tzn. takie, które doprowadziło do niemożności zaspokojenia wierzycieli z majątku spółki. Określone w art. 299 ksh zasady odpowiedzialności mają również na celu zmotywowanie zarządu do należytego dbania o interesy spółki. Artykuł 299 ksh ma umożliwić wierzycielom skuteczne dochodzenie od spółki swoich wymagalnych wierzytelności.

Charakter i zakres odpowiedzialności członka zarządu

Omawiając zagadnienie odpowiedzialności członka zarządu, w pierwszej kolejności należy podkreślić, iż spółka z o.o. jako podmiot prawa posiada osobowość prawną i własny majątek, a więc może samodzielnie odpowiadać za swoje zobowiązania.

Dopiero w sytuacji, w której dochodzenie przez wierzyciela zobowiązań od spółki będzie bezskuteczne, np. w toku egzekucji okaże się, iż majątek spółki nie wystarcza do zaspokojenia roszczenia lub jeszcze przed wszczęciem egzekucji oczywistym jest, iż egzekucja będzie bezskuteczna, wierzyciel może dochodzić swoich roszczeń od członków zarządu spółki. Odpowiedzialność na podstawie art. 299 ksh jest bowiem odpowiedzialnością osobistą, posiłkową i ma charakter subsydiarny. Oznacza to, iż jest uzależniona od niemożności uzyskania zaspokojenia roszczenia od spółki. Jednocześnie odpowiedzialność ta ma charakter pieniężny i nie jest ograniczona kwotowo.

Ponadto, członkowie zarządu ponoszą między sobą solidarną odpowiedzialność za zobowiązania spółki. Takiego charakteru nie posiada natomiast odpowiedzialność pomiędzy członkiem zarządu a spółką.

Odpowiedzialność członka zarządu sp. z o.o. – charakter odszkodowawczy

Od samego początku funkcjonowania art. 299 ksh w obecnym brzmieniu, pojawiało się kilka koncepcji różnego ujmowania odpowiedzialności w oparciu o ww. przepis. Oprócz przeważającego stanowiska, zgodnie z którym odpowiedzialność ta ma charakter odszkodowawczy pojawiają się również poglądy negujące odszkodowawczy charakter normy z art. 299 § 1 ksh, stwierdzające jej cel gwarancyjny, czy gwarancyjno-represyjny.

Ewentualne wątpliwości dotyczące deliktowej odpowiedzialności członka zarządu za zobowiązania spółki rozstrzygnął Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 7 listopada 2008 r. (III CZP 72/08, OSNC 2009, nr 2, poz. 20). W przedmiotowej uchwale, wypowiadając się na temat terminu przedawnienia, Sąd Najwyższy przesądził jednocześnie o charakterze odpowiedzialności z art. 299 ksh, wskazując: do roszczeń wierzycieli spółki z ograniczoną odpowiedzialnością przeciwko członkom jej zarządu (art. 299 ksh) mają zastosowanie przepisy o przedawnieniu roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym. Powyższe niesienie za sobą daleko idące konsekwencje praktyczne, o czym piszemy w dalszej części artykułu.

Odpowiedzialność członka zarządu na zasadzie winy

W przypadku przyjęcia, iż odpowiedzialność członka zarządu w spółce z o. o. ma charakter odpowiedzialności odszkodowawczej, można jednocześnie stwierdzić, iż jest ona oparta na zasadzie winy. Wina ta wyraża się w niezłożeniu lub zbyt późnym złożeniu wniosku o ogłoszenie upadłości spółki skutkującym jednocześnie niemożliwością zaspokojenia się wierzyciela z majątku sp. z o.o. Należy jednak zaznaczyć, iż kodeks spółek handlowych wprowadza domniemanie winy członka zarządu, co powoduje istotne konsekwencje w zakresie ciężaru dowodu w sprawach opartych o ww. przepis. Szerzej o tych kwestiach opowiemy w dalszej części artykułu.

Art. 299 ksh – kto ponosi odpowiedzialność

Odpowiedzialność w oparciu o art. 299 ksh ponoszą osoby, które były członkami zarządu spółki z o.o. w czasie istnienia zobowiązania, a dokładniej w czasie istnienia tzw. „podstawy tego zobowiązania”. Oznacza to, iż w zakres takiej odpowiedzialności wchodzą również zobowiązania, które powstały, ale nie były jeszcze wymagalne w okresie sprawowania przez daną osobę funkcji w zarządzie.

Oczywistym jest w takiej sytuacji, iż odpowiedzialności za zobowiązania spółki nie będą ponosić członkowie zarządu, którzy zakończyli pełnienie swojej funkcji jeszcze przed powstaniem zobowiązania.

Analizując krąg osób odpowiedzialnych na podstawie art. 299 ksh należy mieć na uwadze, iż wpis w Krajowym Rejestrze Sądowym dotyczący zmiany zarządu spółki z o.o. ma charakter deklaratywny, zatem jedynie potwierdza zaistniały wcześniej stan faktyczny i prawny. Tymczasem odpowiedzialność członka zarządu za zobowiązania spółki rozpoczyna się z momentem jego powołania, a kończy z chwilą wygaśnięcia mandatu, niezależnie od tego, czy dana osoba jest wpisana lub wykreślona z KRS.

Mając na uwadze powyższe, odpowiedzialności na podstawie art. 299 ksh nie ponosi również osoba bezpodstawnie wpisana do rejestru.

Podsumowując – odpowiedzialność z art. 299 ksh ponoszą wszystkie osoby, które pełniły funkcje członka zarządu od dnia powstania zobowiązania do dnia jego spełnienia. W tym stanie rzeczy, kolejni członkowie zarządu ponoszą omawianą odpowiedzialność za zobowiązania, które zostały zaciągnięte przez ich poprzedników. Okoliczność, zgodnie z którą członek zarządu nie zaciągnął określonego zobowiązania lub nie zostało ono zaciągnięte za jego kadencji nie zwalnia członka zarządu z odpowiedzialności subsydiarnej za długi spółki.

Odpowiedzialność członka zarządu – przedawnienie roszczenia

W związku ze stwierdzeniem deliktowego charakteru odpowiedzialności z art. 299 § 1 ksh, należy uznać, iż kwestie przedawnienia reguluje art. 442¹ § 1 Kodeksu cywilnego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2008 roku, sygn. akt III CZP 72/08). Zgodnie z powołanym przepisem roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem lat 3 od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się albo przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Termin ten nie może być jednak dłuższy niż 10 lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę.

Istotną kwestią z punktu widzenia analizy odpowiedzialności w oparciu o art. 299 ksh jest początek biegu przedawnienia przedmiotowego roszczenia. Należy przy tym podkreślić, iż przedawnienie roszczenia wobec członka zarządu ma charakter niezależny od przedawnienia roszczenia wobec spółki. Zgodnie z dominującym stanowiskiem w orzecznictwie, termin przedawnienia roszczeń wobec członków zarządu spółki z o.o. rozpoczyna swój bieg od momentu uzyskania przez wierzyciela świadomości, iż wyegzekwowanie długu od spółki jest niemożliwe (tak m.in. wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 7 marca 2018 roku, sygn. akt I AGa 68/18). Źródłem świadomości wierzyciela może być w szczególności postanowienie komornika o umorzeniu egzekucji z uwagi na jej bezskuteczność. Jak wskazuje się w orzecznictwie, dopóki toczy się postępowanie egzekucyjne wierzyciel ma prawo do pozostawania w przekonaniu, iż egzekucja okaże się skuteczna. Dopiero z chwilą zawiadomienia wierzyciela o bezskuteczności egzekucji wierzyciel może powziąć definitywną pewność o bezskuteczności egzekucji i z tą chwilą może rozpocząć bieg termin przedawnienia dochodzonego roszczenia (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 27 czerwca 2014 roku, sygn. akt I ACa 97/14).

Podsumowując powyższy wątek należy stwierdzić, iż co do zasady wierzyciel może w ciągu 3 lat od otrzymania pierwszego postanowienia komornika o bezskuteczności egzekucji prowadzonej z majątku spółki z o.o. wnieść powództwo przeciwko członkom zarządu tej spółki. Po tym czasie roszczenie ulega przedawnieniu.

Przesłanki odpowiedzialności członka zarządu za zobowiązania spółki

Podobnie, jak w przypadku wielu innych wyżej wymienionych kwestii dotyczących odpowiedzialności z art. 299 § 1 ksh również i kwestia przesłanek doczekała się wielu odmiennych koncepcji. Zgodnie ze stanowiskiem dominującym w orzecznictwie przesłankami odpowiedzialności członka zarządu w oparciu o powołany przepis są: istnienie zobowiązania spółki z o.o., bezskuteczność egzekucji z majątku spółki, szkoda oraz związek przyczynowy między szkodą a niezłożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości.

Istnienie zobowiązania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością

Pierwszym warunkiem odpowiedzialności członka zarządu jest istnienie zobowiązania spółki. Zobowiązanie takie może być stwierdzone przede wszystkim tytułem egzekucyjnym wydanym przeciwko spółce z o.o. Powszechnie przyjmuje się jednak, iż zobowiązanie takie musi istnieć, choć niekoniecznie musi przybierać formę prawomocnego wyroku sądowego. Może to być również akt notarialny, czy wyciąg z listy wierzytelności.

W praktyce najczęściej pociągnięcie do odpowiedzialności członka zarządu spółki z o.o. poprzedzone jest koniecznością wystąpienia z powództwem przeciwko spółce celem uzyskania tytułu egzekucyjnego (prawomocnego wyroku lub nakazu zapłaty). Nie ma natomiast możliwości w jednym procesie pozwania spółki i członka zarządu.

Należy jednak mieć na uwadze, iż w skrajnych przypadkach, takich jak np. gdy spółka z o.o. już nie istnieje, dopuszczalne jest wystąpienie z roszczeniem do członka zarządu od razu bez konieczności uzyskania uprzedniego tytułu egzekucyjnego przeciwko spółce.

Bezskuteczność egzekucji wobec spółki

Bezskuteczność egzekucji z majątku spółki jest zasadniczą przesłanką odpowiedzialności członka zarządu w sp. z o.o. Aby doszło do egzekucji wierzycielowi musi przysługiwać skuteczne roszczenie wobec spółki, co do zasady stwierdzone wyrokiem sądu.

W praktyce przyjmuje się, iż bezskuteczność egzekucji powinna odnosić się do całego majątku spółki i w takim zakresie powinno być prowadzone postępowanie egzekucyjne przez komornika. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy już z okoliczności sprawy wynika, iż spółka nie posiada żadnego majątku. Wtedy egzekucja nie musi być prowadzona z każdego składnika majątku.

Kluczowa jest również kwestia czasu, w którym doszło do wszczęcia postępowania egzekucyjnego. o ile bowiem postępowanie egzekucyjne zostało wszczęte z opóźnieniem, ryzyko z tym związane obciąża wierzyciela, a finalnie może skutkować choćby zwolnieniem członka zarządu z odpowiedzialności.

Przykład: członek zarządu spółki nie może odpowiadać za jej zobowiązania na podstawie art. 299 ksh w sytuacji, w której wierzyciel nie uzyskuje zaspokojenia ze względu na zaniechanie podjęcia egzekucji przeciwko spółce w stosownym czasie (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 8 sierpnia 2013 roku, sygn. akt: I ACa 303/13).

Ciężar wykazania bezskuteczności egzekucji wobec spółki z o.o. spoczywa na wierzycielu. Najczęściej spotykanym dowodem na powyższą okoliczność jest postanowienie komornika o umorzeniu postępowania egzekucyjnego prowadzonego przeciwko spółce z o.o. z powodu jego bezskuteczności.

Dowodem bezskuteczności egzekucji może być każde postanowienie komornika umarzające z tej przyczyny postępowanie egzekucyjne przeciwko spółce z o.o. Bez znaczenia jest natomiast to, czy postanowienie to zapadło w postępowaniu egzekucyjnym opartym na wyroku będącym podstawą roszczenia wobec członka zarządu, czy też w postępowaniu egzekucyjnym prowadzonym na podstawie wniosku innego wierzyciela.

Postanowienie komornika nie jest to jednak jedyny dowód jaki wierzyciel może przedstawić na potwierdzenie bezskuteczności egzekucji. Dowodami takimi mogą być ponadto m.in.:

• wykaz majątku,
• postanowienie oddalające wniosek o ogłoszenie upadłości lub umarzające postępowanie upadłościowe,
• postanowienie o zakończeniu postępowania upadłościowego, mimo istnienia niezaspokojonych wierzycieli,
• bilans spółki,
• księgi handlowe.

Powyższe potwierdza orzecznictwo Sądu Najwyższego, w tym m. in. wyrok z dnia 2 października 2007 roku (II CSK 301/07), w którym wskazano: ustalenie przewidzianej w art. 299 § 1 ksh przesłanki bezskuteczności egzekucji może nastąpić na podstawie każdego dowodu wykazującego, iż spółka nie ma majątku, który pozwalałby na zaspokojenie jej wierzyciela pozywającego członków zarządu. (…) Również nieprawomocne postanowienie o umorzeniu postępowania upadłościowego pozwala na ustalenie bezskuteczności egzekucji w sytuacji, gdy z postanowienia tego wynika w sposób oczywisty, iż wierzyciel nie otrzyma żadnego zaspokojenia swojej należności z powodu całkowitego braku majątku spółki, który mógłby być podzielony między wierzycieli. Inaczej mówiąc, takie postanowienie jest wystarczającym dowodem bezskuteczności egzekucji prowadzącym do domniemania powstania szkody w rozumieniu art. 299 § 1 ksh.

Szkoda

Jak zostało opisane wyżej, odpowiedzialność członka zarządu za zobowiązania spółki z o.o. ma charakter subsydiarny i zachodzi wówczas, gdy wyegzekwowanie należności przeciwko spółce okazało się bezskuteczne. Przyjmuje się, iż istnieje domniemanie poniesienia przez wierzyciela szkody w wysokości niewyegzekwowanej względem spółki należności. Zatem to na członku zarządu spoczywa ciężar wykazania, iż mimo niewyegzekwowania należności wierzyciel nie poniósł szkody.

Naprawienie szkody obejmuje nie tylko konieczność zapłaty należności głównej zasądzonej wyrokiem w sprawie przeciwko spółce z o.o., ale także skapitalizowanych odsetek za opóźnienie w zapłacie kwoty głównej, zasądzonych kosztów sądowych oraz kosztów egzekucyjnych.

Związek przyczynowy

Ostatnią z wymienionych na potrzeby niniejszego artykułu przesłanką odpowiedzialności z art. 299 § 1 ksh jest związek przyczynowy pomiędzy szkodą wierzyciela a niezłożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości. Innymi słowy, aby roszczenie w oparciu o omawiany przepis było skuteczne, szkoda wierzyciela w postaci braku możliwości wyegzekwowania roszczenia z majątku spółki powinna pozostawać w adekwatnym związku z zawinionym działaniem członka zarządu. W przypadku, gdy tego związku brak, czyli okaże się, iż wierzyciel poniósłby szkodę choćby wtedy, gdyby wniosek o ogłoszenie upadłości został złożony w terminie, przyjmuje się, iż zachodzi przesłanka egzoneracyjna wyłączająca odpowiedzialność członka zarządu. O przesłankach egzoneracyjnych szerzej opowiemy w dalszej części artykułu.

Związek przyczynowy między szkodą wierzyciela a niezłożeniem we adekwatnym czasie przez członka zarządu wniosku o ogłoszenie upadłości, jak też wina członka zarządu w braku terminowego zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości są objęte domniemaniem. Tym samym to na członku zarządu spoczywa ciężar dowodu na istnienie okoliczności przeciwnej, tj. braku związku przyczynowego oraz braku winy. Wierzyciele nie mają bowiem obowiązku znajomości stanu interesów spółki (dłużnika), zatem trudno byłoby im uzyskać odpowiedni materiał dowodowy. Natomiast wiedzy w powyższym zakresie można wymagać od członków zarządu spółki.

Zwolnienie zarządu z odpowiedzialności za zobowiązania spółki (przesłanki „egzoneracyjne”)

Członek zarządu może się zwolnić z odpowiedzialności za zobowiązania spółki, jeżeli wykaże ziszczenie się przynajmniej jednej z przewidzianych w art. 299 § 2 ksh przesłanek:

• we adekwatnym czasie doszło do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki lub wszczęto wobec niej postępowanie restrukturyzacyjne,
• brak zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości nie wynikał z winy członka zarządu,
• mimo braku złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości wierzyciel nie poniósł szkody z tego powodu.

Złożenie we adekwatnym czasie wniosku o ogłoszenie upadłości

Wymaga podkreślenia, iż samo złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości nie stanowi jeszcze okoliczności powodującej zwolnienie członka zarządu od odpowiedzialności. Konieczne jest bowiem, aby taki wniosek był złożony we adekwatnym czasie.

Aby ustalić, kiedy następuje ten „właściwy czas” należy sięgnąć do przepisów ustawy Prawo upadłościowe. Zgodnie z art. 21 ust. 1 przedmiotowej ustawy, dłużnik jest obowiązany, nie później niż w terminie trzydziestu dni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości, zgłosić w sądzie wniosek o ogłoszenie upadłości. Podstawą do ogłoszenia upadłości dłużnika jest wystąpienie stanu jego niewypłacalności. Jak wynika z art. 11 ust. 1 Prawa upadłościowego, dłużnik jest niewypłacalny, o ile utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Prawo restrukturyzacyjne określa domniemanie, iż z niewypłacalnością mamy do czynienia, jeżeli o opóźnienie w wykonaniu zobowiązań pieniężnych przekracza trzy miesiące. Podstawą niewypłacalności może być także stan, w którym zobowiązania pieniężne dłużnika przekraczają wartość jego majątku, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający dwadzieścia cztery miesiące.

W oparciu o powyższe przepisy w orzecznictwie Sądu Najwyższego (m.in. wyrok z dnia 30 września 2004 roku, sygn. akt: IV CK 49/04) przyjmuje się, iż aby uniknąć odpowiedzialności z art. 299 ksh wniosek o ogłoszenie upadłości powinien być złożony w terminie 30 dni od zaistnienia podstawy upadłości

W tym miejscu należy również podkreślić, iż każdy z członków zarządu spółki może złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości samodzielnie, choćby wówczas gdy w spółce przyjęto reprezentację łączną. Ważne jest jednakże, aby wniosek taki został zgłoszony skutecznie.

Przykład: brak będzie podstaw do wyłączenia odpowiedzialności członka zarządu sp. z o.o., o ile złożony przez niego wniosek zostanie zwrócony ze względu na jego braki formalne.

Niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło nie z winy członka zarządu

Przesłanka braku winy członka zarządu w niezłożeniu wniosku o ogłoszenie upadłości jest zwykle trudna do wykazania. Członek zarządu na podstawie art. 293 § 2 ksh zobowiązany jest do dochowania staranności uwzględniającej zawodowy charakter jego działalności. Przepis art. 299 § 2 ksh wprowadza domniemanie winy członka zarządu w niezgłoszeniu we adekwatnym czasie wniosku o ogłoszenie upadłości. Jak przyjmuje się w orzecznictwie, członkom zarządu powinien być znany na bieżąco stan finansowy spółki, a co za tym idzie możliwości zaspokojenia długów (m.in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 września 2008 roku, sygn. akt II CSK 142/08). Tym samym członkowie zarządu mają wszelkie dane pozwalające ustalić, kiedy następuje adekwatny moment na złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości. Brak przedmiotowego wniosku mimo wystąpienia stanu niewypłacalności jest uznawany za zawinione działanie członka zarządu.

Istnieją jednakże wyjątkowe sytuacje, w których będziemy możliwe rozważanie braku winy członka zarządu.

Przykład: długotrwała choroba członka zarządu lub niedopuszczenie go do informacji dotyczących spółki, pod warunkiem jednak podejmowania czynności w tym celu idących.

Za brak winy nie mogą być natomiast poczytywane sytuacje, w których członek zarządu nie składa wniosku o ogłoszenie upadłości czekając na poprawę sytuacji spółki. W procesie na podstawie art. 299 ksh nie będzie także skuteczna argumentacja członka zarządu o istnieniu faktycznego podziału czynności w zarządzie i niezajmowaniu się przez tego członka sprawami finansowymi spółki.

Brak szkody wierzyciela pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki

Powyższa przesłanka jest kolejnym argumentem przesądzającym o odszkodowawczym charakterze odpowiedzialności z art. 299 ksh. Brak szkody oznacza, iż delikt członka zarządu polegający na niezgłoszeniu wniosku o ogłoszenie upadłości lub wszczęcia postępowania układowego nie zmniejszył możliwości zaspokojenia się z majątku spółki.

Przesłanka ta może zatem stanowić podstawę nie tylko do zupełnego uwolnienia się członka zarządu od odpowiedzialności, ale również do jej ograniczenia, w przypadku wykazania, iż wierzyciel zostałby zaspokojony tylko w części.

Typowym przykładem braku szkody wierzyciela mimo niezłożenia wniosku o ogłoszenie upadłości jest sytuacja, gdy członek zarządu rozpoczął pełnienie funkcji w okresie, gdy spółka nie miała już żadnego majątku. Zatem złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości nie mogło poprawić sytuacji wierzyciela i doprowadzić do zaspokojenia wierzytelności.

Odpowiedzialność członka zarządu sp. z o.o. za zobowiązania spółki w organizacji

Nie ulega wątpliwości, iż na podstawie art. 299 ksh za zobowiązania spółki z o.o. odpowiada członek spółki wpisanej już do adekwatnego rejestru.

Kwestie odpowiedzialności reprezentantów za zobowiązania spółki w organizacji zostały uregulowane w art. 13 § 1 ksh zgodnie z którym: za zobowiązania spółki kapitałowej w organizacji odpowiadają solidarnie spółka i osoby, które działają w jej imieniu.

W imieniu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji może działać zarząd albo pełnomocnik powołany uchwałą wspólników. Wymienione wyżej osoby odpowiadają solidarnie ze spółką w organizacji za jej zobowiązania.

Pozew przeciwko członkom zarządu

Nie ulega wątpliwości, iż pociągnięcie do odpowiedzialności członków zarządu spółki za jej niespłacone zobowiązania wymaga wytoczenia przeciwko nim odrębnego powództwa. Istniejące w tym zakresie wątpliwości rozstrzygnął Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 8 sierpnia 1993 roku (sygn. akt III CZP 116/93) stwierdzając, iż w razie bezskuteczności egzekucji prowadzonej na podstawie tytułu wykonawczego wydanego przeciwko spółce z ograniczoną odpowiedzialnością (…), nie jest dopuszczalne nadanie klauzuli wykonalności przeciwko członkom zarządu tej spółki na podstawie art. 788 § 1 kpc. Tym samym nie wystarczy, iż wierzyciel dysponuje wyrokiem przeciwko spółce z o.o. Konieczne jest dodatkowo uzyskanie tytułu egzekucyjnego i tytułu wykonawczego przeciwko członkom zarządu.

Kwestie dotyczące sporządzania pozwu o zapłatę zostały opisane w artykule Pozew o zapłatę w praktyce.

Roszczenie dochodzone na podstawie art. 299 § 1 ksh ma charakter sprawy o zapłatę. Zatem po wniesieniu pozwu sąd może wydać nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym. jeżeli wydane orzeczenie nie zostanie zaskarżone sprzeciwem od nakazu zapłaty, nakaz uprawomocni się i będzie podstawą do wszczęcia egzekucji przeciwko członkowi zarządu. Więcej o sprzeciwie od nakazu zapłaty napisaliśmy w artykule Sprzeciw od nakazu zapłaty. Aby zapoznać się ze szczegółowymi informacjami na ten temat zapraszamy do lektury artykułu.

Odpowiedzialność wspólnika w sp. z o.o.

Zgodnie z art. 151 § 4 ksh wspólnicy spółki z o.o., nie odpowiadają za jej zobowiązania. Regulacja ta nie oznacza jednak, iż odpowiedzialność finansowa wspólników spółki z o.o. jest zawsze wyłączona. Kodeks spółek handlowych przewiduje bowiem kilka szczególnych sytuacji, w których wspólnicy mogą ponosić odpowiedzialność.

Odpowiedzialność wspólnika za zobowiązania spółki w organizacji

Zgodnie z art. 13 § 2 ksh za zobowiązania spółki w organizacji wspólnik odpowiada solidarnie ze spółką oraz osobami, które działały w jej imieniu, jednak odpowiedzialność ta ograniczona jest jedynie do wartości niewniesionego wkładu na pokrycie kapitału zakładowego.

Wartym podkreślenia jest fakt, iż odpowiedzialność wspólnika o której mowa w art. 13 § 2 ksh dotyczy zobowiązań powstałych w okresie, gdy spółka znajduje się w stadium organizacji. Wniesienie wkładu przez wspólnika na pokrycie objętych udziałów zwalnia go od odpowiedzialności za zobowiązania spółki w oparciu o powyższy przepis. Wspólnik może jednak odpowiadać za zobowiązania spółki w organizacji, o ile był osobą, która działała w imieniu spółki w organizacji. Powyższa odpowiedzialność ma charakter nieograniczony, osobisty oraz solidarny.

Odpowiedzialność wspólników spółki z o.o. za wniesienie wkładu niepieniężnego (aportu)

Kolejnym przypadkiem odpowiedzialności wspólników spółki z o.o. jest wniesienie do spółki wkładu niepieniężnego (aportu):

• obciążonego wadą prawną lub fizyczną (art. 14 § 2 ksh);
• o znacznie zawyżonej wartości (art. 175 ksh).

W pierwszym przypadku, gdy wspólnik wniósł wkład niepieniężny mający wady, jest on zobowiązany do wyrównania spółce różnicy między wartością określoną w umowie spółki, a wartością zbywczą wkładu, chyba iż umowa spółki przewiduje inne uprawnienia dla spółki. Wady te mogą przybierać postać:

• wady fizycznej – np. aport nie będzie miał adekwatności, o których istnieniu wspólnik zapewnił spółkę;
• wady prawnej – np. gdy wkład niepieniężny będzie stanowić własność osoby trzeciej albo o ile będzie obciążony prawem osoby trzeciej.

W drugim zaś przypadku, gdy wartość wkładów niepieniężnych została znacznie zawyżona w stosunku do ich wartości zbywczej w dniu zawarcia umowy spółki, wspólnik który wniósł taki wkład także jest zobowiązany do wyrównania określonej różnicy, ale solidarnie z członkami zarządu, którzy zgłosili spółkę do rejestru. Obowiązek wspólnika do wyrównania brakującej wartości wkładu istnieje niezależnie od możliwości przypisania mu winy (umyślnej, czy nieumyślnej).

Odpowiedzialność wspólnika sp. z o.o. za niespełnione świadczenia należne spółce

Kodeks spółek handlowych przewiduje ponadto solidarną odpowiedzialność:

• zbywcy i nabywcy udziału za niespełnione świadczenia należne spółce ze zbytego udziału lub zbytej części udziału (art. 186 § 1 ksh);
• współuprawnionych z udziału lub udziałów (art. 184 § 1 ksh).

W pierwszym przypadku, skutkiem zbycia udziału jest powstanie solidarnej odpowiedzialności zbywcy i nabywcy wobec spółki za niespełnione świadczenia należne spółce ze zbytego udziału (zbytej części udziału lub ułamkowej części udziału). Oznacza to, iż spółka może żądać spełnienia całości lub części świadczenia od zbywcy i nabywcy łącznie lub od każdego z nich z osobna, a zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z nich zwalnia drugiego.

W drugim przypadku współuprawnieni z udziału za świadczenia związane z udziałem również odpowiadają solidarnie. Przepis ten dotyczy bowiem m.in.:

• świadczeń ustawowych;
• wniesienia wkładów na pokrycie podwyższonego kapitału zakładowego;
• obowiązku dopłat;
• wyrównania wartości aportu mającego wady;
• powtarzających świadczeń niepieniężnych.

Odpowiedzialność wspólnika sp. z o.o. jako członka zarządu

Warto także wskazać, iż jeżeli wspólnik pełni równocześnie funkcję członka zarządu spółki z o.o., jego status wspólnika nie wyłącza odpowiedzialności za zobowiązania spółki. Ponosi on wówczas odpowiedzialność subsydiarną za zobowiązania spółki na podstawie art. 299 § 1 ksh Zwolnienie się z powyższej odpowiedzialności jest możliwe, m.in. poprzez wykazanie, iż wystąpiła którakolwiek z przesłanek egzoneracyjnych, o których mowa w art. 299 § 2 ksh, w szczególności, iż we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości.

Komentarz Kancelarii – podsumowanie

Odpowiedzialność za zobowiązania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością stanowi istotne zagadnienie wpływające na pozycję prawną członka organu lub wspólnika omawianej spółki. Uczestnicząc w spółce z o.o. jako członek zarządu lub wspólnik warto zapoznać się ze swoimi prawami i obowiązkami, tak, aby móc we właściwym czasie uchronić się przed skutkami niewypłacalności spółki, a także podjąć stosowne kroki pozwalające na ograniczenie, a choćby uniknięcie odpowiedzialności.

Warto również pamiętać, iż ocena odpowiedzialności członka zarządu sp. z o.o. przeważnie wymaga indywidualnej, pogłębionej analizy spełnienia powyższych przesłanek.

W przypadku gdyby po lekturze powyższego artykułu mieli Państwo dodatkowe pytania dotyczące kwestii odpowiedzialności w spółce z o.o. lub innych zagadnień z zakresu prawa spółek zapraszamy do kontaktu z Kancelarią.