Odszkodowanie w przypadku dużego opóźnienia lotu łączonego

Stan faktyczny

W celu odbycia podróży ze Stuttgartu do Kansas City, B (pasażerka) zawarła z biurem podróży umowę pośrednictwa w postaci jednego biletu elektronicznego, wystawionego na lot ze Stuttgartu do Zurychu obsługiwany przez Swiss International Air Lines AG oraz na dwa loty, z Zurychu do Filadelfii i z Filadelfii do Kansas City, obsługiwane przez American Airlines Inc. (dalej jako: AA). Numer tego biletu znajdował się na kartach pokładowych dotyczących tych lotów. Ponadto, bilet wskazywał AA jako usługodawcę i zawierał jednolity numer rezerwacji (Filekey) dotyczący całej trasy. Biuro podróży wystawiło fakturę wskazującą jedną „cenę użytkownika” za całość trasy, a także za powrót z Kansas City do Stuttgartu przez Chicago i Londyn. Loty ze Stuttgartu do Zurychu oraz z Zurychu z Filadelfii odbyły się zgodnie z planem, natomiast przylot lotu z Filadelfii do Kansas City opóźnił się o ponad cztery godziny. Przed niemieckimi sądami flightright GmbH (spółka świadcząca pomoc prawną pasażerom linii lotniczych), na którą przeniesiono prawa wynikające z tego opóźnienia, domaga się od AA zapłaty odszkodowania w wysokości 600 EUR na podstawie art. 7 ust. 1 lit. c) rozporządzenia (WE) Nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z 11.2.2004 r. ustanawiającego wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów, uchylającego rozporządzenie (EWG) Nr 295/91 (Dz.Urz. UE L z 2004 r. Nr 46, s. 1).

Pytanie prejudycjalne

Czy art. 2 lit. h) rozporządzenia 261/2004 należy interpretować w ten sposób, iż pojęcie „lotu łączonego” obejmuje operację transportową składającą się z kilku lotów wykonywanych przez różnych obsługujących przewoźników lotniczych, którzy nie są związani żadnym szczególnym stosunkiem prawnym, o ile te loty zostały połączone przez biuro podróży, które wystawiło na tę operację fakturę na łączną cenę oraz jeden bilet, w związku z czym pasażer odlatujący z lotniska znajdującego się na terytorium państwa członkowskiego, który dotarł do miejsca docelowego ostatniego lotu z dużym opóźnieniem, może powołać się na prawo do odszkodowania na podstawie art. 7 rozporządzenia 261/2004?

Stanowisko TS

W art. 2 lit. h) rozporządzenia 261/2004 zdefiniowano pojęcie „miejsce docelowe” jako miejsce lądowania określone na bilecie przedstawionym na stanowisku kontrolnym lub, w przypadku lotów łączonych, miejsce lądowania ostatniego lotu danego pasażera (wyrok TS z 26.2.2013 r., C-11/11, Folkerts, EU:C:2013:106, pkt 34, 35). W rozumieniu tego przepisu pojęcie „lot łączony” odnosi się do dwóch lub większej liczby lotów, które stanowią jedną całość dla celów prawa pasażerów do odszkodowania przewidzianego w rozporządzeniu 261/2004. Jest tak w przypadku, gdy dwa loty lub ich większa liczba są przedmiotem jednej rezerwacji (wyrok TS z 31.5.2018 r., C-537/17, Legalis, Wegener, EU:C:2018:361, pkt 18, 19).

Natomiast pojęcie „rezerwacja” zostało zdefiniowane w art. 2 lit. g) rozporządzenia 261/2004 jako „fakt posiadania przez pasażera biletu lub innego dowodu potwierdzającego, iż rezerwacja została przyjęta i zarejestrowana”. Przyjęcia i rejestracji rezerwacji może dokonać zarówno przewoźnik lotniczy, jak i organizator wycieczek w rozumieniu lit. d) tego artykułu.

Termin „bilet” w rozumieniu art. 2 lit. f) tego rozporządzenia obejmuje każdy materialny lub niematerialny dowód uprawniający do przewozu (postanowienie TS z 11.10.2021 r., C‑686/20, Vueling Airlines, EU:C:2021:859, pkt 28), wydany lub autoryzowany przez przewoźnika lotniczego albo przez jego autoryzowanego przedstawiciela. Z orzecznictwa TS wynika, iż te pojęcia, w interesie wysokiego poziomu ochrony pasażerów, należy interpretować szeroko (wyrok TS z 4.10.2012 r., C-22/11, Legalis, Finnair, EU:C:2012:604, pkt 23).

Zdaniem TS w odniesieniu do lotu łączonego, w rozumieniu art. 2 lit. h), stosowanie rozporządzenia 261/2004 należy oceniać w świetle pierwszego miejsca odlotu i miejsca docelowego tego lotu. Ponieważ to rozporządzenie ma zgodnie z art. 3 ust. 1 lit. a) w szczególności zastosowanie do pasażerów odlatujących z lotniska znajdującego się na terytorium państwa członkowskiego, lot łączony z wylotem z takiego portu lotniczego jest objęty zakresem stosowania tego rozporządzenia (wyrok TS z 11.7.019 r., C-502/18, Legalis, České aerolinie, EU:C:2019:604, pkt 16, 18).

W niniejszej sprawie jest bezsporne, iż opóźnienie przekraczające cztery godziny w chwili przylotu dotyczyło wyłącznie ostatniego lotu, który odbywał się w całości poza terytorium Unii.

Trybunał przyjął, iż B posiadała bilet w rozumieniu art. 2 lit. f) rozporządzenia 261/2004, stanowiący dowód na to, iż rezerwacja na całość trasy ze Stuttgartu do Kansas City została zaakceptowana i zarejestrowana przez organizatora wycieczek. Jednakże TS zaznaczył, iż weryfikacji w tym zakresie powinien dokonać sąd odsyłający. W ocenie TS, z powyższym zastrzeżeniem, podstawę takiej operacji transportowej stanowi jedna rezerwacja, a zatem jest to „lot łączony”.

Sąd odsyłający wskazywał, iż loty składające się na operację transportową rozpatrywaną w postępowaniu głównym miały różnych obsługujących przewoźników lotniczych, przy czym nie istniał między nimi żaden szczególny stosunek prawny. Jednakże TS podkreślił, iż żaden przepis rozporządzenia 261/2004 nie uzależnia kwalifikacji lotu łączonego od istnienia szczególnego stosunku prawnego pomiędzy przewoźnikami lotniczymi obsługującymi w danym przypadku składające się nań loty (wyrok Wegener, pkt 22). Ponadto, taki dodatkowy warunek byłby sprzeczny z realizowanym przez to rozporządzenie celem polegającym na zapewnieniu wysokiego poziomu ochrony pasażerów, o którym mowa w motywie 1, ponieważ mógłby on ograniczyć przyznane pasażerom przez to rozporządzenie prawa, w tym w szczególności prawo do odszkodowania przysługujące im na podstawie art. 7 rozporządzenia 261/2004, o ile w chwili przylotu ich lot będzie miał duże, czyli wynoszące co najmniej trzy godziny opóźnienie (wyrok TS z 23.10.2012 r., C-581/10 i C-629/10, Legalis, Nelson i in., EU:C:2012:657, pkt 34, 40). Trybunał przypomniał również, iż zgodnie z art. 13 rozporządzenia 261/2004 obsługujący przewoźnik lotniczy, który wykonywał loty składające się na dany lot łączony, może dochodzić odszkodowania od organizatora wycieczek lub innej osoby, z którą zawarł umowę, zgodnie z adekwatnym prawem krajowym. Tym samym rozporządzenie to nie stoi na przeszkodzie temu, by obsługujący przewoźnik lotniczy, który musiał wypłacić odszkodowanie przewidziane w omawianym rozporządzeniu, mógł dochodzić rekompensaty za to obciążenie finansowe, w szczególności od osoby, za której pośrednictwem bilety zostały wystawione, w przypadku uchybienia zobowiązaniom ciążącym na tej ostatniej (wyrok TS z 21.12.2021 r., C-146/20, Legalis, C‑188/20, C‑196/20 i C‑270/20, Azurair i in., EU:C:2021:1038, pkt 61).

Reasumując TS orzekł, iż art. 2 lit. h) rozporządzenia 261/2004 należy interpretować w ten sposób, iż pojęcie „lot łączony” obejmuje operację transportową składającą się z kilku lotów wykonywanych przez różnych obsługujących przewoźników lotniczych, którzy nie są związani żadnym szczególnym stosunkiem prawnym, o ile te loty zostały połączone przez biuro podróży, które wystawiło na tę operację fakturę na łączną cenę oraz jeden bilet. W związku z tym pasażer odlatujący z lotniska znajdującego się na terytorium państwa członkowskiego, który dotarł do miejsca docelowego ostatniego lotu z dużym opóźnieniem, może powołać się na prawo do odszkodowania na podstawie art. 7 tego rozporządzenia.