Odszkodowanie za wypadek drogowy – jak go skutecznie dochodzić

Jak podaje Komenda Główna Policji, w 2018 r. zgłoszono w Polsce 31 674 wypadki drogowe oraz 436 414 kolizji drogowych. Na skutek wypadków drogowych śmierć poniosły 2 862 osoby, zaś rany odniosło 37 359 osób. Poszkodowanymi w wypadkach są zarówno kierujący pojazdami, jak i piesi. Każdy, kto poniósł szkodę w wypadku komunikacyjnym, o ile nie jest wyłącznie winnym zdarzenia, ma prawo do uzyskania odszkodowania powypadkowego.

Odszkodowanie za wypadek drogowy – na jakiej podstawie?

Najczęściej stosowaną podstawą roszczeń odszkodowawczych jest kodeks cywilny oraz, z uwagi na objęcie kierowców obowiązkowym ubezpieczeniem OC, ustawa o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (dalej jako „ustawa o ubezpieczeniach obowiązkowych”). Ta ostatnia określa zasady ustalania odpowiedzialności i wypłacania odszkodowania wypadkowego przez ubezpieczycieli. Dochodzenie odszkodowania za wypadek drogowy jest podobne do dochodzenia odszkodowania za szkody wynikające z innych deliktów (inaczej czynów niedozwolonych, art. 415 i następne kc). Odszkodowanie za wypadek drogowy rządzi się jednak kilkoma specyficznymi zasadami, które nie występują m. in. w przypadku błędów medycznych, czy odszkodowania za wypadek przy pracy. O tym jak uzyskać odszkodowanie za wypadek przy pracy pisaliśmy szerzej w artykule pt. „Wypadek przy pracy”.

Dla określenia odpowiedzialności odszkodowawczej sprawcy lub jego ubezpieczyciela za wypadek drogowy, konieczne jest ustalenie wystąpienia następujących przesłanek:

• wypadku drogowego, czyli zdarzenia związanego z ruchem pojazdów mechanicznych wywołującego szkodę,
• szkody,
• związku przyczynowego między zdarzeniem a szkodą,
• braku wyłącznej winy poszkodowanego w powstaniu szkody.

Wypadek komunikacyjny (drogowy) – co to oznacza ?

Przepisy regulujące kwestie odpowiedzialności odszkodowawczej nie definiują pojęcia wypadku drogowego. Kodeks cywilny określa jedynie, kto i na jakich zasadach ponosi odpowiedzialność za szkodę spowodowaną przez ruch pojazdu mechanicznego, a dokładniej mechanicznego środka komunikacji poruszanego dzięki sił przyrody. Do pojazdów mechanicznych poruszanych dzięki sił przyrody należą wszelkie pojazdy silnikowe służące do komunikacji (samochód, traktor, motocykl, motorówka). Co istotne mechanicznym środkiem komunikacji są nie tylko pojazdy z silnikami spalinowymi, ale pojazdy napędzane silnikami elektrycznymi. W tym znaczeniu mechanicznym środkiem komunikacji jest także hulajnoga napędzana silnikiem elektrycznym. Nie należą do nich natomiast pojazdy poruszane siłą mięśni (rower, zaprzęg).

Odpowiedzialność dotyczy nie tylko sytuacji, w których pojazd się przemieszcza (pozostaje fizycznie z ruchu). Odpowiedzialność wypadkowa obejmuje także zdarzenia mające miejsce w czasie wszelkich krótkotrwałych postojów w czasie podróży, w tym w miejscach, które nie są do tego przeznaczone. Zdarzenie stanowiące podstawę do odpowiedzialności kierującego (posiadacza) pojazdu mechanicznego może nastąpić także przy wsiadaniu i wysiadaniu z pojazdu oraz załadunku i wyładunku towarów.

Analogicznie kwestie te reguluje ustawa o ubezpieczeniach obowiązkowych, która dla określenia wypadku drogowego posługuje się pojęciem zdarzenia związanego z ruchem pojazdu mechanicznego. Ustawa ta w art. 34 ust. 2 rozszerza zakres zdarzeń stanowiących podstawę odpowiedzialności wypadkowej również na zdarzenia wywołujące szkodę:

a. związane z wsiadaniem do pojazdu mechanicznego i wysiadaniem z niego,

b. mające miejsce bezpośrednio przy załadowaniu i rozładowaniu pojazdu mechanicznego,

c. mające miejsce podczas zatrzymania, postoju lub garażowania.

• Przykład: Sąd Najwyższy ocenił, iż za znajdujący się w ruchu może być uznany samochód ciężarowy, zaparkowany na poboczu na czas, w którym jego kierowca udał się do pobliskiego salonu samochodowego, celem zapoznania się z tamtejszą ofertą handlową (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 maja 2019 r., sygn. II CSK 165/18). Za pojazd będący w ruchu został uznany także pojazd z włączonym silnikiem znajdujący się w garażu (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 2 kwietnia 2019 r., sygn. V ACa 357/18).

Tym samym, każde zdarzenie wywołujące szkodę, które jest związane z ruchem pojazdu może stanowić podstawę do domagania się odszkodowania od ubezpieczyciela lub od kierującego pojazdem. Dla odpowiedzialności odszkodowawczej nie ma natomiast znaczenia, czy do zdarzenia doszło na drodze publicznej, prywatnej czy też poza ruchem drogowym.

Odszkodowanie komunikacyjne – czym jest „szkoda” ?

Kolejnym warunkiem powstania odpowiedzialności odszkodowawczej za wypadek drogowy jest wystąpienie szkody. Szkodą może być śmierć, uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia bądź też utrata, zniszczenie lub uszkodzenie mienia związane z ruchem pojazdu mechanicznego.

• Przykład: Szkodą w wypadku komunikacyjnym może być uszkodzenie samochodu. o ile na skutek wypadku koszt naprawy samochodu przewyższy jego wartość mamy do czynienia ze szkodą całkowita (zniszczeniem samochodu). Analogicznie dotyczy to uszkodzenia lub zniszczenia innych środków lokomocji, np. motoru, skutera, hulajnogi elektrycznej. Szkody w wypadkach drogowych obejmują również wszystkie następstwa zdrowotne poszkodowanych pozostające w związku z wypadkiem.

Związek przyczynowy – jak go rozumieć ?

Pomiędzy zdarzeniem, jakim jest wypadek drogowy, a szkodą musi istnieć adekwatny związek przyczynowy. Związek ten wyraża się w stwierdzeniu, iż w danych okolicznościach faktycznych zaistniały skutek jest normalnym (typowym) następstwem zdarzenia. Związek przyczynowy należy pojmować, jako obiektywne powiązanie zjawiska określanego mianem przyczyny ze zjawiskiem określonym mianem skutku (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 sierpnia 2005 r., sygn. III CSK 298/05).

Pierwszym etapem ustalania związku przyczynowego jest przeprowadzenie tzw. testu „conditio sine qua non” (tj. testu warunku koniecznego), czyli oceny, czy bez wystąpienia zdarzenia stanowiącego przyczynę, nastąpiłby analizowany skutek. jeżeli mimo pominięcia badanego zdarzenia skutek i tak by nastąpił, można uznać, iż zdarzenie nie pozostaje w związku przyczynowym ze skutkiem. o ile w danych okolicznościach skutek nie nastąpiłby bez ocenianej przyczyny, należy przyjąć, iż związek przyczynowy zachodzi. Pozostaje jedynie ustalenie, czy następstwo ma charakter typowy w danych okolicznościach. W odniesieniu do odpowiedzialności za wypadek drogowy, związek przyczynowy powinien zachodzić pomiędzy ruchem pojazdu a szkodą. Nie jest przy tym konieczne, aby doszło do bezpośredniej styczności, czy zderzenia pojazdu z poszkodowanym.

• Przykład: o bezpośrednim związku przyczynowym (mimo braku bezpośredniej styczności) można mówić w sytuacji, gdy na skutek niezachowania ostrożności przy zbliżaniu się do przejścia dla pieszych pojazd przejechał na tyle blisko poszkodowanego, iż ten był zmuszony uskoczyć z drogi, przewrócił się i doznał uszkodzenia ciała (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 14 lutego 2019 r., sygn. I ACa 43/18).

Wina – odpowiedzialność na zasadzie ryzyka

W przypadku wypadków drogowych, odpowiedzialność kierującego pojazdem opiera się na zasadzie ryzyka. Kierowca (lub jego ubezpieczyciel) odpowiada zatem za szkody wywołane ruchem kierowanego przez niego pojazdu, niezależnie od możliwości przypisania mu winy. Odpowiedzialność może zostać wyłączona jedynie w przypadku wystąpienia tzw. przesłanek egzoneracyjnych, tj. gdy szkoda nastąpiła na skutek siły wyższej albo gdy wyłączną winę za jej wywołanie szkody ponosi poszkodowany lub osoba trzecia, za którą kierujący pojazdem nie ponosi odpowiedzialności.

Kodeks cywilny przewiduje dwa przypadki, gdy odpowiedzialność posiadacza pojazdu za szkody wywołane na skutek wypadku drogowego jest uzależniona od winy. Po pierwsze, ma to miejsce w przypadku zderzenia dwóch pojazdów mechanicznych. O zderzeniu można mówić w sytuacji, gdy oba pojazdy pozostają jednocześnie w ruchu (w sensie fizycznym, a nie opisanym wyżej sensie prawnym). Każdy z uczestników zderzenia może wówczas żądać od drugiego odszkodowania za wywołaną zderzeniem szkodę. Zakres tej odpowiedzialności jest uzależniony od stopnia zawinienia każdego z uczestników, czyli od zakresu naruszonych zasad ruchu drogowego i reguł ostrożności.

Po drugie, odpowiedzialność na zasadzie winy dotyczy przypadku przewozu z grzeczności. O przewozie grzecznościowym można mówić wówczas, gdy kierujący nie ma żadnego interesu majątkowego w zrealizowaniu przewozu. Wówczas kierujący pojazdem będzie odpowiadać względem osoby podwożonej w zakresie, w jakim do szkody doszło na skutek zawinionego działania podwożącego.

• Przykład: podwiezienie koleżanki z pracy po pracy do domu, o ile przewożący nie pobiera od koleżanki żadnej opłaty za podwiezienie.

Jakich roszczeń może dochodzić poszkodowany ?

Poszkodowanemu wypadkiem komunikacyjnym przysługują następujące roszczenia odszkodowawcze:

a. odszkodowanie

Odszkodowanie obejmuje kwotę pieniężną, która ma pokryć rzeczywiście poniesione przez poszkodowanego straty. Dochodząc odszkodowania poszkodowany powinien dokładnie wyliczyć i wykazać wysokość poniesionej szkody. Może ona obejmować koszty leczenia i rehabilitacji, koszt zakupu specjalistycznej odzieży, wózka inwalidzkiego, a także pokrywać wartość uszkodzonego lub zniszczonego w wyniku wypadku mienia.

b. zadośćuczynienie

Zadośćuczynienie stanowi wynagrodzenie negatywnych przeżyć psychicznych, tj. rekompensatę za cierpienia i ból oraz rozstrój zdrowia, których poszkodowany doznał na skutek wypadku. Wysokość zadośćuczynienia poszkodowany wskazuje poprzez subiektywną ocenę rozmiaru poniesionych krzywd. Przyznane zadośćuczynienie powinno być ustalone indywidualnie, z uwzględnieniem wszystkich okoliczności dotyczących wypadku i jego następstw.

c. zapłaty renty, czyli wypłacanego okresowo świadczenia.

Renta może przybrać postać:

– renty na zwiększone potrzeby, w celu pokrycia kosztów, które poszkodowany musi dodatkowo ponosić na skutek wypadku drogowego, np. koszty specjalistycznej żywności czy kosztów opieki,

– renty z tytułu utraty umiejętności pracy, przysługująca w związku z utratą możliwości wykonywania pracy zarobkowej.

d. zapłata z góry sumy potrzebnej na leczenie.

Poszkodowany jest uprawniony do dochodzenia tej kwoty w przypadku, kiedy niezbędne do wykonania zabiegi lecznicze nie są finansowane ze środków publicznych. Roszczenie to uzasadnia również sytuacja, gdy czas oczekiwania na konieczne zabiegi w ramach publicznej służby zdrowia jest na tyle wydłużony, iż może to mieć ujemny wpływ na stan zdrowia poszkodowanego.

e. zapłata z góry sumy potrzebnej na koszty przygotowania do innego zawodu

Poszkodowany może dochodzić zasądzenia omawianego świadczenia w przypadku, gdy stał się inwalidą i nie ma możliwości wykonywania pracy w dotychczasowym zawodzie z uwagi na wypadek, np. pracownika fizycznego, skrzypka, tancerza.

f. ustalenie odpowiedzialności za szkody mogące powstać w przyszłości

Roszczenie przysługuje, gdy w chwili orzekania nie sposób ocenić, czy na skutek wypadku w przyszłości stan poszkodowanego nie ulegnie pogorszeniu. Obejmuje ono ustalenie zasad odpowiedzialności za szkody, które aktualnie nie są jeszcze znane lub są niemożliwe do oszacowania.

g. odszkodowanie lub renta dla bliskich

Jeśli na skutek wypadku doszło śmierci poszkodowanego oraz do znacznego pogorszenia się sytuacji życiowej jego najbliższych członków rodziny, osoby te mogą domagać się stosownego odszkodowania. Analogicznie, jeżeli na zmarłym w wyniku wypadku ciążył ustawowy obowiązek alimentacyjny, osoba może żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody stosownej renty.

h. zadośćuczynienie za śmierć osoby bliskiej

Jeśli skutkiem wypadku drogowego są ofiary śmiertelne, członkowie ich najbliższej rodziny mogą domagać się zadośćuczynienia stanowiącego rekompensatę doznanej krzywdy, formę złagodzenia cierpień psychicznych oraz pomocy w dostosowaniu się do nowej sytuacji życiowej.

Odszkodowanie za wypadek komunikacyjny – kiedy się przedawnia ?

Roszczenia z tytułu wypadku drogowego przedawniają się z upływem 3 lat od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się albo przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Termin ten nie może być jednak dłuższy niż 10 lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę. To ostatnie ograniczenie nie dotyczy szkód na osobie, które przedawniają się z upływem 3 lat od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia.

Jeśli w związku z wypadkiem drogowym doszło do popełnienia przestępstwa, związane z tym roszczenia o naprawienie szkody przedawniają się z upływem 20 lat od dnia popełnienia przestępstwa, niezależnie od tego, kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia.

Od kogo dochodzić odszkodowania za wypadek drogowy ?

Roszczenia o naprawienie szkody wynikającej z wypadku drogowej w pierwszej kolejności powinny być zgłoszone do ubezpieczyciela sprawcy wypadku. Następstwem tego zgłoszenia jest tzw. likwidacja szkody z ubezpieczenia OC sprawcy. W przypadku, gdy w ocenie poszkodowanego przyznane mu odszkodowanie nie rekompensuje poniesionej szkody, możliwe jest skierowanie sprawy do sądu i dochodzenie dalszej kwoty odszkodowania lub innych ww. roszczeń.

Co istotne, to na poszkodowanym ciąży obowiązek wykazania przed sądem szkody oraz jej wysokości. W tym celu, przed wystąpieniem z powództwem o odszkodowanie należy odpowiednio się do tego przygotować – zgromadzić dokumentację, w tym dokumentację medyczną, przeanalizować zakres niezbędnych w sprawie opinii biegłych oraz ich specjalności, a także zgromadzić dane świadków.

Poszkodowany może także brać udział (w charakterze pokrzywdzonego) w postępowaniu karnym, jeżeli takie zostało wszczęte przeciwko sprawcy wypadku. W takim postępowaniu pokrzywdzony może również zgłosić żądanie, aby sąd nałożył na sprawcę obowiązek naprawienia szkody lub zapłaty zadośćuczynienia.

Wypadek komunikacyjny prawnik – komentarz

Każdego dnia dochodzi w Polsce do setek wypadków i kolizji drogowych. W ich wyniku niejednokrotnie dochodzi do wyrządzenia szkody osobom biorącym w nich udział. Osoba, która ucierpiała w wypadku drogowym może dochodzić należnego jej odszkodowania lub zadośćuczynienia w pierwszej kolejności z ubezpieczenia OC sprawcy wypadku. jeżeli przyznane świadczenia są zbyt niskie, warto rozważyć skierowanie sprawy na drogę postępowania sądowego i dochodzić swoich roszczeń przed sądem. Wysokość odszkodowania za wypadek drogowy zależy od wielu czynników. Przypuszczalną możliwą do osiągnięcia wysokość odszkodowania za wypadek komunikacyjny można określić po dokładnym zapoznaniu się ze stanem faktycznym sprawy oraz po przeanalizowaniu dostępnego materiału dowodowego.

Wypadek drogowy prawnik

Jednym z obszarów praktyki naszej Kancelarii są procesy o odszkodowania. o ile potrzebujesz pomocy prawnej dotyczącej odszkodowania za wypadek komunikacyjny – zapraszamy do kontaktu z nami.

W pierwszej kolejności ustalimy stan faktyczny. Poprosimy Cię o przekazanie najważniejszych informacji związanych ze zdarzeniem, w którym brałeś udział.

Następnie przekażemy Ci informacje, jak rokuje Twoja sprawa, jakich roszczeń możesz dochodzić i jaka jest szansa na ich powodzenie.

Jeżeli zdecydujesz się powierzyć nam swoją sprawę, niezwłocznie podejmiemy ustalone działania w celu zakończenia Twoje sprawy sukcesem.