Odszkodowanie za wypadek przy pracy

Według danych Głównego Urzędu Statystycznego, w 2018 roku w Polsce zgłoszonych zostało 84 304 wypadków przy pracy. Do najczęstszych wypadków przy pracy dochodzi w górnictwie i gałęziach gospodarki związanych z wydobywaniem, zakładach pracy odpowiedzialnych za dostawę wody, gospodarowanie ściekami i odpadami, rekultywację oraz w zakładach przetwórstwa przemysłowego. Znaczny odsetek wypadków przy pracy stanowią także wypadki pracowników w drodze do pracy.

Uznanie zdarzenia za wypadek przy pracy otwiera drogę do ubiegania się o szereg świadczeń odszkodowawczych, mających na celu kompensatę pracownikowi doznanej szkody. Zgodnie z orzecznictwem sądów, wyroki w sprawach dotyczących wypadków przy pracy sięgają kwot od kilkudziesięciu do setek tysięcy złotych. Sądy przyjmują bowiem, iż przyznana kwota powinna rekompensować doznane cierpienia fizyczne i psychiczne.

Znaczna część pracowników nie jest jednak świadoma wszystkich roszczeń, które przysługują im w sytuacji doznania wypadku przy pracy. W niniejszym artykule opiszemy, kiedy pracownik może ubiegać się o kompensatę doznanej szkody oraz przedstawimy zakres roszczeń przysługujących pracownikowi, który uległ wypadkowi przy pracy.

Definicja – czym jest wypadek przy pracy?

Zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:
1) podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych;
2) podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, choćby bez polecenia;
3) w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.

Aby uznać wydarzenie za wypadek przy pracy, powinno ono zatem spełniać zatem trzy kryteria: być nagłe, wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące uraz lub śmierć oraz pozostawać w związku z pracą.

a) Wypadek przy pracy – nagłość zdarzenia

Przez „nagłość” należy rozumieć element zaskoczenia pracownika, okoliczność, której nie mógł przewidzieć, coś nieoczekiwanego. W orzecznictwie wskazuje się, iż nagłość charakteryzuje się czymś nieprzewidywalnym, nieoczekiwanym, oraz raptownym (tak: wyrok Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Śródmieścia we Wrocławiu z dnia 4 grudnia 2018 r., sygn. akt X U 743/16), zaskoczeniem pracownika, czymś nieprzewidywalnym, nieoczekiwanym, raptownym (…), nagłość wypełnia także definicje nieszczęśliwego wypadku (wyrok Sądu Rejonowego w Kłodzku z dnia 25 czerwca 2019 r., sygn. akt I C 4083/17). Sąd Najwyższy orzekł również, iż nagłość oznacza zjawiska nieprzewidywalne biologicznie i nadzwyczajne w danym układzie (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 listopada 2008 r., sygn. akt I UK 96/08).

• Przykład: podczas rozładowywania pojazdu ciężarowego, na pracownika spadły paczki; pracownikowi odkleiła się siatkówka na skutek podniesienia za ciężkiej przesyłki.

b) Wypadek przy pracy – przyczyna zewnętrzna

Wypadek przy pracy musi zostać wywołany przyczyną zewnętrzną, co oznacza, iż nie może pochodzić z organizmu pracownika dotkniętego zdarzeniem. Przyczyna ta winna być jednocześnie źródłem urazu. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 16 stycznia 2019 r., sygn. akt I PK 215/17 określił, iż przyczyną zewnętrzną zdarzenia może być nie tylko narzędzie pracy, maszyna, siły przyrody, ale także zachowania i czynności samego poszkodowanego, np. potknięcie się, odruch.

Ustawa jednak nie wymaga, aby źródłem urazu lub śmierci była tylko i wyłącznie jedna przyczyna. Oznacza to, iż w grę mogą wchodzić przyczyny złożone, gdy czynnik zewnętrzny pokrywa się z czynnikami już istniejącymi w organizmie pracownika, np. schorzeniami. W tej sytuacji, w toku procesu sądowego, kluczowym dowodem może być opinia biegłego lekarza, który zweryfikuje czy przyczyna zewnętrzna doprowadziła do powstania urazu lub śmierci, a jeżeli tak – w jakim stopniu.

Co ciekawe, w orzecznictwie Sądu Najwyższego pojawia się również pogląd, zgodnie z którym przyczyną zewnętrzną wypadku przy pracy może być szczególne (nadzwyczajne, nietypowe) przeżycie wewnętrzne (stres, uraz psychiczny) w postaci emocji o znacznym nasileniu, powstałe wskutek okoliczności nietypowych dla normalnych stosunków pracowniczych (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 listopada 2016 r., sygn. akt I PK 125/16). A zatem w sytuacji, gdy u pracownika ponadprzeciętny stres psychiczny związany z wykonywaniem pracowniczych obowiązków wywołał zawał serca czy udar mózgu, może zostać to uznane jako przyczyna zewnętrzna choćby zdarzenia wypadkowego.

• Przykład: organ rentowy odmówił prawa do renty w związku z wypadkiem przy pracy, ponieważ uznał, iż zdarzenie w wyniku którego pracownik wnioskodawca doznał udaru mózgu nie spełnia warunków definicji wypadku przy pracy, gdyż zostało wywołane przyczyną wewnętrzną, mającą swe źródło w stanie chorobowym poszkodowanego. W toku procesu, na podstawie opinii biegłego sądowego z zakresu chirurgii naczyń i kardiologii, sąd uznał, iż przebyty udar mózgu mógł być spowodowany zewnętrzną przyczyną współsprawczą. W ocenie sądu nagły stres, zdenerwowanie i silne wzburzenie mogły być czynnikami wyzwalającymi powstanie udaru mózgu.

c) Wypadek przy pracy – uraz bądź śmierć pracownika

Do uznania zdarzenia nagłego wywołanego przyczyną zewnętrzną za wypadek przy pracy konieczny jest skutek w postaci urazu lub śmierci pracownika uczestniczącego w danym zdarzeniu. Przez uraz pracownika należy rozumieć nie tylko uraz cielesny, ale także uraz psychiczny. Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 3 lutego 2017 r., sygn. akt I OSK 1398/15, orzekł iż uraz nie powinien być redukowany tylko do zmian anatomicznych, co może sugerować słowo „uszkodzenie” (tkanki lub narządu), gdyż nie są wykluczone zaburzenia lub zmiany czynnościowe u pracownika spowodowane wypadkiem przy pracy, które nie będą polegały na zmianach anatomicznych (np. psychiczne).

Związek wypadku z pracą

Jak zostało wskazane powyżej, ustawodawca określił sytuacje, kiedy istnieje „związek wypadku z pracą”. Z uwagi jednak na fakt, iż ustawa nie definiuje co należy rozumieć przez przesłankę „związku”, może budzić to wątpliwości interpretacyjne. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego, dla ustalenia związku zdarzenia z pracą wystarcza stwierdzenie, iż pozostawało z pracą w związku czasowym, miejscowym lub funkcjonalnym.

Co jednak należy przez to rozumieć?

Związek czasowy zdarzenia z pracą polega na tym, iż zdarzenie powinno nastąpić albo w czasie wykonywania przez pracownika zwykłych czynności albo poleceń przełożonych. Co więcej, związek czasowy będzie miał również miejsce, gdy do wypadku przy pracy doszło w czasie wykonywania czynności na rzecz pracodawcy, choćby bez jego polecenia. Ponadto, o związku czasowym można mówić również w sytuacji, gdy do wypadku doszło w związku z wykonywaniem czynności pracowniczych albo w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.

Funkcjonalny związek zdarzenia z pracą wyraża się w tym, iż zdarzenie powinno nastąpić w czasie lub w związku z wykonywaniem przez pracownika określonych czynności, a mianowicie „zwykłych czynności lub poleceń przełożonych”, „czynności na rzecz pracodawcy, choćby bez polecenia”, a także „w czasie pozostawania w dyspozycji pracodawcy”.

Wreszcie miejscowy (przestrzenny) związek zdarzenia z pracą polega na tym, iż zdarzenie następuje w miejscu, które jest albo miejscem wykonywania czynności służbowych (którym jest z reguły zakład pracy) albo miejscem na „drodze między siedzibą pracodawcy, a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy”.

W orzecznictwie sądów utrwalił się również pogląd, zgodnie z którym następstwem wypadku przy pracy może być nie tyko zewnętrzny uraz, ale także powstanie wewnętrznych procesów chorobowych, które mogą się ujawnić dopiero po upływie pewnego czasu. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 26 września 2017 r, sygn. akt II UK 422/16, uznał, iż stan chorobowy może ujawnić się po pewnym, choćby dłuższym upływie czasu od zadziałania przyczyny zewnętrznej.

Wypadek w drodze do pracy

Pracownik ma również prawo do odszkodowania w sytuacji, kiedy do wypadku doszło w czasie trwania podróży służbowej, chyba iż wypadek spowodowany został postępowaniem pracownika, które nie pozostaje w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań. Pracownik jest zatem objęty ochroną przez cały czas pobytu w podróży, a więc zarówno w trakcie wykonywania czynności zleconych mu do załatwienia w czasie podróży, jak i w czasie drogi do miejsca docelowego i z powrotem do stałego miejsca zamieszkania. Zgodnie z orzecznictwem sądów, za wypadek w drodze do pracy należy uznać każde zachowanie pracownika instrumentalnie konieczne do wykonania zadania zleconego przez pracodawcę (tak: wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 29 września 2016 r., sygn. akt VIII Ua 52/16). A zatem pracownik nie będzie objęty ochroną jedynie w sytuacji, gdy zerwie związek z wykonywaniem powierzonych mu zadań służbowych poprzez spowodowanie wypadku, który nie pozostaje w żadnym związku z celem podróży.

• Przykład: pracownik został delegowany do wyjazdu służbowego do innej miejscowości. Godzinę po zakończeniu pracy, udał się do sklepu spożywczego na zakupy. Następnie wtargnął na jezdnię i został potrącony przez samochód. Wydarzenie było sprzeczne z celem podróży służbowej oraz nie pozostawało w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań – nie były to zachowania konieczne z punku widzenia celu i warunków odbywania podróży służbowej. Była to w istocie przerwa w czasie podróży służbowej. Wypadek nie został zakwalifikowany jako wypadek przy pracy.

Roszczenia pracownika za wypadek przy pracy

Pracownikowi dotkniętemu wypadkiem przy pracy przysługuje szereg roszczeń, które mają na celu pokrycie powstałych szkód i zadośćuczynienie krzywdom. Roszczenia można podzielić na dwie główne grupy. Roszczenia odszkodowawcze z ZUS oraz roszczenia cywilnoprawne dochodzone na drodze sądowej. Odszkodowanie przyznane z ZUS rzadko kiedy osiąga poziom satysfakcjonujący poszkodowanego pracownika. W takiej sytuacji warto rozważyć wystąpienie na ścieżkę sądową. Należy pamiętać, iż przyznanie odszkodowania z ZUS nie wyłącza możliwości dochodzenia dalszego odszkodowania przed sądem. Poniżej przedstawiamy krótki opis roszczeń, które przysługują pracownikowi dotkniętemu wypadkiem przy pracy.

a) Odszkodowanie za wypadek przy pracy – ZUS

Zgodnie z art. 6 ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, w sytuacji gdy pracownik uległ wypadkowi przy pracy przysługuje mu prawo do ubiegania się o następujące świadczenia z ZUS:

1) zasiłek chorobowy – dla ubezpieczonego, którego niezdolność do pracy spowodowana została wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową;
2) świadczenie rehabilitacyjne – dla ubezpieczonego, który po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest przez cały czas niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie umiejętności pracy;
3) zasiłek wyrównawczy – dla ubezpieczonego będącego pracownikiem, którego wynagrodzenie uległo obniżeniu wskutek stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu;
4) jednorazowe odszkodowanie – dla ubezpieczonego, który doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu;
5) jednorazowe odszkodowanie – dla członków rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty;
6) renta z tytułu niezdolności do pracy – dla ubezpieczonego, który stał się niezdolny do pracy wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej;
7) renta szkoleniowa – dla ubezpieczonego, w stosunku do którego orzeczono celowość przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie spowodowaną wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową;
8) renta rodzinna – dla członków rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty uprawnionego do renty z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej;
9) dodatek do renty rodzinnej – dla sieroty zupełnej;
10) dodatek pielęgnacyjny;
11) pokrycie kosztów leczenia z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych oraz zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne w zakresie określonym ustawą.

b) Odszkodowanie za wypadek przy pracy od pracodawcy

Pracownik powinien jednak pamiętać, iż uzyskanie odszkodowania od ZUS nie oznacza, iż nie ma prawa wystąpić o odszkodowanie z polisy ubezpieczeniowej pracodawcy. A zatem odpowiedzialność pracodawcy wobec pracownika za szkodę, która powstała na skutek wypadku przy pracy nie będzie wyłączona z uwagi na to, iż pracownik otrzymał odszkodowanie od ZUS na podstawie ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Zgodnie z art. 444 § 1 i 2 Kodeksu cywilnego, w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia naprawienie szkody (przez pracodawcę) obejmuje wszelkie wynikłe z tego powodu koszty. Na żądanie poszkodowanego zobowiązany do naprawienia szkody powinien wyłożyć z góry sumę potrzebną na koszty leczenia, a o ile poszkodowany stał się inwalidą, także sumę potrzebną na koszty przygotowania do innego zawodu.

Poszkodowany wypadkiem przy pracy może zatem wystąpić do pracodawcy o:
1) jednorazowe odszkodowanie,
2) zadośćuczynienie za doznaną krzywdę,
3) rentę.

Obowiązek kompensaty kosztów obejmuje wszelkie koszty wywołane uszkodzeniem ciała lub rozstrojem zdrowia, a więc wszystkie niezbędne i celowe wydatki, bez względu na to, czy podjęte działania przyniosły poprawę zdrowia (tak: Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 9 stycznia 2008 r., sygn. akt II CSK 425/07). Co zatem należy rozumieć przez „wszelkie niezbędne i celowe wydatki”? Zakres wydatków będzie zróżnicowany w zależności od charakteru wypadku przy pracy i będzie każdorazowo podlegał analizie przez sąd, natomiast co do zasady, zgodnie z orzecznictwem, do wydatków niezbędnych i celowych mogą należeć:
1) koszty leczenia, a więc wszelkie wydatki związane z: postawieniem diagnozy, prowadzeniem terapii leczniczej, w tym rehabilitacji, a choćby konsultacje u wybitnego specjalisty (tak: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 czerwca 1969 r., sygn. akt II PR 217/69),
2) koszty transportu pacjenta, koszty odwiedzin osób bliskich,
3) koszty pielęgnacji,
4) koszty nabycia specjalistycznej aparatury rehabilitacyjnej,
5) koszty przyuczenia do wykonywania nowego zawodu (w przypadku, gdy wypadek uniemożliwia wykonywanie poprzedniego zawodu)
6) zwrot utraconych zarobków,
7) zwrot kosztów nabycia samochodu, o ile kompensuje kalectwo osoby poszkodowanej i przywraca możliwość łatwego przemieszczania, także w celu skorzystania z pełniejszego zakresu zabiegów leczniczych, wykonywania pracy lub prowadzenia działalności gospodarczej (tak: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 stycznia 2008 r., II CSK 425/07).

Adwokat wypadek przy pracy – Kancelaria Prawna Capital Legal

Praktycznie każdy pracownik narażony jest na sytuację uczestniczenia w wypadku przy pracy. o ile wypadek spełnia ustawową definicję, tj. jest „nagłym zdarzeniem wywołanym przyczyną zewnętrzną powodującą uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą” pracownik może dochodzić od ZUS szeregu świadczeń. Świadczenie otrzymane od ZUS rzadko kiedy wystarczają na pokrycie wydatków powstałych w związku z wypadkiem przy pracy. W takiej sytuacji warto rozważyć wystąpienie na ścieżkę postępowania sądowego.

Jeżeli uległeś wypadkowi przy pracy i chcesz dochodzić roszczeń odszkodowawczych – zapraszamy do kontaktu z naszą Kancelarią. Zaprosimy Cię na spotkanie w naszym biurze, podczas rozmowy w niekrępującej atmosferze zbierzemy niezbędne informacje. Następnie przedstawimy Ci, jakich roszczeń możesz dochodzić oraz ocenimy, jaka jest szansa na wygraną w sporze.

Jesteśmy do Twojej dyspozycji.