Ograniczenie swobody przedsiębiorczości w celu zapobiegania patologicznemu hazardowi

Stan faktyczny

Hiszpański spór pomiędzy przedsiębiorcami prowadzącymi ośrodki gier, salony gier i automaty do gier przeciwko ministerstwu finansów i gospodarki rządu wspólnoty autonomicznej Walencji (dalej: Ministerstwo) dotyczył stwierdzenia nieważności przepisów regionalnych dotyczących gier i zapobiegania hazardowi patologicznemu. Kwestionowane środki przewidują:

Stanowisko TS

Ograniczenia

Za ograniczenia swobody przedsiębiorczości w rozumieniu art. 49 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Dz.Urz. UE C z 2016 r. Nr 202, s. 47; dalej: TFUE) należy również uznać wszelkie przepisy, które uniemożliwiają, utrudniają lub czynią mniej atrakcyjnym wykonywanie tej swobody. W ocenie TS bezsporne jest, iż rozpatrywane środki, wprowadzone i nałożone na podmioty działające w sektorze gier hazardowych na szczeblu regionalnym, mogą czynić mniej atrakcyjnym lub choćby niemożliwym korzystanie ze swobody zagwarantowanej w art. 49 TFUE. W ocenie TS rozpatrywane środki stanowią zatem ograniczenie swobody przedsiębiorczości.

Uzasadnienia ograniczenia

W niniejszej sprawie celem rozpatrywanych środków jest:

Z orzecznictwa TS wynika, iż ze względu na szczególny charakter sytuacji związanej z grami hazardowymi takie cele są realizowane przez kwestionowane regulacje krajowe i mogą one stanowić nadrzędne względy interesu ogólnego odpowiednie do tego, by uzasadnić ograniczenia swobód podstawowych, takie jak ograniczenia będące przedmiotem postępowań głównych, o ile są one rzeczywiście realizowane przez rozpatrywane środki. Trybunał wskazał, iż weryfikacja powyższego należy do sądu odsyłającego (wyrok TS z 20.12.2017 r., Global Starnet, C-322/16, Legalis, pkt 42, 43). W konsekwencji TS uznał, iż ograniczenia swobody zagwarantowanej w art. 49 TFUE wynikające z rozpatrywanych środków wydają się uzasadnione w świetle ww. celów.

Proporcjonalność

Trybunał wskazał, iż do sądu odsyłającego należy, przy uwzględnieniu jego wskazówek, dokonanie oceny w ramach całościowej oceny wszystkich okoliczności. W niniejszej sprawie, w przypadku trzech pierwszych rozpatrywanych środków, które dotyczą minimalnych odległości między salonami gier i ośrodkami przeznaczonymi do zakładów wzajemnych z jednej strony a niektórymi placówkami edukacyjnymi z drugiej strony oraz między pewnymi rodzajami samych ośrodków gier, ze spornych przepisów wynika, iż te środki zostały przyjęte na podstawie badań wykazujących negatywne skutki nadmiernego narażenia małoletnich na gry, a także statystyk świadczących o tym, iż w latach poprzedzających przyjęcie tej regulacji liczba ośrodków gier wzrosła ponad dwukrotnie, a liczba ośrodków przeznaczonych do zakładów wzajemnych aż czterokrotnie we wspólnocie autonomicznej Walencji. W ocenie TS środki te nie zostały przyjęte w sposób arbitralny, ale opierają się na konkretnych danych.

Zdaniem TS samo istnienie innych obowiązujących środków, takich jak zakaz wstępu do ośrodków gier dotyczący małoletnich i zakaz reklamy tych ośrodków nie pozwala na wyciągnięcie wniosku, iż rozpatrywane środki nie są konieczne do osiągnięcia zamierzonych celów. Ponadto, o ile ogólnym celem środków istniejących przed przyjęciem spornych środków jest również ochrona zdrowia publicznego, o tyle dotyczą one jednak różnych aspektów narażenia na gry.

Odnośnie stosowania nowych obowiązków w zakresie odległości do salonów gier, lokali zakładów wzajemnych i salonów bingo już prowadzonych w celu uzyskania odnowienia ich zezwolenia lub koncesji, co może prowadzić do zaprzestania działalności, o ile wymagana odległość nie jest zachowana, TS stwierdził, iż okoliczność ta niekoniecznie oznacza, iż taki środek należy uznać za wykraczający poza to, co konieczne.

Co się tyczy czwartego rozpatrywanego środka, który uniemożliwia odnowienie zezwoleń na eksploatację automatów do gier kategorii B lub automatów rekreacyjnych z wygranymi zainstalowanych w ośrodkach należących do sektora horeca, TS uznał, iż jest on odpowiedni do osiągnięcia zamierzonego celu bez wykraczania poza to, co jest konieczne, z zastrzeżeniem weryfikacji, której powinien dokonać sąd odsyłający. Środek ten, przyjęty podobnie jak trzy pierwsze rozpatrywane środki na podstawie badań, ma bowiem na celu uniemożliwienie małoletnim dostępu do tych maszyn w lokalizacjach, w przypadku których nie jest możliwe kontrolowanie dostępu.

W zakresie, w jakim piąty rozpatrywany środek ustanawia maksymalnie pięcioletnie moratorium na wydawanie nowych ww. zezwoleń i koncesji, TS stwierdził, iż wpisuje się on w cel ochrony zdrowia publicznego i zmierza do ograniczenia koncentracji ośrodków gier po ich silnej ekspansji, szczególnie dostrzegalnej w latach poprzedzających przyjęcie tej ustawy.

Reasumując TS orzekł, iż art. 49 TFUE należy interpretować w ten sposób, iż nie stoi on na przeszkodzie przepisom, które nakładają na podmioty działające w sektorze gier, po pierwsze, pewne ograniczenia dotyczące minimalnych odległości między salonami gier i ośrodkami przeznaczonymi do zakładów wzajemnych z jednej strony a niektórymi placówkami edukacyjnymi z drugiej strony oraz między pewnymi rodzajami samych ośrodków gier, po drugie, ograniczenie w czasie eksploatacji automatów do gier tak zwanej kategorii B lub automatów rekreacyjnych z wygranymi zainstalowanych w ośrodkach należących do sektora horeca, i po trzecie, moratorium na udzielanie nowych koncesji lub zezwoleń na prowadzenie ośrodków gier, o ile sąd krajowy dojdzie do wniosku, iż ograniczenia te mogą być dopuszczone na podstawie odstępstw wyraźnie przewidzianych w TFUE lub uzasadnione nadrzędnymi względami interesu ogólnego, są odpowiednie do zapewnienia realizacji zamierzonych celów i nie wykraczają poza to, co jest konieczne do ich osiągnięcia.

Komentarz