Opieka naprzemienna nad dzieckiem – wszystko, co musisz wiedzieć

Czym jest opieka naprzemienna?

Opieka naprzemienna polega na sprawowaniu opieki nad dzieckiem przez oboje rodziców w sposób analogiczny. To rozwiązanie jest stosowane w sytuacjach, gdy po rozstaniu rodziców oboje chcą aktywnie uczestniczyć w wychowywaniu dziecka i dzielić się obowiązkami rodzicielskimi. Dziecko przebywa naprzemiennie u każdego z rodziców, zwykle w określonym schemacie czasowym, np. po tygodniu. W ten sposób oboje rodzice mają pełną władzę rodzicielską i mogą podejmować decyzje dotyczące dziecka, a co istotne mają możliwość bieżącego spędzania czasu z dzieckiem, praktycznie w tym samym wymiarze. Opieka naprzemienna jest sposobem wykonywania władzy rodzicielskiej, która zapewnia rodzicom optymalne prawo do kontaktu z dzieckiem.

Jak ustalić opiekę naprzemienną nad dzieckiem w sądzie?

Ustalenie opieki naprzemiennej wymaga porozumienia między rodzicami i ustalenia pewnego schematu opieki. Wyjątkowo opieka naprzemienna możne zostać orzeczona w przypadku braku zgody rodziców, wówczas decyzję podejmuje sąd. Ważne jest, aby oboje rodzice byli w stanie współpracować i komunikować się w sprawach dotyczących dziecka. Sąd orzeka opiekę naprzemienną, biorąc pod uwagę dobro dziecka, jego potrzeby emocjonalne oraz możliwości rodziców w zakresie sprawowania pieczy nad dzieckiem, a także jest zależne od relacji dziecka z każdym z rodziców. Opiekę naprzemienną można ustalać w wyroku rozwodowym, w sprawie o separację, a także w osobnym postepowaniu dot. władzy rodzicielskiej, gdy rodzice nie pozostawali małżonkami, albo wydawanym jakiś czas po rozwodzie.

Wniosek o opiekę naprzemienną – który rodzic składa wniosek o ustanowienie pieczy?

Wniosek o ustalenie opieki naprzemiennej może złożyć każdy z rodziców, aczkolwiek kodeksie rodzinnym brak jest wytycznych jakie konkretnie wymagania musi spełnić. Wniosek ten winien odpowiadać pismom procesowym inicjującym postepowanie sądowe, a zatem powinien zawierać oznaczenie sądu, stron, małoletniego dziecka, ich adresy, dane, w tym numery pesel. Wniosek o ustanowienie pieczy naprzemiennej powinien zawierać precyzyjnie sformułowane żądanie, czyli jaki będzie zakres i sposób wykonywania opieki przez każdego z rodziców np. iż dziecko będzie przebywać przez tydzień pod opieką matki, tydzień pod opieką ojca, albo po 2 tygodnie albo w innych okresach czasu, iż przez pierwszy i drugi tydzień lipca będzie u ojca, albo iż pierwszy i drugi tydzień lipca i sierpnia będzie u matki. Dodatkowo potrzebne jest uzasadnienie wniosku, z którego będzie wynikało, iż rodzice dziecka będą w stanie porozumiewać się w sprawach dziecka. Do wniosku warto dołączyć plan opieki nad dzieckiem, który określa, jak będzie wyglądać podział obowiązków i czas spędzany przez dziecko z każdym z rodziców. Ważne jest, aby wniosek był dobrze uzasadniony i poparty dowodami na to, iż takie rozwiązanie będzie najlepsze dla dziecka. Nie ma znaczenia, który rodzic składa wniosek, sąd go uwzględni tylko, jeżeli oboje będą zgodni co do zasady. Szczegóły tj. to któremu z rodziców przypadnie opieka naprzemienna w święta, a którem po np. od II dnia świat 26 grudnia od godziny 19.00 do 1 stycznia roku następnego do godziny 19.00, mogą zgodnie ustalić rodzice, albo po ich wysłuchaniu Sąd.

Wady i zalety opieki naprzemiennej

Czy taka regulacja ma tylko zalety, czy również można dostrzec wady?

Zalety sprawowania opieki naprzemiennej

Zaletą sprawowania opieki naprzemiennej przez rodziców jest z pewnością to, iż opieka naprzemienna pozwala dziecku utrzymać bliską relację z obojgiem rodziców, co jest niezwykle istotne dla jego rozwoju emocjonalnego dziecka, zwłaszcza tego małego. Dziecko ma poczucie stabilności i bezpieczeństwa, ponieważ wie, iż oboje rodzice są obecni w jego życiu. Rodzice dzielą się obowiązkami wychowawczymi i finansowymi, co często prowadzi do zmniejszenia konfliktów między nimi.

Opieka naprzemienna sprawdzi się w sytuacji, gdy dziecko jest emocjonalnie związane z obojgiem rodziców, gdy rodzice dziecka mieszkają w niedużej odległości od siebie, a co istotne, są w stanie współdziałać dla dobra dziecka,

Wady opieki naprzemiennej

Nie zawsze opieka naprzemienna jest najlepszym rozwiązaniem. Ta forma opieki może mieć również wady. W sytuacji, gdy rodzice mają duże problemy z komunikacją i porozumieniem się lub rodzice mieszkają co prawda w jednym mieście, ale daleko od siebie, naprzemienne sprawowanie opieki może być trudne do realizacji. Konieczność przemieszczania się dziecka między domami, konieczność notorycznej zmiany miejsca pobytu może prowadzić do stresu i dezorientacji, negatywnie wpływać na poczucie stabilizacji. Ważne jest, aby dziecko (jeżeli osiągnęło już określony wiek i pewną dojrzałość emocjonalną) miało możliwość wypowiedzenia się i wyrażenia swoich potrzeb oraz obaw związanych z takim trybem opieki.

Miejsce zamieszkania dziecka – u jednego rodzica czy w miejscu zamieszkania rodziców?

W przypadku opieki naprzemiennej miejsce zamieszkania dziecka może być ustalone zarówno u jednego z rodziców, jak i w sposób naprzemienny. To zależy od konkretnej sytuacji rodzinnej oraz możliwości rodziców. Sąd może ustalić, iż dziecko spędza równy czas u obojga rodziców lub iż jeden z rodziców będzie sprawował główną pieczę, a drugi będzie miał szerokie kontakty z dzieckiem.

Alimenty i świadczenie wychowawcze a ustanowienie pieczy naprzemienna

Alimenty

W opiece naprzemiennej obowiązek alimentacyjny może być rozłożony pomiędzy rodziców w zależności od ich możliwości finansowych oraz czasu spędzanego z dzieckiem. Najczęstszą praktyką jest, iż rodzice umawiają się, iż każde z nich ponosi koszty utrzymania dziecka, w czasie gdy dziecko przebywa u danego z rodziców. Takie rozwiązanie jest praktykowane, zwłaszcza w przypadkach, gdy status majątkowy obojga rodziców jest analogiczny lub chociażby zbliżony.

Może się zdarzyć, iż jeden z rodziców będzie zobowiązany do płacenia alimentów, choćby jeżeli dziecko przebywa z obojgiem rodziców w równym stopniu. Dotyczy to sytuacji, gdy możliwości majątkowe i zarobkowe rodziców znacząco się różnią.

Zdarza się, iż rodzice są w stanie porozumieć w tej materii. Czasem, powyższe musi zostać rozstrzygnięte przez Sąd. Wówczas Sąd ocenia to indywidualnie, biorąc pod uwagę dobro dziecka i możliwości rodziców.

Świadczenie wychowawcze, 500+, 800+

Realizacja pieczy na dzieckiem przez rodziców nie korzysta z ponadprzeciętnej pomocy państwa. Zgodnie z ustawą o świadczeniach rodzinnych, nie uzyskują żadnych dodatkowych świadczeń. zwykle rodzice wykonujący opiekę naprzemienną, uzyskuję po 1/2 świadczenia 800 plus, poprzednio świadczenie 500 plus, a to z tego powodu, iż ponoszą standardowo po 1/2 kosztów utrzymania dziecka.

Wpływ opieki naprzemiennej a dobro dziecka

Opieka naprzemienna może mieć pozytywny wpływ na rozwój dziecka, pod warunkiem, iż rodzice są w stanie współpracować i zapewnić dziecku stabilne warunki. Dziecko ma szansę rozwijać bliskie więzi z obojgiem rodziców, co jest najważniejsze dla jego poczucia bezpieczeństwa i tożsamości. Jednak w sytuacjach, gdy rodzice nie są w stanie porozumieć się lub konflikt między nimi jest intensywny, opieka naprzemienna może być dla dziecka źródłem stresu i poczucia niepewności. należy również pamiętać, iż mogą zdarzyć się sytuacje, iż rodzice są w stanie się porozumieć co do opieki naprzemiennej, jednak dobro dziecka, jego adekwatności osobistej, w tym wrażliwość emocjonalność, relacje z każdym z rodziców, wiek dziecka, mogą jednak wykluczać jej ustanowienie.

Sposoby realizacji opieki naprzemiennej – harmonogram

Realizacja opieki naprzemiennej może odbywać się na różne sposoby, w zależności od potrzeb dziecka ( w szczególności wieku, rozwoju emocjonalnego, przywiązania do każdego z rodziców) i możliwości rodziców ( forma zatrudnienia, stan zdrowia itp.). Najczęściej stosowane modele to:

1. tygodniowy schemat opieki – polegający na tym, iż dziecko spędza tydzień u jednego rodzica, a następnie tydzień u drugiego,
2. podział miesiąca na pół – polegający na tym, iż dziecko spędza dwa tygodnie u jednego rodzica, a kolejne dwa u drugiego, np. z ojcem pierwszy i drugi tydzień miesiąca, a z matką trzeci i czwarty,
3. podział na dni – polegający na tym, iż dziecko przebywa u jednego rodzica w określone dni tygodnia, np. od poniedziałku do środy u matki, a od czwartku do niedzieli u ojca, może się to zmieniać w zależności o tygodni parzystych czy nieparzystych lub zmieniać w zależności od miesiąca.

Dobór odpowiedniego schematu opieki zależy od dwóch czynników – okoliczności dot. dziecka i możliwości rodziców.

Warunki ustalenia opieki naprzemiennej?

Aby sąd mógł orzec opiekę naprzemienną, muszą zostać spełnione określone warunki:

• porozumienie rodziców co do opieki naprzemiennej

–aby ustanowić opiekę naprzemienną konieczne jest porozumienie rodziców, z którego wynikać będzie, iż chcą oni sprawować opiekę nad dzieckiem w formie opieki naprzemiennej; w przeciwnym razie sąd nie zdecyduje się na takie rozwiązanie, na ten moment w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym brak jest regulacji prawnych umożliwiających orzeczenie opieki naprzemiennej, a co istotne, iż są oni w stanie sprawować opiekę w danym okresie, w powtarzające się okresy opieki naprzemiennej (np. iż dziecko może przebywać z matką czas od godz 19.00 w piątek, a w przyszłym tygodniu z ojcem czas od godz 19.00),

• pełnia władzy rodzicielskiej

– oboje rodzice muszą posiadać pełną władzę rodzicielską, oznacza to, iż by Sąd mógł ustalić opiekę naprzemienną, żadne z rodziców nie może mieć ograniczonej władzy rodzicielskiej,

• bliskość zamieszkania rodziców

– idealnym rozwiązaniem jest, by przy realizowaniu opieki naprzemiennej rodzice mieszkali w niedalekiej odległości od siebie, w szczególności, gdy opieka ma być zastosowana wobec dziecka będącego w wieku przedszkolnym czy szkolnym, pozwoli to dziecku swobodnie uczęszczać do szkoły i utrzymywać stałe kontakty z rówieśnikami/ kolegami i koleżankami ze szkoły,

• zdolność rodziców do współpracy

– rodzice muszą wykazać, iż są w stanie współpracować i podejmować wspólnie decyzje dotyczące dziecka i zgodne z jego dobrem, w razie wątpliwości sądu, może zostać przeprowadzone badanie przez specjalistów z OZSS,

• dobro dziecka

– jest to zgodne z wolą samego dziecka i jego dobrem, w szczególności służy zaspokojeniu równych relacji dziecka z każdym z rodziców, realizując tym samym prawo do kontaktów z nimi.

Czy ustalenie opieki naprzemienna jest zawsze możliwe?

Ustanowienie pieczy nad dzieckiem przez rodziców nie zawsze jest możliwe do realizacji. W sytuacjach, gdy między rodzicami występują poważne konflikty lub jedno z nich jest niezdolne do sprawowania opieki, sąd może orzec inną formę pieczy nad dzieckiem. Również, gdy dziecko wyraża zdecydowany sprzeciw wobec takiego rozwiązania lub jeżeli sąd uzna, iż nie jest to zgodne z dobrem dziecka, sąd może odstąpić od ustanowienia opieki naprzemiennej.

Jakie dokumenty są potrzebne do ustalenia opieki naprzemiennej?

Przy składaniu wniosku o opiekę naprzemienną należy dołączyć:

– plan wychowawczy – szczegółowy opis tego, jak rodzice zamierzają dzielić się obowiązkami opiekuńczymi i finansowymi,
– zaświadczenia o dochodach – dokumenty potwierdzające sytuację finansową rodziców,
– zaświadczenia ze szkoły lub przedszkola – potwierdzające obecność i zaangażowanie obojga rodziców w życie dziecka.

Podsumowanie

Opieka naprzemienna to rozwiązanie, które może przynieść wiele korzyści zarówno dziecku, jak i rodzicom, jeżeli jest dobrze zorganizowana i wspierana przez obie strony. Wymaga jednak dużego zaangażowania, elastyczności i umiejętności współpracy. Przed podjęciem decyzji o wprowadzeniu opieki naprzemiennej warto dokładnie przeanalizować wszystkie aspekty, aby zapewnić dziecku jak najlepsze warunki do rozwoju i szczęśliwego dzieciństwa.

Autor:

Ewelina Papaj-Gajek