Pakiet europejski o jednolitym skutku

Z początkiem czerwca wejdzie w życie reforma legislacyjna europejskiego systemu patentowego i zacznie obowiązywać pakiet patentowy UE. Patent europejski o jednolitym skutku (PEJS) zapewni przedsiębiorcom możliwość rejestracji i utrzymywania w mocy przyznanego przez Europejski Urząd Patentowy (EUP) patentu europejskiego w umawiających się państwach członkowskich UE w postaci jednolitego prawa wyłącznego o niepodzielnym skutku.

Drugi element pakietu patentowego UE stanowi powołany do życia dla rozstrzygania sporów patentowych ponadnarodowy sąd cywilny, którym jest Jednolity Sąd Patentowy (JSP).

W umawiających się państwach, czyli państwach UE, które przystąpiły do pakietu patentowego EU, JSP jest sądem krajowym z przyznanym uprawnieniem do rozstrzygania wszelkich, poza kwestią prawa do patentu, spraw dotyczących patentów przyznawanych przez EUP.

Jednolita ochrona

Pakiet patentowy UE ma na celu ujednolicenie utrzymania ochrony patentowej po uzyskaniu patentu przyznanego decyzją EUP. Jednak unifikacja ta jest ograniczona. Przyznany decyzją EUP patent obejmuje 39 państw, spośród których jedynie 27 jest członkami UE. Po wejściu w życie pakietu patentowego UE patent europejski będzie mógł być utrzymywany we wszystkich 39 lub też wybranych spośród nich państwach jako klasyczny patent europejski albo też w części z nich będzie mógł obowiązywać jako PEJS. Aktualnie, w przypadku decyzji uprawnionego o objęciu jego udzielonego patentu jednolitym skutkiem, taki patent będzie obowiązywał jedynie na terytorium 17 krajów: w Austrii, Belgii, Bułgarii, Danii, Estonii, Finlandii, Francji, Niemczech, we Włoszech, na Łotwie i Litwie, w Luksemburgu, Malcie, Niderlandach, Portugalii, Słowenii i Szwecji. Chcąc utrzymać prawo w mocy w pozostałych 22 jurysdykcjach, podmiot uprawniony, choćby przy skorzystaniu z PEJS, będzie zobligowany do podejmowania analogicznych do dotychczasowych czynności zapewniających skutek takiego patentu w danym państwie.

Po wejściu w życie pakietu patentowego UE, PEJS będzie stanowił alternatywną, względem klasycznej walidacji, drogę utrzymania patentu europejskiego na terytorium umawiających się państw. Jednak aby przyznane po 1.6.2023 r. prawo znalazło się pod jurysdykcją JSP i było objęte PEJS, uprawniony będzie musiał w terminie upływającym miesiąc po opublikowaniu przez EUP wzmianki o udzieleniu patentu zażądać przed EUP dla swego patentu jednolitego skutku. W siedmioletnim okresie przejściowym dla zarejestrowania PEJS wymagane będzie również złożenie tłumaczenia opisu patentowego na jeden z języków państw członkowskich obejmujących język polski.

A co z jurysdykcją Jednolitego Sądu Patentowego? W przypadku aktualnie udzielonych patentów wszystkie pozostające w mocy na terytoriach umawiających się państw patenty europejskie zostaną automatycznie objęte pakietem patentowym EU, podlegając pod jurysdykcję JSP. I choć Polska pozostaje wciąż poza systemem patentu i sądu jednolitego, to stanowi to istotne zagrożenie również dla polskich przedsiębiorców, którzy prowadząc swoją działalność oraz posiadając prawa niewyłączone spod jurysdykcji JSP, mogą stać się stroną sporu przed tymże sądem.

Procedura „opt-out”

Ponieważ domyślnym rozwiązaniem jest wspólna jurysdykcja JSP i sądów krajowych w rozpoczynającym się 1.6.2023 r. okresie przejściowym uprawnieni z patentu i zgłaszający mają możliwość wyłączenia swoich patentów spod jurysdykcji JSP poprzez skorzystanie z procedury „opt-out”.

Za takim wyborem przemawia między innymi możliwość ponownego włączenia patentu pod jurysdykcję JSP poprzez wycofanie klauzuli „opt-out”, co może być zablokowane jedynie poprzez wszczęcie wobec takiego patentu przez osoby trzecie postępowania przed organami krajowymi takimi jak sądy lub urzędy patentowe.

Oświadczenie o wyłączeniu spod jurysdykcji JSP patentu przyznanego przed wejściem w życie pakietu patentowego UE będzie można składać przez cały okres przejściowy, najpóźniej na miesiąc przed jego upływem, a więc do 30.4.2030 r. Jednakże już 1 marca udostępniony został przez JSP system CMS (Case Management System) umożliwiający zarządzanie w rejestrze tego sądu przyznanymi oraz udzielanymi przez EUP patentami oraz rozpatrywanymi przez ten urząd zgłoszeniami. Tym samym uprawnieni mogą jeszcze przed rozpoczęciem działalności JSP wyłączyć swoje prawa spod jego jurysdykcji. Jednakże aby zostało one uznane za prawidłowe, nie może względem prawa, którego ono dotyczy, toczyć się w chwili rejestracji oświadczenia przed JSP jakiekolwiek postępowanie.

Dlatego też, jeżeli istnieje obawa, iż względem pozostającego w mocy patentu może zostać ono wszczęte, należy rozważyć złożenie stosownego oświadczenia w trwającym, a poprzedzającym wejście w życie pakietu patentowego UE okresie przygotowawczym zwanym fazą „sunrise”. Dodatkowo należy podkreślić, iż rezygnacja z pakietu patentowego EU zaczyna obowiązywać dopiero z chwilą jej wpisu do rejestru JSP. W przypadku złożenia oświadczenia w okresie przygotowawczym i uznania go za spełniające wszystkie wymogi rezygnacja taka będzie oczywiście obowiązywała już od 1.6.2023 r.

Jak zostało zasygnalizowane powyżej, możliwość rezygnacji z pakietu patentowego UE jest jednak ograniczona tylko do okresu przejściowego. Tym samym, decydując się na wyłączanie spod jurysdykcji JSP choćby całego posiadanego portfolio patentowego, nie powinniśmy pozostawać z boku, gdyż każdy przedsiębiorca musi uwzględnić nieuniknioną perspektywę objęcia jego przyszłego, udzielanego przez EUP już po okresie przejściowym prawa wyłączną jurysdykcją JSP. Dlatego należy obserwować rozstrzygnięcia podejmowane przez JSP nie z pozycji biernego obserwatora, ale przyszłego uczestnika systemu. Tylko wówczas będziemy świadomi i gotowi na nadejście tego, co nieuchronne.

Podkreślić również należy, iż nie ma uniwersalnej odpowiedzi na pytanie, czy adekwatne jest pozostanie przy obecnym rozwiązaniu czy skorzystanie z pakietu patentowego UE. Każda sytuacja jest bowiem inna, każde ze zgłoszeń i udzielonych patentów ma swoją własną historię i taka decyzja musi być poprzedzona indywidualną analizą sytuacji danej firmy.

Znaczenie dla polskich przedsiębiorców

Mimo iż Polska nie przystąpiła do pakietu patentowego UE, to polskie podmioty mogą być beneficjentami tego systemu. Polscy przedsiębiorcy mogą ubiegać się o objęcie przyznanego decyzją EUP patentu jednolitym skutkiem, zwłaszcza jeżeli prowadzi to do obniżenia koniecznych do poniesienia w związku z utrzymaniem prawa w mocy kosztów. Jednakże decyzja o pozostaniu albo oddaniu się pod jurysdykcję JSP powinna być każdorazowo dokładnie przemyślana i winna uwzględniać szereg rozmaitych czynników, nie tylko kwestie finansowe.

Ponadto należy pamiętać, iż z pakietu patentowego UE mogą korzystać także inni uczestnicy rynku, którzy mogą utrudniać działalność konkurencji przez rozszerzenie ochrony na wszystkie umawiające się państwa, prowadząc tym samym ekspansję na rynki wcześniej przez siebie nieeksploatowane. Co więcej, w przypadku istnienia podejrzenia naruszenia PEJS na terytorium umawiających się państw przez polski podmiot może on, z uwagi na adekwatność sądu, być zmuszony do prowadzenia sporu przed JSP. Tym samym fakt, iż Polska nie stała się sygnatariuszem porozumienia w sprawie Jednolitego Sądu Patentowego, nie oznacza, iż nowe regulacje polskich przedsiębiorców nie dotykają.

Wielkie wyzwanie

Co więcej, patrząc w przyszłość, polskie przedsiębiorstwa muszą uwzględnić sytuację, w której Polska przystąpi do systemu i po zakończeniu okresu przejściowego, gdy wyjście spod jurysdykcji JSP zostanie całkowicie zablokowane, także dla klasycznych, walidowanych patentów europejskich, będą zmuszone do odnalezienia się w nowej rzeczywistości, w której budowaniu nie uczestniczą polscy przedstawiciele, w szczególności polscy sędziowie. Z tej perspektywy wchodzący w życie 1.6.2023 r. pakiet należy traktować jako ogromne wyzwanie.

Autorka jest europejskim rzecznikiem patentowym w Kancelarii Patentowej Patpol.