Podstawa skazania bez rozprawy

Opis stanu faktycznego

L.J. został oskarżony o to, że:

Powołując się na dyspozycję art. 335 § 1 KPK, w brzmieniu obowiązującym do 1.7.2015 r., w treści aktu oskarżenia skierowanego do Sądu 27.12.2013 r. Prokurator zawarł wniosek o skazanie L.J. bez przeprowadzenia rozprawy, który zyskał akceptację SR w T. Sąd ten uznał L.J. za winnego popełnienia zarzucanych mu opisanych czynów, z których każdy wyczerpywał znamiona przestępstwa z art. 209 § 1 KK, i wymierzył mu karę 1 roku pozbawienia wolności, której wykonanie warunkowo zawiesił tytułem próby na okres 3 lat.

Wskazany wyrok nie został zaskarżony przez żadną ze stron i uprawomocnił się 25.2.2014 r. SR w T. postanowieniem zarządził wobec L.J. wykonanie warunkowo zawieszonej kary.

Kasację od wyroku SR na korzyść skazanego L.J. wywiódł Prokurator Generalny, który zaskarżając to orzeczenie w całości, zarzucił rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie przepisów prawa karnego procesowego, a mianowicie art. 343 § 6 i 7 KPK w zw. z art. 335 § 1 KPK, w brzmieniu obowiązującym do 1.7.2015 r., oraz art. 413 § 2 pkt. 1 KPK w zw. z art. 17 § 1 pkt. 7 KPK.

Wskazując na powyższy zarzut, skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy SR w T. do ponownego rozpoznania.

Po rozpoznaniu kasacji wniesionej przez Prokuratora Generalnego, SN uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał SR w T. do ponownego rozpoznania.

Uzasadnienie SN

Zdaniem SN kasacja jest oczywiście zasadna, wobec czego podlegała uwzględnieniu na posiedzeniu bez udziału stron (art. 535 § 5 KPK).

Należy przyznać, iż orzeczenie SR zapadło z rażącą i mającą istotny wpływ na jego treść obrazą wskazanych w petitum kasacji przepisów postępowania. Skazanie bez rozprawy na wniosek dołączony przez Prokuratora do aktu oskarżenia, a więc w trybie art. 335 § 1 KPK, w brzmieniu obowiązującym do 30.6.2015 r., mogło mieć miejsce jedynie wówczas, gdy okoliczności popełnienia przestępstwa i wina oskarżonego nie budziły wątpliwości. Brak wątpliwości obejmuje zarówno kwestię ustaleń w zakresie sprawstwa, jak i innych, równie istotnych okoliczności rzutujących na dokonanie adekwatnej oceny prawnej danego czynu. Kontrola wniosku złożonego w trybie art. 335 KPK wymaga zatem weryfikacji z punktu widzenia zgodności wszystkich zawartych w nim propozycji z regułami obowiązującego prawa materialnego oraz procesowego. W kontekście art. 209 § 1 KK niezbędne było zatem dokonanie oceny schematy postawionego w akcie oskarżenia zarzutu z punktu widzenia schematy ram czasowych wyznaczających granice czasowe popełnienia przestępstwa niealimentacji. Tylko bowiem prawidłowe określenie wszystkich znamion podmiotowych i przedmiotowych tego przestępstwa in concreto w akcie oskarżenia mogło skutkować brakiem wątpliwości co do sprawstwa i winy, a w konsekwencji prowadzić do uwzględnienia wniosku o skazanie bez rozprawy. W przeciwnym razie konieczne było rozpoznanie sprawy na zasadach ogólnych, na co wskazuje art. 343 § 7 KPK.

Skarżący trafnie wywiódł w kasacji, iż zaniechania SR w zakresie prawidłowej kontroli wszystkich aspektów zarzucanych, a następnie przypisanych oskarżonemu czynów, zwłaszcza w kontekście jego uprzedniej karalności za przestępstwo niealimentacji, doprowadziły do wydania orzeczenia skazującego L.J., m.in. za fragment czynu, za który został on już w przeszłości prawomocnie skazany.

Jak wynika bowiem z informacji z Krajowego Rejestru Karnego, L.J. był skazany wyrokiem SR w T. za czyn z art. 209 § 1 KK, popełniony wobec małoletniej O.G. w okresie od sierpnia 2008 r. do stycznia 2009 r. oraz od kwietnia 2009 r. do września 2009 r. w T. w ten sposób, iż uporczywie uchylał się od wykonywania ciążącego na nim obowiązku opieki z mocy ustawy i ugody zawartej przed SR w T., czym naraził ją na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych. Wyrok ten uprawomocnił się 9.3.2010 r.

Porównanie zatem opisu czynu przypisanego wyrokiem z 1.3.2010 r., zwłaszcza okresu jego popełnienia od kwietnia 2009 r. do września 2009 r., z czynem zarzucanym i ostatecznie również przypisanym L.J. zaskarżonym wyrokiem, wskazującym na popełnienie przestępstwa z art. 209 § 1 KK w okresie od 1.3.2009 r. do 31.1.2010 r., prowadzi do oczywistego wniosku, iż przypisane skazanemu L.J. kolejne przestępstwa zostały popełnione na szkodę tej samej małoletniej pokrzywdzonej, w częściowo pokrywającym się czasie. Okres uchylania się skazanego od obowiązku opieki, przypisany na mocy drugiego z wydanych wyroków, w przeważającej części zawiera się bowiem w granicach czasowych objętych skazaniem w sprawie uprzednio rozpoznanej i prawomocnie zakończonej.

Te okoliczności, jako budzące zasadnicze wątpliwości w rozumieniu art. 335 § 1 KPK w brzmieniu obowiązującym przed 1.7.2015 r., przeciwstawiały się uwzględnieniu wniosku prokuratora i skazaniu oskarżonego L.J. bez rozprawy. Sam fakt złożenia przez Prokuratora wniosku w trybie art. 335 § 1 KPK nie zwalniał Sądu meriti z analizy dotychczasowych prawomocnych skazań zapadłych wobec L.J., a zwłaszcza z precyzyjnego określenia czasu popełnienia przestępstwa, czego bezwzględny wymóg zawiera art. 413 § 2 pkt 1 KPK.

Trzeba zaznaczyć, iż skazanie L.J. za przestępstwo obejmujące określony okres uchylania się od świadczeń alimentacyjnych nie skutkuje dla niniejszej sprawy przeszkodą w postaci negatywnej przesłanki procesu, tj. powagą rzeczy osądzonej, o jakiej mowa w art. 17 § 1 pkt. 7 KPK. W orzecznictwie SN podkreśla się bowiem, iż w przypadku przestępstw niealimentacji, które należą do kategorii tzw. przestępstw zbiorowych, o tożsamości czynów, a więc także o powadze rzeczy osądzonej, można mówić wyłącznie wówczas, gdy okresy uporczywego uchylania się od obowiązku opieki, a więc też od obowiązku świadczeń alimentacyjnych, ustalone w kolejno rozpoznawanych sprawach, pokrywają się ze sobą, lub gdy okres określony w sprawie następnej został w całości objęty skazaniem w sprawie rozpoznawanej poprzednio, prawomocnie już zakończonej. Stanowisko takie wynika przede wszystkim z faktu, iż prawomocne skazanie sprawcy przestępstwa niealimentacji przez ściśle określony czas nie zwalnia go od odpowiedzialności karnej w razie uporczywego uchylania się od wykonania nałożonych nań świadczeń alimentacyjnych w dalszym okresie, gdyż obowiązek opieki, materializujący się w tych świadczeniach, przez cały czas obowiązuje. Dalsze uchylania się od tego obowiązku, przy spełnieniu pozostałych znamion przestępstwa, stanowi bowiem nowy czyn przestępny, którego granice czasowe powinny być dokładnie zakreślone w opisie przypisanego czynu, w wyroku skazującym, zgodnie z brzmieniem art. 413 § 2 pkt. 1 KPK (zob. wyrok SN: z 14.12.2001 r., II KKN 37/01, Legalis, oraz z 27.1.2022 r., IV KK 705/21, Legalis).

SR nie dopełnił ustawowego obowiązku wyjaśnienia wszystkich okoliczności sprawy, a zwłaszcza uprzedniej karalności oskarżonego, gdyż gdyby to uczynił, byłby co najwyżej władny do prawnokarnej oceny zachowania L.J. w przedziale czasowym od 1.3.2009 r. do końca tego miesiąca oraz od 10.2009 r. do 31.1.2010 r., pod warunkiem spełnienia wszystkich znamion art. 209 § 1 KK.

Komentarz