Polskie przepisy CBAM – opublikowano projekt ustawy

Ponad rok po uchwaleniu Rozporządzenia głównego CBAM[1] i po upływie terminu na złożenie kolejnego (trzeciego już) sprawozdania kwartalnego, pojawił się wreszcie projekt ustawy wdrażającej tzw. graniczny podatek węglowy[2]. Dotychczas korzystano wyłącznie z przepisów Rozporządzenia głównego CBAM oraz Rozporządzenia wykonawczego CBAM[3] – regulacje te przez cały czas będą stosowane bezpośrednio, ale zostaną uzupełnione przepisami krajowymi.

Regulacje ustanawiają podstawę prawną dla działania Krajowego Ośrodka Bilansowania i Zarządzania Emisjami (KOBIZE) jako krajowego organu ds. CBAM. Dodatkowo regulują istotne zagadnienia związane przede wszystkim z funkcjonowaniem systemu CBAM w okresie przejściowym (od 1 października 2023 do 31 grudnia 2025), a także precyzują kilka kwestii dotyczących okresu pełnego wdrożenia (od 2026 r.).

KOBIZE i KAS jako krajowe organy adekwatne w sprawach CBAM

W pierwszej kolejności projekt ustawy niejako „legitymizuje wstecz” działania KOBIZE jako krajowego organu adekwatnego w sprawach CBAM. Oprócz tego regulacje przyznają określone kompetencje Krajowej Administracji Skarbowej (KAS) jako drugiemu organowi adekwatnemu. W przypadku KAS adekwatność dotyczy zakresu określonego w tzw. ustawie emisyjnej[4].

Współpraca KOBIZE i Szefa KAS przy rozpatrywaniu spraw CBAM

Szczególnie istotny zapis projektu dotyczy współpracy KOBIZE z Szefem Krajowej Administracji Skarbowej. We wszystkich sprawach dotyczących CBAM, które wymagają jednocześnie zastosowania unijnych regulacji celnych[5], KOBIZE rozpatruje wnioski, udziela wyjaśnień i zajmuje stanowiska po zasięgnięciu opinii Szefa KAS. Ta ostatnia musi byćwydawana w ciągu 14 dni od otrzymania wniosku.

Brak możliwości wnioskowania o interpretację indywidualną

Z perspektywy importerów innym bardzo ważnym elementem projektu jest przepis wyłączający stosowanie art. 34 Prawa przedsiębiorców. Dotyczy on możliwości zawnioskowania przez przedsiębiorcę do adekwatnego organu o wydanie interpretacji indywidualnej (wyjaśnienia co do zakresu i sposobu stosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez niego daniny publicznej).

Jak wskazano w uzasadnieniu, wyłączenie wspomnianego przepisu wynika z tego, iż chociaż CBAM jest potocznie nazywany „granicznym podatkiem węglowym”, to w ujęciu prawnym nie stanowi podatku, opłaty ani innej daniny publicznej. CBAM jedynie ustanawia obowiązek rozliczania (w okresie pełnego wdrożenia) emisji gazów cieplarnianych poprzez zakupienie i umorzenie adekwatnych jednostek emisji.

Zgodnie ze stanowiskiem sądów administracyjnych daniną publiczną jest taka o charakterze pieniężnym. Daniny takiej nie stanowi sam obowiązek rozliczenia emisji polegający na umorzeniu odpowiedniej liczby certyfikatów CBAM.

Funkcja PUESC

Projekt legitymizuje wstecz także działanie Platformy Usług Elektronicznych Skarbowo-Celnych (PUESC) jako systemu zarządzania uprawnieniami i tożsamością użytkowników. PUESC służy do bezpiecznej rejestracji, przechowywania i wymiany danych identyfikacyjnych zgłaszających, którzy są objęci obowiązkiem sprawozdawczym (importerów, agencji celnych) i innych osób.

Importerzy (agencje celne) mają uzyskiwać dostęp do rejestru przejściowego CBAM właśnie za pośrednictwem PUESC, po wcześniejszym uwierzytelnieniu i weryfikacji. Taka praktyka funkcjonuje już od stycznia 2024 r.

Zezwolenie na korektę lub ponowne złożenie sprawozdania CBAM

Jako krajowy organ ds. CBAM KOBIZE jest upoważniony do wydawania zezwoleń na korektę / ponowne złożenie sprawozdań CBAM. Zgodnie z Rozporządzeniem wykonawczym CBAM, np. w przypadku złożenia niepełnego sprawozdania kwartalnego, importer może wnioskować o udzielenie takiego zezwolenia za pośrednictwem rejestru przejściowego.Grafika: Zgodnie z projektem ustawy KOBIZE ma rozpatrzeć wniosek w terminie 21 dni od jego złożenia na dwa sposoby:

W tym drugim przypadku importerowi przysługiwać będzie skarga do sądu administracyjnego wnoszona w formie dokumentu elektronicznego za pośrednictwem e-skrzynki podawczej KOBIZE lub jego adresu do doręczeń elektronicznych.

Analiza informacji od KE i wszczęcie procedury korekty

Faktyczna realizacja obowiązków CBAM jest w pierwszej kolejności analizowana przez Komisję Europejską, która przekazuje KOBIZE:

• wykaz wszystkich podmiotów z siedzibą w Polsce, które powinny były złożyć sprawozdanie, a tego nie zrobiły;
• orientacyjną ocenę złożonych sprawozdań, które są niekompletne lub nieprawidłowe.

KOBIZE powinno przeanalizować uzyskane informacje i w razie uznania, iż importer nie złożył sprawozdania albo przedstawił je w formie niekompletnej lub nieprawidłowej, organ musi kolejno:

• wszcząć procedurę korekty;
• wezwać importera do złożenia sprawozdania / korekty złożonego sprawozdania CBAM w terminie 3 miesięcy od dnia doręczenia wezwania.

W razie zignorowania powyższego wezwania lub ponownego złożenia sprawozdania w formie niekompletnej czy nieprawidłowej KOBIZE ponownie wzywa importera do złożenia / korekty przedstawionego sprawozdania. Termin na realizację tego przedsięwzięcia nie może być dłuższy niż 3 miesiące od doręczenia ponownego wezwania. Wyjątkiem od tej reguły jest sytuacja, w której importer złożył wyjaśnienia wykazujące, iż nie naruszył obowiązku złożenia prawidłowego i kompletnego sprawozdania albo iż takie sprawozdanie nie może zostać złożone pomimo podjęcia przez niego niezbędnych działań.

Zakończenie procedury korekty następuje po:

• złożeniu kompletnego i prawidłowego sprawozdania CBAM lub ww. wyjaśnień;
• upływie 9 miesięcy od dnia doręczenia pierwszego wezwania – choćby w przypadku, kiedy sprawozdanie CBAM jest wciąż niekompletne / nieprawidłowe albo nie zostało złożone, a importer nie złożył wskazanych wyjaśnień.

KOBIZE ma obowiązek poinformowania importera o zakończeniu procedury korekty.

Kary pieniężne

Projekt ustawy zawiera także odpowiednie zapisy dotyczące kar. Zgodnie z ogólną regułą, po przeprowadzeniu procedury korekty, KOBIZE w drodze decyzji nakłada na importera administracyjną karę pieniężną w wysokości równej iloczynowi liczby ton niezgłoszonych emisji i stawki kary (od 10 do 50 euro/tona). Zasady wymierzania kar są określone w Rozporządzeniu wykonawczym CBAM.

Do nakładanych przez KOBIZE kar nie stosuje się dyrektyw wymiaru kary z polskiego Kodeksu postępowania administracyjnego. Zamiast tego zastosowanie ma dyrektywa z Rozporządzenia wykonawczego CBAM. Zatem od decyzji nakładającej karę przysługiwać będzie odwołanie do ministra adekwatnego ds. klimatu.

Jeżeli w toku procedury korekty lub już na etapie postępowania w sprawie nałożenia kary importer wykaże, iż podjął niezbędne działania do złożenia albo skorygowania sprawozdania CBAM, to postępowanie dotyczące nałożenia kary nie zostaje wszczęte lub ulega umorzeniu (jeśli wszczęto je wcześniej).

Przyznawanie przedsiębiorcom statusu upoważnionego zgłaszającego CBAM

W okresie docelowym, aby móc zgodnie z prawem importować towary CBAM, przedsiębiorcy będą musieli uzyskać specjalny status tzw. upoważnionego zgłaszającego CBAM. Zgodnie z projektem polskiej ustawy od 31 grudnia 2024 r. status ten będzie przyznawać dyrektor izby administracji skarbowej. Będzie on także podejmować decyzje o ewentualnym cofnięciu takiego statusu (np. o ile importer nie będzie przekazywać certyfikatów CBAM do umorzenia).

O nadaniu lub cofnięciu statusu dyrektor izby administracji skarbowej będzie musiał poinformować KOBIZE, a także KNF. Przepływ informacji ma działać także w drugą stronę, ponieważ KOBIZE będzie informowało dyrektora o przedsiębiorcach, którzy posiadają status i naruszyli przepisy CBAM.

Projekt ustawy znajduje się aktualnie na etapie opiniowania, a poszczególne jego zapisy mogą się jeszcze zmienić. Jednak główne założenia regulacji prawdopodobnie nie ulegną zmianie. W szczególności mowa tu o zadaniach KOBIZE i kompetencjach Krajowej Administracji Skarbowej w zakresie CBAM. Z pewnością procedowane regulacje są niezbędne dla prawidłowego wdrażania CBAM w Polsce i dlatego należy mieć nadzieję, iż zostaną uchwalone w ciągu najbliższych tygodni.

O dalszych losach projektu będziemy informować na bieżąco, a w razie jakichkolwiek pytań w obszarze CBAM zachęcamy do kontaktu.

[1] Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/956 z dnia 10 maja 2023 r. ustanawiające mechanizm dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO2 (Tekst mający znaczenie dla EOG) (Dz.U. L 130 z 16.5.2023, ss. 52–104), https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX%3A32023R0956.

[2] Projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie zarządzania emisjami gazów cieplarnianych i innych substancji oraz niektórych innych ustaw (UC 38, projekt z 28 sierpnia 2024 r.), https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12388905.

[3] Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2023/1773 z dnia 17 sierpnia 2023 r. ustanawiające zasady stosowania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/956 w odniesieniu do obowiązków sprawozdawczych do celów mechanizmu dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO2 w okresie przejściowym (Tekst mający znaczenie dla EOG) Dz.U. L 228 z 15.9.2023, ss. 94–195; https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX%3A32023R1773

[4] Ustawa z 17 lipca 2009 r. o systemie zarządzania emisjami gazów cieplarnianych i innych substancji (t.j.: Dz. U. z 2022 r. poz. 673).

[5] M.in. Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 952/2013 z dnia 9 października 2013 r. ustanawiającego unijny kodeks celny (Dz. Urz. UE L 269 z 10.10.2013 r. s. 1 z późn. zm.).