Postanowienie o odmowie rejestracji zarządu TVP S.A. – skarżyć czy cofnąć wniosek?

Problematykę weryfikacji legalności podjętych uchwał omówiłem w artykule: Jak zweryfikować czy Minister Kultury działał „bezprawnie” podczas przejęcia TVP S.A.?

Argumentacja sądu rejestrowego

W postanowieniu o oddaleniu wniosku o rejestrację (Postanowienie) sąd rejestrowy przedstawił następujące argumenty za oddaleniem wniosku:

1. Zgodnie art. 26 ust.4 KRRiTVU do TVP S.A. stosuje się KSH z wyjątkiem art. 27 – 30 KRRiTVU. Zgodnie z art. 27 ust. 2 KRRiTVU członków zarządu w tym prezesa zarządu powołuje i odwołuje Rada Mediów Narodowych.
2. (…) „ustawodawca expressis verbis wyłączył zastosowanie art. 368 § 4 KSH i art. 385 § 1 KSH, na mocy przepisów UKRRiTV. Niezależnie od powyższego brzmienie statutu wyłącza możliwość powołania rady nadzorczej przez Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy, a także powołanie zarządu przez Radę Nadzorczą. „
3. (…) „powołane wyżej przepisy art. 27 ust. 2 i art. 28 ust. 1e UKRRiTV w zakresie w jakim wyłączają udział w Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji w procedurze powoływania i odwoływania rady nadzorczej i zarządu wnioskodawcy są niezgodne z Konstytucją RP. Nie wyłącza to jednak in extenso ich zastosowania, a jedynie wymaga interwencji ustawodawcy w tym zakresie (…).

W związku z wydanym Postanowieniem w doktrynie pojawiła się propozycja, aby cofnąć przedmiotowy wniosek o rejestrację zmian, ze względu na fakt, iż zawiera on dane nieaktualne. Skutkiem powyższego winno być umorzenie postępowania (K. Bilewska https://twitter.com/KasiaBilewska/status/1744980828642316354).

W mojej ocenie, zasadniejszym jest zaskarżenie przedmiotowego Postanowienia.

Przemawia za tym 5 grup argumentów.

Po pierwsze, z momentem zaskarżenia orzeczenie referendarza sądowego o odmowie wpisu traci moc

Środkiem zaskarżenia na postanowienie referendarza sądowego jest skarga na orzeczenie referendarza. Z momentem jej wniesienia orzeczenie traci moc (a contrario z art. 518 [1] § 3 [1] KPC w zw. z art. 398 [22] § 3 KPC). Oznacza to, iż w przypadku zaskarżenia orzeczenia nie będzie istnieć w obrocie prawnym jakiekolwiek orzeczenie sądu rejestrowego w przedmiocie zmian składu zarządu i rady nadzorczej TVP S.A.. Co więcej, sędzia sądu rejestrowego, który będzie rozpoznawał skargę na orzeczenie referendarza, rozpoznaje sprawę na nowo, co oznacza, iż wnioskodawca (tutaj: TVP S.A.), będzie mógł w ramach tego postępowania przedstawiać nowe dowody i twierdzenia.

Dodatkowo, w przypadku niekorzystnego rozstrzygnięcia sędziego sądu rejestrowego, możliwe będzie zaskarżenie go apelacją (art. 518 KPC).

Po drugie, tempus iudicandum gra na korzyść wnioskodawcy

Zgodnie z zasadami ogólnymi sąd wydaje wyrok biorąc pod uwagę stan rzeczy istniejący w chwili zamknięcia rozprawy. Zasada ta znajduje odpowiednie zastosowanie do postępowania rejestrowego przed KRS (art. 316 § 1 KPC w zw. art. 13 § 2 KPC).

Oznacza to, iż o ile w toku postępowania odwoławczego wywołanego odmową wpisu dojdzie do rejestracji likwidatorów powołanych uchwałą WZA TVP S.A., którzy dysponują umocowaniem do reprezentacji spółki (art. 463 § 1 in fine KSH w zw. z art. 463 § 3[1] zd. 1 KSH), wydanie wyroku w sprawie wpisu nowego zarządu TVP S.A. stanie się bezzasadne i niecelowe. Okoliczność ta będzie stanowić podstawę do umorzenia postępowania odwoławczego.

Podsumowując, złożenie skargi na postanowienie referendarza o wpisie, z jednej strony wykluczy z obrotu prawnego Postanowienie (utraci ono moc prawną), a z drugiej strony, w przypadku zarejestrowania likwidatorów, ustanie konieczność badania zasadności wcześniejszego wniosku o rejestrację nowego zarządu i rady nadzorczej TVP S.A.

Po trzecie, zakres kognicji sądu rejestrowego, w kontekście skarżenia uchwał

Zgodnie z jednolitą linią orzecznictwa, wyroki stwierdzające nieważność (a tym bardziej uchylające) uchwały walnego zgromadzenia akcjonariuszy maja charakter konstytutywny. Do czasu wydania prawomocnego wyroku, nie jest możliwe powoływanie na nieważność jakiejkolwiek uchwały [przykładowo: uchwała SN (7) z 18.9.2013 r., III CZP 13/13, OSNC 2014, Nr 3, poz. 23; wyrok SN z 13.2.2004 r., II CK 438/09, OSP 2006, Nr 5, poz. 53; zob. zwłaszcza uchw. SN (7) z 18.9.2013 r.,III CZP 13/13, W uchw. SN (7) z 18.9.2013 r. (III CZP 13/13, OSNC 2014, Nr 3, poz. 23). Analogiczne stanowisko prezentowane jest w doktrynie (zamiast wielu: K. Bilewska Zaskarżanie uchwał zgromadzenia wspólników przez odwołanych członków organów spółki – glosa do uchwały SN (7) z 1.3.2007 r., III CZP 94/06, MoP 2007, Nr 19, s. 1100; J. Frąckowiak, w: Pyzioł , Komentarz KSH, 2008, s. 857; W. Popiołek, w: Strzępka, Komentarz KSH, 2009, s. 966).

Sądem adekwatnym do rozstrzygania o sprzeczności z ustawą uchwał organów spółki akcyjnej z ustawą (czy to w trybie art. 425 KSH czy też art. 58 KC w zw. z art. 189 KPC), będzie w pierwszej instancji sąd okręgowy (art. 18 pkt 4 [4] KPC) wydział gospodarczy (spory te mieszczą się bowiem w pojęciu „sporów ze stosunku spółki” w rozumieniu art. 458 [2] § 1 pkt 3 ab inito KSH).

Zgodnie art. 23 ust. 1 ustawy o krajowym rejestrze sądowym (KRSU), sąd rejestrowy winien badać czy dołączone do wniosku dokumenty są zgodne pod względem formy i treści z przepisami prawa. Uwzględnienie powyższych zagadnień przy wykładni zakresu kognicji sądu rejestrowego podczas rozpatrywania wniosku o rejestrację uchwał (tutaj: o wykreśleniu „starego” zarządu i rady nadzorczej oraz o wpisaniu „nowej” rady nadzorczej oraz zarządu TVP S.A.), prowadzi do konkluzji, iż sąd rejestrowy nie dysponuje samodzielną kompetencją do rozstrzygania o tym czy dana uchwała organów spółki (tutaj: WZA oraz RN ), jest sprzeczna z ustawą. W przypadku wątpliwości w tym zakresie winien on zawiesić postępowanie do czasu rozstrzygnięcia pozwu o stwierdzenie nieważności (nieistnienia) spornej uchwały. Wskazuje na to zarówno brzmienie art. 177 §1 pkt 1 KPC w zw. z art. 13 §1 KPC, jak też brzmienie art. 423 § 1 zd. 2 KSH. Dodatkowo warunkiem do zawieszenia jest wykazanie, iż stosowne pozwy (czy to w trybie art. 422 KSH czy też art. 58 KC w zw. z art. 189 KPC) zostały złożone.

W przedmiotowej sprawie, brak jest podmiotów legitymowanych do skarżenia uchwały WZA zarówno o odwołaniu „starej” rady nadzorczej oraz zarządu (a contrario z art. 422 § 2 pkt 1-2 KSH – problematykę tą szerzej omówiłem w artykule: Jak zweryfikować czy Minister Kultury działał „bezprawnie” podczas przejęcia TVP S.A.? Skoro nie jest możliwe stwierdzenie nieważności uchwał ww. uchwał, tym samym nie istnieją podstawy do zawieszanie postępowania rejestrowego, a sąd rejestrowy winien zarejestrować wykreślenia „starego” zarządu i rady nadzorczej w oparciu o uchwałę WZA TVP S.A.

Po czwarte, wątpliwa interpretacja wyroku TK

W ocenie sądu rejestrowego uznanie przez TK wyroku z 13.12.2016r (sygn. akt SK 31/08), iż art. 27 ust. 2 i art. 28 ust. 1e UKRRiTV są niekonstytucyjne w zakresie w jakim wyłączają udział w Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji w procedurze powoływania i odwoływania rady nadzorczej i zarządu TVP S.A. oznacza, iż Radzie Mediów Narodowych (RMN), przysługuje kompetencja do powoływania zarządu i RN TVP S.A. Jak bowiem stwierdza sąd rejestrowy „nie można w jakikolwiek sposób wnioskować, iż przywołany wyrok (TK – dopisek RS), mógłby stanowić podstawę do zakwestionowania samej Rady Mediów Narodowych jako organu powołującego organy wnioskodawcy. A maiori ad minus wyrok TK nie stanowi podstawy do wnioskowania, iż kompetencje te przejął minister wykonujący uprawnienia korporacyjne skarbu państwa jako akcjonariusza spółki.” Na potwierdzenie powyższego stanowiska, sąd rejestrowy wskazuje opinię Rzecznika Praw Obywatelskich (RPO) zawartą w piśmie z 2023-12-28 wystosowanym to Ministra Kultury (https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-media-publiczne-sytuacja-potrzebna-nowelizacja-mkidn), stwierdzając iż „(…) skutkiem wyroku TK nie była mocy obowiązującej ww. przepisów [art. 27 ust. 3 is art. 28 ust. – przyp. niżej podpisane] ustawy o radiofonii i telewizji”.

Argumentacja ta w całości nie zasługuje na uwzględnienie.

Po pierwsze, sąd rejestrowy usiłuje stworzyć interpretację wyroku TK zgodnie z którą dochodzi do (bliżej nieokreślonego) współdzielenia kompetencji pomiędzy Krajową Radę Radiofonii i Telewizji (KRRiTV) oraz Rady Mediów Narodowych („RMN”). W ocenie sądu rejestrowego RMN dysponuje wraz z KRRITV jakimiś (niedookreślonymi) współkompetencjami do powoływania i odwoływania zarządu i rady nadzorczej. W rzeczywistości przedmiotem kontroli TK było czy wyłączenie kompetencji służących realizacji konstytucyjnie powierzonych zadań przez KRRiTV w art. 27 ust. 2 i art. 28 ust. 1e UKRRiTV jest sprzeczne z konstytucją. Wskazuje na to zresztą fragment orzeczenia TK, które cytuje sam sąd rejestrowy (na drugiej stronie uzasadnienia w akapicie drugim) stwierdzając, iż TK „ dokonał kontroli (…) wyłącznie w odniesieniu do tej normy (…) która pozbawiła KRRiTV- konstytucyjny organ państwa- określonych w ustawie kompetencji służących realizacji konstytucyjnie powierzonych jej zadań, w tym przypadku kompetencji kreacyjnych w stosunku do organów spółek publicznych radiofonii i telewizji”. Innymi słowy w zakresie w którym w art. 27 ust. 2 i art. 28 ust. 1e UKRRiTV pozbawia KRRITV prawa powoływania i odwoływania członków zarządu i rady jest niekonstytucyjny. A tym samym nie dochodzi do częściowego pozbawienia RMN kompetencji do powoływania (odwolywania) rady nadzorczej i zarządu, a całkowitego wyłączenia tej kompetencji w odniesieniu do RMN, ze względu na fakt, iż kompetencje te znajdują się konstytucyjnym zakresie KRRiTV.

Po drugie, sąd rejestrowy na potwierdzenie swojej interpretacji wyroku TK, zgodnie z którą art. 27 ust. 2 i art. 28 ust. 1e KRRiTVU, nie utracił mocy obowiązującej cytuje opinię Rzecznika Praw Obywatelskich (RPO) zawartą w piśmie z 2023-12-28 wystosowanym to Ministra Kultury (https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-media-publiczne-sytuacja-potrzebna-nowelizacja-mkidn), stwierdzając iż „(…) skutkiem wyorku TK nie była mocy obowiązującej ww. przepisów [art. 27 ust. 3 is art. 28 ust. – przyp. niżej podpisane] ustawy o radiofonii i telewizji”.

W rzeczywistości pełna treść cytowanego zdania brzmi (pisownia oryginalna) :”Trzeba podkreślić, iż skutkiem wyroku TK nie była utrata mocy obowiązującej ww. przepisów ustawy o radiofonii i telewizji. Wynika to z faktu, iż przepisy nowelizujące ww. przepisy ustawy o radiofonii i telewizji nie zostały uznane za niekonstytucyjne w całości, ale wyłącznie w pewnym zakresie (tj. w zakresie, w jakim wyłączają udział KRRiT w procedurze powoływania i odwoływania członków organów spółek publicznej radiofonii i telewizji)”

Należy zauważyć, iż tego typu interpretacja powoduje, iż powoływanie i odwoływanie członków zarządu i rady nadzorczej od 2016r żaden z członków zarządu TVP oraz RN nie został powołany zgodnie z ustawą. Wskazuje, na to wyraźnie (już nie cytowane) brzmienie opinii RPO „Dlatego też należy stwierdzić, że legitymacja zarządów i rad nadzorczych powoływanych po ogłoszeniu wyroku TK w sprawie K 13/16 przez Radę Mediów Narodowych opierała się na niekonstytucyjnej normie prawnej – z tego powodu, iż w procedurze powołania nie uczestniczyła KRRiT.”

Po trzecie, o ile sąd rejestrowy chciałby być konsekwentny w swoich twierdzeniach tj. iż istnieje jakaś „współdzielona” kompetencja RMN (wynikająca z częściowego uchylenia przez wyrok TK z 2016r przepisów uprawniających do powoływania i odwolywania zarządu oraz RN) oraz KRRiTV (która nie została jednak określona szczegółowo w ustawie), oznaczałoby to, iż nie jest wcale możliwe powołanie ani odwołanie jakichkolwiek członków zarządu i RN w TVP S.A. Brak jest bowiem regulacji rozstrzygających czy i w jakim zakresie KRRiTV winna współuczestniczyć w powoływaniu (odwoływaniu) zarządu i rady nadzorczej.

W takim przypadku sąd rejestrowy winien ex officio wykreślić wszystkich „wcześniejszych” członków zarządu i rady nadzorczej (od 2016 r tj. od daty opublikowania orzeczenia TK) jako powołanych niezgodnie z ustawą (art. 24 ust. 6 KRSU), odmówić wpisu nowych i ustanowić dla spółki kuratora ze względu na brak organu zarządzającego (art. 42 – 42 [1] KC).

Po piąte, rzekoma możliwość całkowitego wyłączenia uprawnienia WZA do odwoływania zarządu spółki przez jakiekolwiek leges speciales (pominięcie treści art. 368 § 4 zd. 2 KSH)

Niezależnie od błędnej interpretacji sądu rejestrowego, dopuszczającej aby przepis niekonstytucyjny (art. 27 ust. 2 UKRRITV) mógł stanowić lex specialis wobec art. 368 § 4 KSH, niepełna jest także analiza kompetencji do odwoływania zarządu na gruncie art. 364 § 4 KSH.

Należy zauważyć, iż art. 368 §4 KSH zawiera dwie normy:

• zawartą w zdaniu 2 art. 368 § 4 KSH, kompetencję niepozbawianą do odwoływania (i zawieszania w funkcjach) członka zarządu;
• zawartą w zdaniu 1 art. 368 § 4 KSH kompetencję do powoływania i odwoływania zarządu przez RN, która może być w statucie zmodyfikowana (art. 368 § 4 zd 1 KSH).

Przyjęcie przez sąd rejestrowy iż art. 27 ust. 2 UKRRiTV stanowi lex specialis, wobec art. 368 §4 KSH, wymaga rozstrzygnięcia czy stanowi on lex specialis tylko wobec art. 368 § 4 zd. 1 KSH (który wprost dopuszcza możliwość modyfikacji tej regulacji w statucie), czy także wobec art. 368 § 4 zd. 2 KSH. Przyjęcie, iż art. 27 ust. 2 UKRRiTV stanowiłby lex specialis także wobec art. 368 § 4 zd. 2 KSH prowadziłoby do konkluzji, iż WZA jako organ właścicielski jest całkowicie pozbawiony jakiegokolwiek wpływu na zarządzanie spółką, której jest (ekonomicznym) właścicielem. Tego typu rozwiązanie stanowiłoby rażące naruszenie zasad corporate governance, stanowiące sprzeczność z naturą spółki akcyjnej i dobrymi obyczajami (art. 304 § 4 KSH zgodnie art. 26 ust.4 KRRiTVU do TVP S.A. stosuje się KSH z wyjątkiem art. 27 – 30 KRRiTVU).