Praca w niedziele i święta – najważniejsze informacje

Jako, iż niedziela i święta co do zasady są dniami wolnymi od pracy, to praca wykonywana podczas tych dni powinna być należnie wynagradzana pracownikowi. O tym, kiedy praca w dni wolne od pracy jest dopuszczalna oraz jaka rekompensata przysługuje za rzeczywiście wykonaną pracę przeczytasz w niniejszym artykule.

Dni wolne od pracy

Dniami wolnymi od pracy są niedziele i święta określone w przepisach o dniach wolnych od pracy. Za pracę w niedzielę i święto, w przypadkach, w których praca w niedziele i święta jest możliwa, uważa się pracę wykonywaną między godziną 6:00 w tym dniu a godziną 6:00 w następnym dniu, chyba iż u danego pracodawcy została ustalona inna godzina.

Regulacja z przepisu art. 151(9) Kodeksu pracy jest niejako rozwinięciem:

• Konstytucyjnego prawa do dni wolnych od pracy. Zgodnie z przepisem art. 66 ust. 2 Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. Pracownik ma prawo do określonych w ustawie dni wolnych od pracy i corocznych płatnych urlopów; maksymalne normy czasu pracy określa ustawa;.
• ogólnej zasady wynikającej z przepisu art. 14 Kodeksu pracy, zgodnie z którą Pracownik ma prawo do wypoczynku, który zapewniają przepisy o czasie pracy, dniach wolnych od pracy oraz o urlopach wypoczynkowych.

Zgodnie z ustawą z dnia 18 stycznia 1951 r. o dniach wolnych od pracy dniami wolnymi od pracy są niedziele i święta:

• 1 stycznia – Nowy Rok;
• 6 stycznia – Święto Trzech Króli;
• pierwszy dzień Wielkiej Nocy;
• drugi dzień Wielkiej Nocy;
• 1 maja – Święto Państwowe;
• 3 maja – Święto Narodowe Trzeciego Maja;
• pierwszy dzień Zielonych Świątek;
• dzień Bożego Ciała;
• 15 sierpnia – Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny;
• 1 listopada – Wszystkich Świętych;
• 11 listopada – Narodowe Święto Niepodległości;
• 25 grudnia – pierwszy dzień Bożego Narodzenia;
• 26 grudnia – drugi dzień Bożego Narodzenia.

Zastanawiasz się jak wygląda procedura zatrudnienia pracownika? jeżeli tak, to przejdź tutaj.

Ograniczenia w wykonywaniu pracy w placówkach handlowych

Ograniczenia w wykonywaniu pracy w placówkach handlowych w niedziele i święta oraz w dniu 24 grudnia i w sobotę bezpośrednio poprzedzającą pierwszy dzień Wielkiej Nocy określają przepisy ustawy z dnia 10 stycznia 2018 r. o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni (Dz. U. z 2023 r. poz. 158) [por. art. 151(9b) Kodeks pracy].

Powierzanie wykonywania pracy w handlu lub wykonywania czynności związanych z handlem nieodpłatnie w placówkach handlowych w niedziele i święta, a także w dniu 24 grudnia i w sobotę bezpośrednio poprzedzającą pierwszy dzień Wielkiej Nocy – jest zakazane [por. art. 4 ustawy o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni].

W placówkach handlowych w niedziele i święta zakazany jest:

• handel oraz wykonywanie czynności związanych z handlem,
• powierzanie pracownikowi lub zatrudnionemu wykonywania pracy w handlu oraz wykonywania czynności związanych z handlem.

Powyższy zakaz nie obowiązuje:

• na stacjach paliw płynnych;
• w placówkach handlowych, w których przeważająca działalność polega na handlu kwiatami;
• w aptekach i punktach aptecznych;
• w zakładach leczniczych dla zwierząt;
• w placówkach handlowych, w których przeważająca działalność polega na handlu pamiątkami lub dewocjonaliami;
• w placówkach handlowych, w których przeważająca działalność polega na handlu prasą, biletami komunikacji miejskiej, wyrobami tytoniowymi, kuponami gier losowych i zakładów wzajemnych;
• w placówkach pocztowych w rozumieniu art. 3 pkt 15 ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. – Prawo pocztowe (Dz. U. z 2022 r. poz. 896, 1933 i 2042), w których przeważająca działalność polega na świadczeniu usług pocztowych, o których mowa w art. 2 ust. 1 tej ustawy;
• w placówkach handlowych w obiektach infrastruktury krytycznej, o której mowa w ustawie z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym (Dz. U. z 2022 r. poz. 261, 583 i 2185);
• w placówkach handlowych w zakładach hotelarskich;
• w placówkach handlowych w zakładach prowadzących działalność w zakresie kultury, sportu, oświaty, turystyki i wypoczynku;
• w placówkach handlowych organizowanych wyłącznie na potrzeby festynów, jarmarków i innych imprez okolicznościowych, tematycznych lub sportowo-rekreacyjnych, także gdy są one zlokalizowane w halach targowych;
• w placówkach handlowych w zakładach leczniczych podmiotów leczniczych i innych placówkach służby zdrowia przeznaczonych dla osób, których stan zdrowia wymaga całodobowych lub całodziennych świadczeń zdrowotnych;
• w placówkach handlowych na dworcach w rozumieniu ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o publicznym transporcie zbiorowym (Dz. U. z 2022 r. poz. 1343 i 2666), w portach i przystaniach morskich w rozumieniu ustawy z dnia 20 grudnia 1996 r. o portach i przystaniach morskich (Dz. U. z 2022 r. poz. 1624) oraz w portach i przystaniach w rozumieniu ustawy z dnia 21 grudnia 2000 r. o żegludze śródlądowej (Dz. U. z 2022 r. poz. 1097 i 2642) – w zakresie związanym z bezpośrednią obsługą podróżnych;
• w przypadku sprzedaży ryb w gospodarstwach rybackich, ze statku rybackiego i w placówkach handlowych zajmujących się wyłącznie odbiorem produktów rybnych;
• w placówkach handlowych w portach lotniczych w rozumieniu ustawy z dnia 3 lipca 2002 r. – Prawo lotnicze (Dz. U. z 2022 r. poz. 1235, 1715, 1846, 2185 i 2642);
• w strefach wolnocłowych;
• w środkach transportu, na statkach, a także na morskich statkach handlowych, statkach powietrznych, platformach wiertniczych i innych morskich budowlach hydrotechnicznych;
• na terenie jednostek penitencjarnych;
• w placówkach handlowych na terenie jednostek wojskowych;
• w sklepach internetowych i na platformach internetowych;
• w przypadku handlu towarami z automatów;
• w przypadku rolniczego handlu detalicznego w rozumieniu ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (Dz. U. z 2022 r. poz. 2132);
• w hurtowniach farmaceutycznych;
• w okresie od dnia 1 czerwca do dnia 30 września każdego roku kalendarzowego – w placówkach handlowych prowadzących handel wyłącznie maszynami rolniczymi, częściami zamiennymi do tych maszyn, materiałami eksploatacyjnymi do maszyn rolniczych, materiałami używanymi w trakcie bieżącej pracy maszyn rolniczych lub narzędziami do wymiany części zamiennych w maszynach rolniczych;
• w przypadku handlu kwiatami, wiązankami, wieńcami i zniczami przy cmentarzach;
• w zakładach pogrzebowych;
• w placówkach handlowych, w których handel jest prowadzony przez przedsiębiorcę będącego osobą fizyczną wyłącznie osobiście, we własnym imieniu i na własny rachunek;
• w piekarniach, cukierniach i lodziarniach, w których przeważająca działalność polega na handlu wyrobami piekarniczymi i cukierniczymi;
• w placówkach handlowych, w których przeważającą działalnością jest działalność gastronomiczna;
• na terenie rolno-spożywczych rynków hurtowych prowadzonych przez spółki prawa handlowego, których przeważająca działalność polega na wynajmie i zarządzaniu nieruchomościami na użytek handlu hurtowego artykułami rolno-spożywczymi;
• w placówkach handlowych prowadzonych przez podmioty nabywające towary na terenie rolno-spożywczych rynków hurtowych, o których mowa w pkt 30, w zakresie czynności związanych z handlem oraz powierzania pracownikowi lub zatrudnionemu wykonywania tych czynności;
• w placówkach handlowych, w których jest prowadzony wyłącznie skup produktów pochodzenia rolniczego, w szczególności zboża, rzepaku, rzepiku, buraków cukrowych, roślin białkowych, innych upraw polowych, owoców, warzyw, mleka surowego lub runa leśnego.

Dopuszczalność pracy w niedziele i święta

Praca w niedziele i święta jest dozwolona:

• w razie konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii;
• w ruchu ciągłym;
• przy pracy zmianowej;
• przy niezbędnych remontach;
• w transporcie i w komunikacji;
• w zakładowych strażach pożarnych i w zakładowych służbach ratowniczych;
• przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób;
• w rolnictwie i hodowli;
• przy wykonywaniu prac koniecznych ze względu na ich użyteczność społeczną i codzienne potrzeby ludności, w szczególności w:
  • zakładach świadczących usługi dla ludności,
  • gastronomii,
  • zakładach hotelarskich,
  • jednostkach gospodarki komunalnej,
  • zakładach leczniczych podmiotów leczniczych i innych placówkach służby zdrowia przeznaczonych dla osób, których stan zdrowia wymaga całodobowych lub całodziennych świadczeń zdrowotnych,
  • jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej oraz jednostkach organizacyjnych wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej zapewniających całodobową opiekę,
  • zakładach prowadzących działalność w zakresie kultury, oświaty, turystyki i wypoczynku;
• w stosunku do pracowników zatrudnionych w systemie czasu pracy, w którym praca jest świadczona wyłącznie w piątki, soboty, niedziele i święta;
• przy wykonywaniu prac:
  • polegających na świadczeniu usług z wykorzystaniem środków komunikacji elektronicznej w rozumieniu przepisów o świadczeniu usług drogą elektroniczną lub urządzeń telekomunikacyjnych w rozumieniu przepisów prawa telekomunikacyjnego, odbieranych poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, o ile zgodnie z przepisami obowiązującymi odbiorcę usługi, dni są u niego dniami pracy,
  • zapewniających możliwość świadczenia usług, o których mowa powyższej.

Powyższy zakaz nie obowiązuje w:

• kolejne dwie niedziele poprzedzające pierwszy dzień Bożego Narodzenia;
• niedzielę bezpośrednio poprzedzającą pierwszy dzień Wielkiej Nocy;
• ostatnią niedzielę przypadającą w styczniu, kwietniu, czerwcu i sierpniu.

Rekompensata za pracę w niedzielę i święto

Zasadą jest, iż pracownikowi wykonującemu pracę w niedziele i święta pracodawca jest obowiązany zapewnić inny dzień wolny od pracy:

• w zamian za pracę w niedzielę – w okresie 6 dni kalendarzowych poprzedzających lub następujących po takiej niedzieli;
• w zamian za pracę w święto – w ciągu okresu rozliczeniowego.

Natomiast o ile nie jest możliwe wykorzystanie w terminie w okresie 6 dni kalendarzowych poprzedzających lub następujących po takiej niedzieli w zamian za pracę w niedzielę, to pracownikowi przysługuje dzień wolny od pracy do końca okresu rozliczeniowego, a w razie braku możliwości udzielenia dnia wolnego od pracy w tym terminie – dodatek do wynagrodzenia w wysokości 100% wynagrodzenia za każdą godzinę pracy w niedzielę.

Z kolei, gdy nie jest możliwe wykorzystanie w ciągu okresu rozliczeniowego wolnego od pracy w zamian za pracę w święto, pracownikowi przysługuje dodatek do wynagrodzenia w wysokości 100% za każdą godzinę pracy w święto.

A jeżeli zastanawiasz się jaka rekompensata przysługuje pracownikowi za pracę w Święto Trzech Króli, to przeczytaj ten artykuł.

Prawo do wolnej niedzieli

Pracownik pracujący w niedziele powinien korzystać co najmniej raz na 4 tygodnie z niedzieli wolnej od pracy. Nie dotyczy to pracownika zatrudnionego w systemie pracy weekendowej. Jednakże warto pamiętać, iż na pisemny wniosek pracownika może być do niego stosowany system czasu pracy, w którym praca jest świadczona wyłącznie w piątki, soboty, niedziele i święta. W tym systemie jest dopuszczalne przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy, nie więcej jednak niż do 12 godzin, w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 1 miesiąca.

Podsumowanie

Co do zasady pracodawca powinien pamiętać o obowiązku zapewnienia pracownikowi dnia wolnego od pracy w zamian za pracę w niedzielę lub święto. Jednakże pracownicy, którzy nie otrzymali dnia wolnego za pracę w niedzielę i święto, to powinni otrzymać od pracodawcy dodatek w wysokości 100% za każdą godzinę pracy w tym dniu.

Chcesz wiedzieć więcej na temat świadczeń świątecznych na rzecz pracowników z ZŚSF ? jeżeli tak, to kliknij w ten artykuł.