Pracownik na urlopie – sprawdź, jakie masz prawa na urlopie

Marzysz o błogim lenistwie na plaży albo o górskich wędrówkach? Super! Ale zanim spakujesz walizkę, sprawdź, co mówi prawo o urlopie wypoczynkowym. Kiedy możesz go wziąć, czy pracodawca może Cię z niego ściągnąć? Jakie masz prawa, a co musisz wiedzieć, żeby nie wrócić z wakacji z problemami zamiast z opalenizną? Sprawdź praktyczne porady i bądź gotowy na każdą sytuację!

Czy można naprawdę odpocząć, nie znając swoich praw? Urlop wypoczynkowy to nie tylko czas relaksu, ale także szereg obowiąz­ków i uprawnień po stronie pracow­nika oraz pracodawcy. W tym artykule znaj­dziesz odpowiedzi na najważniejsze pyta­nia doty­czące jednego z kluczowych uprawnień pracowniczych – urlopu wypo­czynko­wego.

Czym jest urlop wypoczyn­kowy?

Zgodnie z kodeksem pracy (k.p.), każdemu pracownikowi przysługuje prawo do corocz­nego, nieprzerwanego, płatnego urlopu wy­poczynkowego. Do pojęcia urlopu odnosi się również Konstytucja Rzeczypospolitej Pol­skiej – art. 66 ust. 2 stanowi, iż pracownik ma prawo do określonych w ustawie dni wolnych od pracy i corocznych płatnych urlopów.

Urlop wypoczynkowy to jedno z podstawo­wych osobistych praw pracowniczych. Zgod­nie z przepisami prawa pracy nie możesz się go zrzec, przenieść na inną osobę ani go od­sprzedać. Urlop powinien być udzielony w naturze – tylko w ściśle określonych przypad­kach możliwa jest wypłata ekwiwa­lentu pie­niężnego. Dodatkowo, w czasie trwania urlopu wypoczynko­wego praco­dawca nie może wypowiedzieć Ci umowy o pracę. jeżeli jednak to zrobi, wypowiedzenie będzie sku­teczne, ale dokonane z narusze­niem przepi­sów – w takiej sytuacji przysłu­gują Ci odpo­wiednie roszczenia. Przysługu­jące Ci rosz­czenia związane z niezgodnym z prawem roz­wiązaniem umowy o pracę to żądanie uzna­nia bezskuteczności wypowie­dze­nia, a o ile umowa uległa już rozwiązaniu – żądanie przy­wrócenia do pracy na poprzednich warun­kach albo żądanie odszkodowania. jeżeli uwa­żasz, iż praco­dawca rozwiązał z Tobą umowę o pracę z naruszeniem przepisów prawa za­praszamy do kontaktu z naszą Kancelarią.

Za czas urlopu wypoczynkowego zachowu­jesz prawo do wynagrodzenia, jakie otrzymał­byś, gdybyś pracował. Zmienne składniki wy­nagrodzenia mogą być obliczane na podsta­wie średniej z 3 miesięcy poprzedzających miesiąc rozpoczęcia urlopu, a w razie dużych wahań – choćby z 12 miesięcy.

Urlop przysługuje Ci corocznie i odnawia się z początkiem roku.

Jak wziąć urlop i kiedy może być przesunięty lub przerwany?

Zachęcamy do słuchania, komentowania, subskrybowania i dzielenia się – być może komuś z Waszego otoczenia pomoże to spojrzeć na trudne sprawy z większym spokojem i zrozumieniem.

Pracodawca ma obowiązek udzielić Ci urlopu w roku kalendarzowym, w którym na­byłeś do niego prawo. Na Twój wniosek urlop może być podzielony, przy czym jedna część powinna trwać nie mniej niż 14 kolejnych dni kalendarzowych (łącznie z niedzielami, świę­tami i innymi dniami wolnymi).

To Ty, w porozumieniu z pracodawcą, usta­lasz termin urlopu. Co do zasady urlopy udzielane są zgodnie z planem urlopów, o ile pracodawca ma obowiązek jego sporządze­nia. jeżeli nie – termin ustalany jest bezpo­średnio z pracownikiem.

Urlop może zostać przesunięty:

• za porozumieniem stron,
• na Twój umotywowany ważnymi przy­czynami wniosek,
• z powodu szczególnych potrzeb pra­codawcy, gdy Twoja nieobecność spowo­dowałaby poważne zakłócenia toku pracy.

Przyczyny przesunięcia urlopu z inicjatywy pracownika mogą obejmować m.in.:

• opiekę nad chorym członkiem rodziny lub dzieckiem,
• brak możliwości wspólnego urlopu z małżonkiem oraz z całą rodziną,
• odwołanie wczasów z powodu klęski żywiołowej,
• konieczność załatwienia ważnych spraw osobistych.

Decyzja o uznaniu przyczyny za wystarcza­jącą należy do pracodawcy.

Pracodawca jest zobowiązany do przesunię­cia terminu urlopu w przypadku:

• czasowej niezdolności do pracy z po­wodu choroby,
• odosobnienia w związku z chorobą zakaźną,
• powołania do służby wojskowej w ra­mach pasywnej rezerwy, stawienia się do pełnienia terytorialnej służby wojskowej rotacyjnie albo stawienia się do pełnienia służby w aktywnej re­zerwie, na czas do 3 miesięcy,
• urlopu macierzyńskiego.

Przypadki uzasadniające obligatoryjne prze­sunięcie urlopu powodują również przerwa­nie urlopu, w takiej sytuacji wspólnie z praco­dawcą ustalicie nowy termin wykorzystania urlopu.

Czy szef może Cię ściągnąć z waka­cji?

Tak, ale tylko w wyjątkowych sytuacjach. Pra­codawca może odwołać Cię z urlopu, jeżeli Twoja obecność w pracy jest niezbędna z po­wodu okoliczności nieprzewidzianych wcze­śniej. Musi on jednak pokryć wszystkie bez­pośrednio związane z powrotem do pracy po­niesione przez Ciebie koszty (np. za odwo­łane wycieczki, noclegi czy powrót).

Sąd Najwyższy uznał, iż odwołanie z urlopu wymaga skutecznego przekazania pracowni­kowi jasnego oświadczenia woli. Przykła­dowo: samo wysłanie wiadomości na służ­bową skrzynkę e-mail po rozpoczęciu urlopu nie jest wystarczające – nie masz wtedy obo­wiązku jej sprawdzać. Oczywiście praco­dawca w wyjątkowych sytuacjach może spróbować się z Tobą skontaktować np. tele­fonicznie.

Odwołanie z urlopu powinno być dokonane z wyprzedzeniem, by umożliwić Ci stawienie się w pracy. jeżeli odmówisz, mimo iż praco­dawca działa zgodnie z prawem, może to skutkować choćby dyscyplinarnym rozwiąza­niem umowy o pracę. Natomiast w przy­padku niezasadnego odwołania, praco­dawca ponosi odpowiedzialność cywilną.

Czy musisz sprawdzać służbową pocztę na wakacjach?

Nie. Podczas urlopu wypoczynkowego jesteś zwolniony z obowiązku świadczenia pracy, w tym również sprawdzania służbowej skrzynki e-mail. Co do zasady pracodawca nie może od Ciebie tego wymagać. Może jed­nak spróbować się z Tobą skontaktować w uzasadnionych przypadkach – np. w celu od­wołania Cię z urlopu.

Co, jeżeli zachorujesz na urlopie?

Jeśli w czasie urlopu zachorujesz i uzyskasz zwolnienie lekarskie (L4), powinieneś nie­zwłocznie poinformować o tym pracodawcę. Urlop ulega wtedy przerwaniu, a pozostałą niewykorzystaną część wykorzystasz w in­nym uzgodnionym terminie.

Podsumowanie

1. Urlop wypoczynkowy to niezbywalne prawo każdego pracownika – nie możesz się go zrzec ani przekazać innej osobie.
2. Przysługuje Ci corocznie i powinien być udzielany w naturze.
3. Może być przesunięty lub przerwany w określonych sytuacjach, np. choroby.
4. Pracodawca może Cię odwołać z urlopu tylko w wyjątkowych przypadkach – i wtedy ponosi koszty.
5. Nie masz obowiązku sprawdzania służ­bowej poczty w czasie urlopu.
6. Za czas urlopu otrzymujesz wynagrodze­nie takie, jak gdybyś pracował.

Autor: Estera Raczycka, radca prawny

Powyższy artykuł jest częścią „Wakacyjnego Niezbędnika Prawnego 2025”.

Znajdziesz w nim aż dwanaście praktycznych artykułów, napisanych przez naszych prawników z myślą o różnych aspektach letnich wyjazdów:

• Przemysław Sobiesiak, adwokat i kierownik działu Prawa Nowych Technologii, przestrzega przed zagrożeniami w cyfrowym świecie – od darmowego Wi-Fi po pułapki płatności mobilnych,
• Anna Maksymczak, radca prawny, uczy, jak chronić dane osobowe podczas wakacji – i co robić, gdy dojdzie do kradzieży tożsamości,
• Justyna Kisała, aplikant adwokacki, w dwóch osobnych tekstach wyjaśnia: jakie prawa przysługują dziecku na urlopie oraz kto odpowiada za szkody wyrządzone przez naszą pociechę,
• Zuzanna Żołud, prawnik, omawia, jak przygotować się na wakacje z naszym czteronożnym członkiem rodziny – psem czy kotem, od dokumentów po wybór przewoźnika,
• Aleksandra Mielcarek, radca prawny, rozwiewa wątpliwości wokół wakacyjnych zakupów – co możemy przywieźć z zagranicy, nie płacąc cła, VAT-u czy akcyzy,
• dr Agnieszka Lewek, adwokat, ostrzega przed „kłopotliwymi pamiątkami” – takimi jak muszle, figurki, nalewki czy… piasek z plaży,
• Natalia Arcimowicz, adwokat, analizuje, kto ponosi odpowiedzialność za wypadek na urlopie z biurem podróży – i jak skutecznie dochodzić swoich roszczeń,
• Karolina Szdzuj, aplikant adwokacki, radzi co zrobić, jeżeli pociąg się spóźni albo nie przyjedzie,
• Olga Dec, adwokat i Marta Pietrzyk-Wudzińska, radca prawny radzą co zrobić, gdy biuro podróży nie wywiązuje się z umowy lub ogłasza upadłość,
• Magdalena Michoń, aplikant radcowski, pisze o tym co można zrobić, gdy linia lotnicza odwołuje lot lub ogłasza upadłość.

Każdy z tych tematów został opracowany z myślą o praktycznych sytuacjach, które mogą przydarzyć się każdemu z nas – bo wakacje to czas relaksu, ale i nieoczekiwanych zdarzeń.

Pobierz cały niezbędnik, kliknij:

POBIERZ