Prawa autorskie do dzieła stworzonego przez narzędzie oparte na sztucznej inteligencji (dalej „AI” lub „SI”), będącego programem komputerowym – opracowanie syntetyczne

Artykułów i opracowań na przedmiotowy temat jest wiele. Moim celem jest przybliżenie pojęcia AI w zakresie prawnym.

Następny post dotyczyć będzie innych powiązanych tematów, zapraszam.

AI to zdolność maszyn do wykazywania ludzkich umiejętności, takich jak rozumienie, uczenie się czy kreatywność. Z technologicznej perspektywy AI to dziedzina wiedzy dotycząca, w szczególności sieci neuronowych, robotyki, budowania modeli zachowań inteligentnych oraz programów komputerowych symulujących te zachowania, w tym uczenia maszynowego czy głębokiego uczenia.

Wprowadzenie

Zgodnie z art. 8 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny „Każdy człowiek od chwili urodzenia ma zdolność prawną”. AI, w przeciwieństwie do ludzi, nie ma zdolności prawnej a jego działalności nie można uznać za wytwór indywidualnej osobowości. Nie staje się tym samym podmiotem „praw autorskich’ do wytworzonych przez siebie rezultatów. Następuje tu brak spełnienia warunku w postaci udziału człowieka (jego autorstwa). Prawo nie przyznaje AI zdolności prawnej, tym samym nie może być uznana za twórcę. AI z powyższych względów nie może też być współautorem utworu.

Ochronie na podstawie ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (dalej „Prawo autorskie”) podlegają utwory, które na podstawie przepisu art. 1 ust. 1 Prawa Autorskiego, są każdym przejawem działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalonym w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. Jak wynika z powyższego Ustawa prawo autorskie łączy, jak w większości Państw Europejskich, pojęcie „utwór” jako utworu (dzieła) stworzonego przez człowieka. Dzieło stworzone przez sztuczną inteligencję będzie rozpatrywane jako to stworzone przez siły natury (wiatr, śnieg, zwierzęta, etc.).

Istota

Ochroną może być objęty tyko wytwór, który stanowi „piętno osobowości autora”.

Zgodnie z trafnym wyrokiem Trybunał Sprawiedliwości UE (wyrok z dnia 12 września 2019 r. w sprawie Cofemel – Sociedade de Vestuário SA v. G-Star Raw CV: “Aby przedmiot można było uznać za oryginalny, konieczne i zarazem wystarczające jest to, by stanowił on odzwierciedlenie osobowości autora, przejawiające się w jego swobodnych i twórczych wyborach (…). W przypadku gdy wykonanie przedmiotu jest uwarunkowane względami technicznymi, zasadami lub ograniczeniami, które nie pozostawiają miejsca na swobodę twórczą, przedmiotu tego nie można postrzegać jako wykazujący oryginalność niezbędną do uznania go za utwór (…). Okoliczność, iż dany wzór wywołuje efekt estetyczny, nie pozwala sama w sobie na ustalenie czy wzór ten stanowi twórczość intelektualną odzwierciedlającą swobodę wyboru i osobowość jego autora, przez co mógłby spełnić wymóg oryginalności” (C-683/17)

Znakomita większość państw podpisała Konwencję berneńską z dnia 9 września 1886 r. o ochronie dzieł literackich i artystycznych”, która ujednolica kwestię ochrony praw autorskich na całym świecie. Jej istotę stanowi fakt, iż utwór tutaj dzieło sztuki) jest objęty automatyczną ochroną praw autorskich, gdy tylko zostanie stworzony (choć niektóre kraje wymagają dodatkowo ich formalnej rejestracji). Powyższe prawa chronią interesy autora danego utworu (dzieła), który z definicji zawartej w Prawie autorskim musi być człowiekiem. Z powyższego wynika, iż gdy utwór (dzieło) jest tworzony jedynie przy pomocy procesów mechanicznych, nie mamy do czynienia z obowiązkowym w tym przypadkiem twórczym udziałem człowieka. Wskazaną tezę potwierdził Steven Thaler (twórca aplikacji PetaPixel) chciał zarejestrować maszynę AI jako autora utworu. Amerykański Urząd ds. Praw Autorskich odrzucił jego wniosek powołując się na fakt, iż obecne prawo autorskie wymaga autorstwa człowieka.

Osoba tworząca utwór dzięki AI, a contrario nie będzie uznana za jego autora. Nie będzie zatem podlegać Prawu autorskiemu. Utwór nie będzie podlegał ochronie prawnej i zaliczać się będzie do domeny publicznej, co za tym idzie każdy będzie mógł z niego korzystać, rozpowszechniać go i kopiować.

Zakończenie

W doktrynie prawa mamy również do czynienia z odmiennymi poglądami. Zgodnie z nimi AI, z uwagi na swoje zdolności kognitywne, może posiadać zdolność twórczą, tj. zdolność do bycia twórcą w rozumieniu Prawa Autorskiego, niezależnie od posiadania innej, szczególnej zdolności prawnej i podmiotowości.

r.pr. dr Wiktor Czeszejko-Sochacki, LL.M.

Twórca bloga Lexalert.pl