Prawo do obniżki ceny usług turystycznych ze względu na COVID-19

Stan faktyczny

W grudniu 2019 r. podróżni wykupili od niemieckiej spółki F. imprezę turystyczną, obejmującą lot w obie strony między Niemcami a wyspą Gran Canaria, oraz pobyt na tej wyspie w okresie 13-27.3.2020 r. Władze hiszpańskie 15.3.2020 r. podjęły działania na całym terytorium Hiszpanii w celu przeciwdziałania rozprzestrzenianiu się pandemii COVID-19, co skutkowało m.in. zamknięciem plaż i zastosowaniem godziny policyjnej na Gran Canarii. W hotelu klientom zezwolono na opuszczenie pokoju wyłącznie w celu zaopatrywania się w żywność, zabroniono dostępu do basenu i leżaków, a także anulowano program rozrywkowy. Dodatkowo już 20 marca podróżni musieli wrócić do Niemiec.

Po powrocie podróżni zwrócili się do F. o przyznanie im obniżki o 70% ceny imprezy turystycznej. F. odmówił, twierdząc, iż nie można mu przypisać odpowiedzialności za to, co stanowi „ogólne ryzyko życiowe”. Rozpatrujący tę sprawę Sąd w Monachium powziął wątpliwości co do wykładni art. 14 ust. 1 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/2302 z 25.11.2015 r. w sprawie imprez turystycznych i powiązanych usług turystycznych, zmieniającej rozporządzenie (WE) Nr 2006/2004 i dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/83/UE oraz uchylającej dyrektywę Rady 90/314/EWG (Dz.Urz. UE L z 2015 r. Nr 326, s. 1).

Prawo do obniżki ceny

Przepis art. 14 ust. 1 dyrektywy 2015/2302/WE stanowi, iż państwa członkowskie zapewniają, aby podróżny był uprawniony do odpowiedniej obniżki ceny za każdy okres, w trakcie którego występowała niezgodność, chyba iż organizator udowodni, iż odpowiedzialność za niezgodność można przypisać temu podróżnemu. Zgodnie z art. 3 pkt. 13 dyrektywy 2015/2302/WE pojęcie „niezgodności” oznacza niewykonanie lub nienależyte wykonanie usług turystycznych objętych imprezą turystyczną. W ocenie TSUE z powyższego wynika, iż niewykonanie lub nienależyte wykonanie usług turystycznych wystarczy, aby danemu podróżnemu przysługiwało prawo do obniżki ceny jego imprezy turystycznej od organizatora, który mu ją sprzedał. Trybunał zaznaczył, iż przyczyna tej niezgodności, a w szczególności możliwość przypisania jej temu organizatorowi, nie ma w tym względzie znaczenia.

Trybunał uznał, iż z treści i kontekstu art. 14 ust. 1 dyrektywy 2015/2302/WE, a także z celu i genezy tej dyrektywy wynika zatem, iż podróżnemu przysługuje prawo do obniżki ceny imprezy turystycznej we wszystkich przypadkach, w których świadczone usługi turystyczne były niezgodne z wymogami, z wyjątkiem jednego przypadku, a mianowicie wówczas, gdy ową niezgodność można przypisać temu podróżnemu. Podróżnemu przysługuje zatem prawo do obniżki ceny niezależnie od tego, czy ta niezgodność została spowodowana „nieuniknionymi i nadzwyczajnymi okolicznościami”, które nie podlegają kontroli danego organizatora.

COVID-19

W niniejszej sprawie – z zastrzeżeniem weryfikacji, której powinien dokonać sąd odsyłający – niezgodności usług turystycznych będących przedmiotem postępowania głównego zostały spowodowane środkami sanitarnymi przyjętymi w docelowym miejscu podróży w celu przeciwdziałania rozprzestrzenianiu się pandemii COVID-19. Zdaniem TSUE te środki sanitarne nie mogą stanowić przeszkody dla ich prawa do skorzystania z obniżki ceny na podstawie art. 14 ust. 1 dyrektywy 2015/2302/WE, podobnie jak fakt, iż podobne środki zostały przyjęte w miejscu zamieszkania podróżnych i w innych krajach.

Ponadto, o ile ograniczenia nałożone przez organy władzy publicznej na tego podróżnego z powodu globalnego rozprzestrzenienia się pandemii COVID-19 stanowią dla niego ryzyko, TSUE uznał, iż niewykonanie lub nienależyte wykonywanie usług turystycznych, spowodowane tymi ograniczeniami, nie może być jednak przypisane temu podróżnemu.

Elementy oceny

Trybunał uznał, iż w ramach oceny istnienia prawa do obniżenia ceny na podstawie art. 14 ust. 1 dyrektywy 2015/2302/WE do sądu odsyłającego należy jeszcze uwzględnienie podanych niżej elementów. Trybunał przypomniał, iż obowiązek przyznania przez organizatora takiej obniżki ceny należy oceniać wyłącznie w odniesieniu do usług turystycznych objętych umową o udział w imprezie turystycznej, które są przedmiotem niewykonania lub nienależytego wykonania. Trybunał zaznaczył, iż ze względu na cel dyrektywy 2015/2302/WE, jakim jest zapewnienie wysokiego poziomu ochrony konsumentów, wynikające z takiej umowy obowiązki organizatora nie mogą być interpretowane w sposób zawężający. Obowiązki te obejmują zatem nie tylko te, które zostały wyraźnie określone w umowie o udział w imprezie turystycznej, ale także obowiązki, które są z nią związane, jako iż wynikają z celu tej umowy (wyrok TSUE z 18.3.2021 r., Kuoni Travel, C-578/19, pkt 45, Legalis).

Trybunał stwierdził, iż w niniejszej sprawie do sądu odsyłającego będzie należało dokonanie oceny na podstawie usług, jakie dany organizator powinien świadczyć zgodnie z umową o udział w imprezie turystycznej, podpisaną z podróżnymi, czy w szczególności zamknięcie basenów danego hotelu, brak programu rozrywki w tym hotelu oraz brak możliwości dostępu do plaży na Gran Canarii i zwiedzania tej wyspy, w następstwie przyjęcia środków podjętych przez hiszpańskie władze w celu przeciwdziałania rozprzestrzenianiu pandemii COVID-19, mogły stanowić niewykonanie lub nienależyte wykonanie tej umowy przez tego organizatora.

Trybunał stwierdził, iż zgodnie z art. 14 ust. 1 dyrektywy 2015/2302/WE obniżka ceny imprezy turystycznej powinna być odpowiednia dla całego okresu niezgodności. Ocena tego odpowiedniego charakteru, podobnie jak stwierdzenie niezgodności, powinna następować w sposób obiektywny z uwzględnieniem zobowiązań organizatora, zgodnie z zawartą umową o udział w imprezie turystycznej. Ocena ta powinna zatem opierać się na oszacowaniu wartości usług turystycznych objętych daną imprezą turystyczną, które nie zostały wykonane lub zostały wykonane nieprawidłowo, z uwzględnieniem czasu trwania tego niewykonania lub nienależytego wykonania oraz wartości tej imprezy turystycznej.

Z motywu 34 i art. 13 ust. 2 dyrektywy 2015/2302/WE wynika, iż dany podróżny jest zobowiązany do poinformowania organizatora, bez zbędnej zwłoki i z uwzględnieniem okoliczności sprawy, o przypadkach niezgodności, stwierdzonych w ramach świadczenia usługi turystycznej objętej umową o udział w imprezie turystycznej. Brak powiadomienia może zostać uwzględniony w ramach ustalania obniżki ceny tej imprezy turystycznej, o ile to powiadomienie mogłoby skutkować ograniczeniem czasu trwania stwierdzonej niezgodności. W niniejszej sprawie w zakresie, w jakim te przypadki niezgodności wynikają ze środków podjętych przez hiszpańskie władze w celu przeciwdziałania rozprzestrzenianiu się pandemii COVID-19, powiadomienie przez podróżnych o ww. przypadkach niezgodności, zdaniem TSUE, nie mogło skutkować ograniczeniem czasu ich trwania. Brak powiadomienia nie może zatem zostać uwzględniony w ramach ustalania tej obniżki ceny.

Reasumując, TSUE orzekł, iż art. 14 ust. 1 dyrektywy 2015/2302/WE należy interpretować w ten sposób, iż podróżny ma prawo do obniżki ceny imprezy turystycznej, w sytuacji gdy niezgodność usług turystycznych, objętych jego imprezą turystyczną, spowodowana jest ograniczeniami nałożonymi w docelowym miejscu podróży w celu przeciwdziałania rozprzestrzenianiu się choroby zakaźnej, a takie ograniczenia zostały nałożone również w jego miejscu zamieszkania oraz w innych krajach z powodu globalnego rozprzestrzeniania się tej choroby. Aby ta obniżka ceny była odpowiednia, powinna ona zostać oceniona w odniesieniu do usług objętych daną imprezą turystyczną i odpowiadać wartości usług, których niezgodność została stwierdzona.