Procedowanie w trybie art. 37 KPK

Opis stanu faktycznego

Postanowieniem z 6.7.2022 r. SO w S. wystąpił w trybie art. 37 KPK do SN z wnioskiem o przekazanie niniejszej sprawy innemu sądowi równorzędnemu – SO w K. – z uwagi na dobro wymiaru sprawiedliwości. Sprawę, której dotyczy rozpoznawany wniosek, przekazano do rozpoznania SO w S. na podstawie art. 36 KPK na mocy postanowienia SA z 22.6.2022 r. (z SO w K.) Argumentowano, iż większość osób podlegających wezwaniu na rozprawę zamieszkuje bliżej SO w S. Wcześniej ta sama sprawa została przekazana na podstawie art. 36 KPK na mocy postanowienia SA z 25.1.2022 r. do rozpoznania z SO w C. do SO w K. (z uwagi na to, iż osoby wezwane na rozprawę miały lepsze połączenie komunikacyjne z K. niż z C.).

W uzasadnieniu postanowienia SO w S. o przekazanie sprawy do rozpoznania innemu równorzędnemu sądowi w trybie art. 37 KPK wskazano, iż sędzia referent niniejszej sprawy jest sędzią, który zmienił miejsce służbowe z SO w K. na SO w S. Wcześniej wniósł o zwolnienie go z orzekania w prowadzonych w poprzednim Sądzie 17 sprawach i Kolegium SO w S. podjęło uchwałę o zwolnieniu go z trzech spośród nich. w tej chwili podnosi, iż w ocenie wnioskującego Sądu sędzia referent nie będzie w stanie opanować jednocześnie pełnego referatu w K. i obszernego referatu w S., przy jednoczesnym dużym bieżącym wpływie spraw. Sąd ten wskazał przy tym, iż jednocześnie wiadomo, iż wpływ spraw na sędziego w SO w S. jest i będzie większy niż w SO w K., wyjaśniając, na jakich przesłankach opiera swoje przekonanie, i przedstawiając przewidywaną strukturę jakościową spraw. Dodał przy tym, iż referat sędziego referenta reprezentującego Sąd wydający niniejsze postanowienie to kilkaset tomów w dwóch różnych sądach, ale pod koniec roku może to być liczba większa i musi przesądzać o trudności rozpoznania niniejszej sprawy. Może to jego zdaniem doprowadzić do wydłużenia przyszłego czasu procedowania w sprawach rozpoznawanych przez ten Sąd i uniemożliwi procedowanie zgodnie z zasadą szybkości postępowania, wyrażoną w art. 2 § 1 pkt 4. KPK – w szczególności w sprawie, której dotyczy wniosek o przekazanie na podstawie art. 37 KPK. W sprawie tej na przesłuchanie oczekuje 288 świadków. Tym samym sędzia referent nie będzie w stanie zapewnić „racjonalnych terminów procedowania spraw przez Sąd nie tylko w tej sprawie, ale w żadnej sprawie”.

Po rozpoznaniu wniosku SO w S. o przekazanie sprawy do rozpoznania innemu równorzędnemu sądowi w trybie art. 37 KPK, SN postanowił nie uwzględnić wniosku.

Uzasadnienie SN

Zdaniem SN wniosek SO w S. nie zasługuje na uwzględnienie.

Należy podkreślić, iż instytucja określona w art. 37 KPK ma charakter wyjątkowy, zaś odstąpienie od zasady rozpoznania sprawy przez sąd miejscowo adekwatny może nastąpić tylko w razie zaistnienia sytuacji jednoznacznie świadczącej o tym, iż pozostawienie sprawy w gestii tego sądu sprzeciwiałoby się dobru wymiaru sprawiedliwości. Przekazanie sprawy w omawianym trybie może nastąpić tylko wtedy, gdy w sposób realny występują okoliczności, które mogą stwarzać uzasadnione przekonanie o braku warunków do obiektywnego i bezstronnego rozpoznania sprawy w danym sądzie. Za takie okoliczności należy uznać sytuacje, które mogłyby wywierać wpływ na swobodę orzekania lub stwarzać choćby mylne przekonanie, podjęte jednak w oparciu o racjonalne przesłanki, iż w sądzie adekwatnym miejscowo nie ma wystarczających warunków do rozpoznania sprawy w sposób w pełni obiektywny (por. postanowienia SN: z 29.8.2012 r., V KO 48/12, Legalis; z 7.6.2018 r., V KO 39/2018; z 14.3.2018 r., IV KO 14/2018). Dobro wymiaru sprawiedliwości może zostać zagrożone także wtedy, kiedy do rozstrzygnięcia sprawy nie dochodzi w rozsądnym terminie. Do podstawowych warunków optymalnego funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości należy bowiem – obok zapewnienia stanu obiektywnego i niezawisłego orzekania – również realizowanie celów postępowania karnego, określonych w art. 2 § 1 KPK (por. postanowienia SN: z 13.7.1995 r., III KO 34/95, Legalis; z 10.12.1999 r., III KO 98/99, Legalis; z 7.6.2000 r., II KO 105/00, Legalis). W orzecznictwie SN wielokrotnie wskazywano na wyjątkowy charakter instytucji uregulowanej we wskazanym przepisie, podkreślając, iż jej zbyt szerokie jej stosowanie może spowodować skutki wręcz sprzeczne z ratio legis powołanego przepisu, osłabiając poczucie zaufania nie tylko do konkretnego sądu, ale także do całego wymiaru sprawiedliwości (por. postanowienie SN z 4.8.2000 r., II KO 156/00, Legalis).

Należy podkreślić, iż rozstrzygnięcie na podstawie przepisu art. 37 KPK przekazuje sprawę konkretnemu sądowi do merytorycznego rozpoznania, a nie powinno zmierzać do rozważenia zmiany decyzji danego gremium co do tego, czy dany sędzia będzie referentem w danej sprawie, czy też który sąd powinien sprawę rozpoznać (por. postanowienia SN: z 13.7.2022 r., IV KO 74/22; z 31.5.2022 r., IV KO 52/22, Legalis). A zatem na mocy tego uregulowania nie następuje przekazanie sprawy do konkretnego referatu sędziego (z imienia i nazwiska) – czy też usunięcie jej z tego referatu. Instytucja ta nie służy więc odciążaniu referatu konkretnego sędziego, choćby zaplanowane ono zostało w sposób „niepragmatyczny”. SN wielokrotnie zajmował stanowisko, iż przekazania sprawy innemu sądowi równorzędnemu nie uzasadniają problemy techniczne, organizacyjne lub kadrowe – wyłącznie zaś do takich okoliczności odwołuje się uzasadnienie wniosku. Słusznie zresztą jednocześnie autor wniosku wskazuje, iż SN nie jest powołany do tego, aby korygować nierównomierność obciążenia sądów (por. postanowienia SN z 18.12.2013 r., IV KO 101/13, Legalis; z 22.1.2015 r., II KO 85/14, Legalis; z 27.5.2015 r., III KO 34/15, Legalis; z 10.5.2018 r., III KO 43/18, Legalis; z 15.5.2019 r., II KO 47/19, Legalis; z 28.3.2008 r., II KO 13/08, Legalis).

Chociaż wnioskujący Sąd stwierdza, iż przekazując niniejszą sprawę do rozpoznania SO w S., SA orzekał w oparciu o błędne założenie, iż sędziowie SO w K. są bardziej obciążeni pracą niż sędziowie SO w S., to procedowanie w trybie art. 37 KPK nie służy do korekty założeń przyjętych za podstawę decyzji podejmowanych przez inne gremia wymiaru sprawiedliwości – nie jest przecież trybem zażaleniowym. W tej sytuacji, w której za przydział spraw i decyzję o przypisaniu danej sprawy do konkretnego Sądu odpowiadają w tym przypadku inne organy, postulat skorzystania przez SN z instytucji forum extraordinatum jest niczym innym, jak wyrazem nierespektowania i próbą obejścia procesowych skutków decyzji podjętych przez adekwatny sąd lub adekwatny organ sądu, na konkretnej podstawie prawnej.