Procesy Tumskie — III edycja — sąd rodzinny. Glosa.

4 dni temu

Treść orzeczenia

Wyrokiem z dnia 30 października 2024 r. Sąd rozwiązał małżeństwo stron Katarzyny Mazur i Wojciecha Mazur przez rozwód bez orzekania o winie (punkt I orzeczenia), wykonywanie władzy rodzicielskiej nad małoletnim synem stron Igorem Mazurem powierzył obojgu rodzicom, ustalając, iż sposób jej wykonywania będzie zgodny z przedłożonym planem wychowawczym (punkt II orzeczenia), ustalił, iż oboje rodzice będą pokrywać koszty utrzymania małoletniego w czasie jego pobytu u każdego z nich, odstępując od ustalania rat alimentacyjnych (punkt III orzeczenia), nie orzekł o kontaktach stron z małoletnim (punkt IV orzeczenia), nie orzekł o sposobie korzystania ze wspólnego mieszkania stron (punkt V orzeczenia), zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 150,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (punkt VI orzeczenia), koszty postępowania wzajemnie zniósł (punkt VII orzeczenia).

Stanowiska procesowe stron

Wskazane orzeczenie zapadło na skutek pozwu Katarzyny Mazur, w którym powódka domagała się rozwiązania przez rozwód małżeństwa z Wojciechem Mazurem z wyłącznej winy pozwanego, powierzenia wykonywania władzy rodzicielskiej nad małoletnim synem stron Igorem Mazurem powódce z ustaleniem, iż miejscem zamieszkania małoletniego będzie każdorazowe miejsce zamieszkania powódki oraz ograniczenia władzy rodzicielskiej pozwanego, nieorzekania o kontaktach z małoletnim Igorem Mazurem, zasądzenia od pozwanego na rzecz małoletniego Igora Mazura alimentów w kwocie 1.500 zł miesięcznie, zasądzenia od pozwanego na rzecz powódki alimentów w kwocie po 2.000 zł miesięcznie, zaniechania orzekania o wspólnym mieszkaniu stron, zasądzenia od pozwanego na rzecz powódki zwrotu kosztów postępowania. W odpowiedzi na pozew pozwany domagał się rozwiązania małżeństwa stron przez rozwód bez orzekania o winie, powierzenia władzy rodzicielskiej nad małoletnim Igorem Mazurem powódce, z jednoczesnym ograniczeniem władzy pozwanego do współdecydowania o ważniejszych sprawach dotyczących małoletniego, ustalenia kontaktów pozwanego z małoletnim w sposób precyzyjnie określony w odpowiedzi na pozew, zasądzenia od pozwanego na rzecz małoletniego alimentów w kwocie 800 zł, oddalenia żądania powódki w zakresie zasądzenia na jej rzecz alimentów, zaniechania orzekania o mieszkaniu stron, zasądzenia od powódki na rzecz pozwanego kosztów postępowania.

W toku procesu Sąd postanowieniem wydanym w przedmiocie wniosku pozwanego o udzielenie zabezpieczenia kontaktów z małoletnim Igorem Mazurem postanowił udzielić zabezpieczenia tychże kontaktów na czas trwania procesu w ten sposób, iż pozwany będzie odbywał kontakty z synem w co drugi weekend, w dwa dni w każdym tygodniu w poniedziałek i wtorek, w jeden tydzień ferii zimowych oraz w jeden miesiąc wakacji, w latach nieparzystych w Święta Bożego Narodzenia oraz w latach parzystych w Święta Wielkiej Nocy — wszystko poza miejscem stałego pobytu małoletniego. W czasie postępowania do akt sprawy zostało przedłożone porozumienie małżonków (plan wychowawczy), w którym strony w szczególności zgodnie oświadczyły, iż każdy z nich będzie posiadał pełną władzę rodzicielską nad małoletnim synem i strony będą współdziałać w sprawach dziecka. Nadto strony wskazały, iż będą sprawowały nad dzieckiem opiekę naprzemienną w systemie tygodniowym oraz będą ponosiły koszty utrzymania syna po połowie — w okresie sprawowania pieczy nad nim. Ostatecznie strony zgodnie wniosły o rozwiązanie ich małżeństwa przez rozwód. Powódka cofnęła żądanie w zakresie zasądzenia na jej rzecz alimentów od pozwanego. Strony zgodnie wniosły o zniesienie kosztów postępowania.

Zaniechanie orzekania o winie

Z oczywistych względów pozytywnie należy ocenić zaniechanie orzekania o winie przez Sąd, który w tym zakresie związany był zgodnym stanowiskiem stron procesu. Odmiennym zagadnieniem jest zaś kwestia literalnego ujęcia w samym orzeczeniu zwrotu potwierdzającego ten fakt („bez orzekania o winie”). Jak bowiem wskazuje się w doktrynie „Taka praktyka może budzić wątpliwości. W piśmiennictwie już na tle KR stwierdzono, iż wzmianka w sentencji wyroku rozwodowego, iż sąd “zaniechał orzekania o winie”, jest zbędna, ponieważ wyjaśnienie tej kwestii należy do uzasadnienia wyroku” (vide: J. Pawliczak, Komentarz do art. 57 [w:] M. Domański, J. Słyk [red.], Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, Legalis/el. 2024).Na marginesie należy wskazać na pewien problem procesowy, wynikający z powszechnie przyjmowanej w orzecznictwie zgody na cofnięcie wniosku o nieorzekanie o winie w postępowaniu apelacyjnym (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 24 listopada 2006 r., III CZP 105/06, Legalis nr 78834). Cofnięcie takie prowadzi do konieczności zbadania kwestii zawinienia w rozkładzie pożycia, które to zawinienie z uwagi właśnie na uprzedni wniosek, nie było badane przez Sąd I instancji. To zaś prowadzi do konkluzji o tym, iż skoro Sąd Okręgowy nie zbadał istoty sprawy w zakresie orzeczenia o winie (nawet o ile miało to miejsce z przyczyn od niego niezależnych), to Sąd rozpatrujący apelację zobowiązany będzie do uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania (wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 15 marca 2013 r. I ACa 148/13, Legalis nr 895212). To zaś, choć odbędzie się z korzyścią dla prawa do sądu, w tym prawa do dwóch instancji, to bez wątpienia wywrze negatywny skutek w obszarze sprawności postępowania.

Rozstrzygnięcie w kwestiach dotyczących małoletniego syna stron

Pewnej krytyce należy poddać orzeczenie Sądu w kwestiach dotyczących małoletniego syna stron. Choć bowiem Sąd prawidłowo skorzystał z ustaleń zawartych w porozumieniu wychowawczym stron, to wydaje się, iż winien był w szerszym zakresie wciągnąć treść tego porozumienia do samego wyroku. Oczywiście można uznać, iż nie doszło do naruszenia obowiązku orzeczenia przez Sąd o władzy rodzicielskiej, kontaktach i alimentach — gdyż takowe orzeczenie w treści wyroku się znalazły (punkty II – IV). Niemniej z uwagi na pewność obrotu prawnego, zasadne jest wyrażenie oczekiwania, aby całość porozumienia została przeniesiona do treści wyroku. Wydaje się, iż podobne stanowisko w tym zakresie wyraził choćby Sąd Apelacyjny w Warszawie, wskazując, iż „W treści wyroku rozwodowego musi być zamieszczone określenie powierzenia władzy rodzicielskiej, sposobu jej wykonywania oraz kontaktów z dzieckiem; niedopuszczalne jest natomiast odwołanie się do treści porozumienia jako swoistego załącznika. choćby w razie uznania porozumienia za miarodajnie określające sposób wykonywania władzy rodzicielskiej i kontakty z dzieckiem, sąd powinien przenieść jego treść do sentencji wyroku. Porozumienie nie może być traktowane jak ugoda, nie może doprowadzić do umorzenia postępowania w tym zakresie i nie stanowi tytułu egzekucyjnego. Tytułem takim jest orzeczenie sądu podlegające przymusowemu wykonaniu; tak więc konieczne jest dokładne sprecyzowanie uprawnień i obowiązków każdego z rodziców” (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 15 września 2020 r., z dnia 15 września 2020 r., V ACa 776/18, Legalis nr 2495258).

Orzeczenie w zakresie żądania zgłoszonego w trybie art. 60 k.r.o.

Kończąc, należy zwrócić uwagę na pewien problem formalny związany z faktem, iż w toku procesu rozwodowego jedna z jego stron zgłosiła żądanie zasądzenia alimentów oparte na art. 60 k.r.o., które to żądanie następnie cofnęła. Wydaje się, iż zasadne w takim wypadku było zawarcie w wyroku stosowanego orzeczenia umorzeniowego w tym zakresie, a nie całkowite przemilczenie tego zagadnienia.