Projekt regulacji dotyczących postępowań spadkowych

Testament ustny audiowizualny

Przedstawiony projekt reguluje instytucję testamentu ustnego audiowizualnego. Jego sporządzenie będzie możliwe w tych samych okolicznościach, co testamentu ustnego z udziałem świadków. Skoro więc nadal będzie to testament ustny, konieczna okazała się również zmiana art. 654 KPC, z którego wynika odpowiednie stosowanie do pisma stwierdzającego treść testamentu ustnego przepisów Księgi drugiej, Tytułu II, Działu IV, Rozdziału 3 KPC.

Uchylenie z urzędu przez sąd spadku ponownego postanowienia spadkowego

W przypadku wydania kolejnego postanowienia co do tego samego spadku dochodzi do naruszenia art. 199 § 1 pkt 2 KPC w związku z art. 13 § 2 KPC. Ponowne postanowienia spadkowe zostają więc wydane w warunkach res iudicata. Wydanie dwóch merytorycznie odmiennych postanowień narusza również podstawowe prawa i wolności obywatelskie oraz stwarza zagrożenie dla bezpieczeństwa obrotu.

Mechanizmem prewencyjnym, który w tej chwili służy zapobieganiu wydawaniu dwóch lub więcej postanowień spadkowych co do tego samego spadku, jest Rejestr Spadkowy prowadzony przez Krajową Radę Notarialną. Również sądy są obowiązane do dokonywania wpisów w Rejestrze co do wydanych postanowień o stwierdzeniu nabycia spadku. W Rejestrze Spadkowym zarejestrowane są jednak jedynie postanowienia, które zostały wydane w sprawach wszczętych po 7.9.2016 r.

Z kolei instrumentami, które służą usuwaniu z obrotu prawnego kolizji postanowień spadkowych po tym samym spadkodawcy są: skarga o wznowienie postępowania oraz skarga nadzwyczajna.

Projekt wprowadza nowy instrument prawny, który umożliwia uchylanie postanowień spadkowych wydanych z naruszeniem powagi rzeczy osądzonej wcześniejszego postanowienia spadkowego dotyczącego tego samego spadku. Sąd, który orzekał w pierwszej instancji, będzie miał możliwość uchylenia późniejszego postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku w razie wykrycia wcześniejszego prawomocnego postanowienia (art. 669² § 1 KPC). Instytucja ta stanowi środek subsydiarny do obecnej skargi o wznowienie postępowania.

Uczestnikami postępowania o uchylenie ponownego postanowienia będą osoby, które brały udział w postępowaniu, w którym zapadło prawomocne postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku. Sąd będzie badał jedynie fakt wydania ponownego postanowienia dotyczącego tego samego spadku.

Zmiana art. 679 KPC

Postępowanie uregulowane w art. 679 KPC ma na celu wykazanie, iż osoba, która uzyskała stwierdzenie nabycia spadku, nie jest spadkobiercą albo jej udział w spadku jest inny niż stwierdzony. Przepis ten umożliwia więc skorygowanie niezgodnego z rzeczywistym stanem prawnym stwierdzenia nabycia spadku. W projektowanej zmianie usunięto wyrazy „uchylenie lub” z art. 679 § 1 KPC, aby lepiej oddać intencję przepisów i dopasować je do nowej regulacji art. 669² KPC.

Etap legislacyjny

Projekt ustawy o zmianie KC oraz KPC został wpisany do wykazu prac legislacyjnych Rady Ministrów. Planowany termin przyjęcia przez rząd to IV kwartał 2024 r.