3 godzin temu
Najważniejsze rozwiązania przewidziane w projekcie
- kontrola sądowa – zażalenia na decyzję prokuratora rozpoznawałby sąd rejonowy adekwatny dla miejsca prowadzenia postępowania,
- szybka procedura – sąd miałby obowiązek rozpoznać sprawę nie później niż w ciągu 7 dni od otrzymania zażalenia wraz z aktami,
- odroczenie skuteczności decyzji – postanowienie prokuratora stawałoby się wykonalne dopiero po jego uprawomocnieniu, z wyjątkiem sytuacji niecierpiących zwłoki, które mogłyby wymagać podjęcia natychmiastowych działań procesowych.
Uzasadnienie projektu
Obecnie, zgodnie z art. 87 § 3 KPK, prokurator może odmówić udziału pełnomocnika, jeżeli uzna, iż nie wymaga tego obrona interesów danej osoby. Na takie rozstrzygnięcie przysługuje jedynie zażalenie do prokuratora nadrzędnego. Projekt zakłada rozszerzenie tej procedury o dodatkową instancję – sądową.
Jak podkreślono w uzasadnieniu projektu, celem zmiany jest realizacja konstytucyjnego prawa do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji RP) oraz zapewnienie realnej ochrony interesów jednostki, które mogą być zagrożone arbitralnymi decyzjami prokuratora.
Projektodawcy zwracają uwagę, iż decyzja o odmowie udziału pełnomocnika może dotyczyć osób zatrzymanych lub wobec których prowadzone są czynności procesowe – jeszcze przed formalnym postawieniem zarzutów. W takich sytuacjach gwarancje procesowe są ograniczone, a rola pełnomocnika może mieć najważniejsze znaczenie dla ochrony praw jednostki.
Z danych Prokuratury Krajowej wynika, iż prokuratorzy sięgają po możliwość odmowy udziału pełnomocnika sporadycznie, traktując ją jako wyjątek – w przypadkach, gdy jego obecność mogłaby zagrozić prawidłowemu przebiegowi postępowania, utrudnić śledztwo lub naruszyć interesy innych osób. Z tego względu resort ocenia, iż proponowana zmiana nie wpłynie znacząco na czas trwania postępowań, a jednocześnie wzmocni standardy konstytucyjne i konwencyjne.
Etap legislacyjny
Planowany termin przyjęcia projektu przez Radę Ministrów – IV kwartał 2025 r.
Projektowana zmiana jest logicznym rozwinięciem gwarancji procesowych przewidzianych w Konstytucji. Wprowadzenie sądowej kontroli decyzji prokuratora o odmowie udziału pełnomocnika odpowiada standardom europejskim i pozwala na realne wzmocnienie prawa do obrony oraz prawa do sądu. Dotąd kontrola instancyjna była ograniczona jedynie do prokuratora nadrzędnego, co nie spełniało wymogu niezależności i bezstronności organu kontrolującego.
W praktyce wprowadzenie dodatkowej kontroli sądowej będzie wymagało sprawnej organizacji pracy sądów rejonowych. Ustawowy 7-dniowy limit to ambitne rozwiązanie, które w praktyce będzie wymagało priorytetowego traktowania tego rodzaju spraw. jeżeli jednak uda się go utrzymać, nowelizacja może rzeczywiście przyczynić się do podniesienia standardów ochrony praw procesowych w Polsce.
