Propozycje zmian w procedurze wywłaszczeniowej CPK

Aktualny stan prawny w procedurze ustalenia lokalizacji inwestycji w zakresie CPK

W decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie CPK konieczne jest zawarcie terminu wydania nieruchomości, opróżnienia lokali i innych pomieszczeń oraz faktycznego objęcia nieruchomości w posiadanie przez spółkę celową (liczonego od dnia doręczenia właścicielowi lub użytkownikowi wieczystemu zawiadomienia o wydaniu decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie CPK), przy czym termin ten nie może być krótszy niż 120 dni. Ponadto na wniosek inwestora organ (tj. wojewoda) wyznacza dłuższy termin wydania nieruchomości dla określonych w decyzji obszarów – art. 40 ust. 2 pkt 11 ustawy z 10.5.2018 r. o Centralnym Porcie Komunikacyjnym (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1747; dalej: CPKU). Od terminu zawartego w decyzji zależy powstanie zobowiązania do wydania nieruchomości, opróżnienia lokali i innych pomieszczeń oraz uprawnienia do faktycznego objęcia nieruchomości w posiadanie przez Spółkę Celową (art. 44 ust. 1 pkt 4 CPKU).

Rygor natychmiastowej wykonalności decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji

Projektodawca proponuje wprowadzenie możliwości wydania decyzji rygoru natychmiastowej wykonalności na wniosek Spółki Celowej, o ile będzie to uzasadnione interesem społecznym lub gospodarczym, lub o ile jest to niezbędne do wykazania prawa do dysponowania nieruchomością na cele budowlane. Decyzja, w zakresie której nadano rygor natychmiastowej wykonalności, uprawniać będzie Spółkę Celową do uzyskania pozwolenia na budowę, zezwolenia usunięcia drzew i krzewów z obszaru wpisanego do rejestru zabytków oraz określenia sposobu postępowania z zabytkami w przypadku zamknięcia cmentarza oraz zobowiązywać będzie właściciela do wydania nieruchomości, opróżnienia lokali i innych pomieszczeń oraz uprawnia do faktycznego objęcia nieruchomości w posiadanie przez Spółkę Celową. Decyzja zawierająca rygor natychmiastowej wykonalności ponadto przyznawać będzie Spółce Celowej prawo do dysponowania nieruchomością na cele budowlane czy też nadaje uprawnienie do zajęcia terenów wód płynących, dróg publicznych oraz terenów linii kolejowej.

Minimalny termin opróżnienia

Projektodawca przewiduje, iż niezależnie od tego, czy decyzja o ustaleniu lokalizacji inwestycji stanie się ostateczna, czy też zostanie jej nadany rygor natychmiastowej wykonalności, osobie zobowiązanej do wydania nieruchomości przysługuje niezmiennie termin co najmniej 120 dni na: opuszczenie nieruchomości, opróżnienie lokali i innych pomieszczeń, przekazanie nieruchomości w posiadanie Spółce Celowej. Wydłużenie tego terminu jest możliwe wyłącznie na wniosek Spółki Celowej, a decyzję w tej sprawie podejmuje wojewoda. Jednak choćby w przypadku takiego wniosku, termin nie może być krótszy niż 120 dni. Spółka Celowa będzie jednak zobowiązana w terminie faktycznego objęcia nieruchomości w posiadanie, do wskazania lokalu zamiennego, mogącego znajdować się w innej miejscowości, jednakże w przypadku, gdy faktyczne objęcie nieruchomości w posiadanie przez Spółkę Celową nastąpi po upływie terminu 120 dni, Spółka nie będzie mieć obowiązku wskazania lokalu zamiennego.

Zmiany w procedurze ustalenie odszkodowania w sprawie wywłaszczenia

Dotychczas wraz z dniem doręczenia zawiadomienia o wydaniu decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie CPK wszczyna się jednocześnie postępowanie w sprawie ustalenia odszkodowania z tytułu wywłaszczenia nieruchomości. W projekcie ustawy zakłada się przeniesienie terminu wszczęcia przedmiotowego w terminie od dnia, w którym decyzja o ustaleniu lokalizacji stała się ostateczna, albo z dniem, w którym decyzji nadano rygor natychmiastowej wykonalności. Projektodawca proponuje dodatkową całkowitą zmianę tej procedury poprzez wprowadzenie przepisu art. 59a. W przepisie tym na organ prowadzący postępowanie nakłada się obowiązek wydania decyzji o ustaleniu wysokości odszkodowania w terminie 30 dni od dnia, w którym decyzja o ustaleniu lokalizacji stałą się ostateczna oraz w terminie 60 dni, od dnia nadania rygoru natychmiastowej wykonalności.

Projekt ustawy zakłada również uzyskanie zaliczki w wysokości 85% ustalonego odszkodowania przez organ I instancji w decyzji ustalającej wysokość odszkodowania na wniosek osoby uprawnionej do odszkodowania. Wypłata miałaby następować w terminie 30 dni od złożenia wniosku, niezależnie od tego, czy od decyzji ustalającej wysokość odszkodowania wniesiono odwołanie, czy też nie. Z kolei pozostała do wypłaty część odszkodowania będzie pomniejszona o kwotę wypłaconej już zaliczki. Wiązać się to będzie jednak z ryzykiem osoby uprawnionej lub jej spadkobierców ze zwrotem zaliczki po jej waloryzacji na dzień zwrotu, o ile decyzja o ustaleniu lokalizacji inwestycji zostanie zmieniona, uchylona lub też stwierdzi się jej nieważność w całości lub w części dotyczącej osoby uprawnionej.

Ustawa wskazuje również, iż jeżeli w terminie 30 dni od doręczenia zawiadomienia o wydaniu decyzji o ustaleniu lokalizacji, nadaniu rygoru natychmiastowej wykonalności lub terminu, w którym przedmiotowa decyzja stanie się ostateczna, dojdzie do opróżnienia i wydania lokali, to wówczas wysokość odszkodowania dla osoby uprawnionej powiększona będzie o kwotę równią 5% wartości nieruchomości lub prawa użytkowania wieczystego. Z kolei samo odszkodowanie przez Spółkę Celową będzie następować wówczas w terminie 14 dni od dnia, w którym decyzja ustalająca wysokość odszkodowania stanie się ostateczna.

Właścicielowi lub użytkownikowi wieczystemu za jego zgodą może zostać przyznania również nieruchomość zamienna, przy czym Spółka Celowa przedstawi osobie wywłaszczanej co najmniej dwie propozycje nieruchomości zamiennych, a po wyborze jednej z nich wypłaci różnicę odszkodowania ustalonego w decyzji pomniejszoną o wartość nieruchomości zamiennej w postaci odpowiedniej dopłaty pieniężnej. Chociaż nabycie praw do nieruchomości zamiennej będzie miało miejsce od dnia, w którym decyzja o ustaleniu odszkodowania stała się ostateczna, to uprzednio będzie możliwość wydania w użytkowanie nieruchomości zamiennej podmiotowi uprawnionemu do odszkodowania.

Wejście w życie ustawy

Aktualnej brzmienie projektu ustawy oznacza, iż wejdzie ona w życie z dniem następującym o jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw. Należy jednak pamiętać, iż proces legislacyjny trwa, i również i ten przepis, odbiegający znacząco od standardowego vacatio legis, może ulec zmianie.