Przedstawiciele pracowników w radzie nadzorczej spółki

Stan faktyczny

Przed przekształceniem w SE SAP miała formę prawną spółki akcyjnej niemieckiego prawa. Zgodnie z ustawodawstwem krajowym była w niej ustanowiona rada nadzorcza, składająca się z ośmiu członków reprezentujących akcjonariuszy i ośmiu członków reprezentujących pracowników, w tym sześciu pracowników przedsiębiorstwa i dwóch przedstawicieli związków zawodowych. Organizacje związkowe zakwestionowały postanowienia układu w sprawie uczestnictwa, dotyczące desygnowania przedstawicieli pracowników do pomniejszonej rady nadzorczej ponieważ nie przewidywały one wyłącznego przysługiwania związkom zawodowym – tzn. zagwarantowanego w trybie odrębnego głosowania – prawa proponowania pewnej liczby przedstawicieli pracowników do pomniejszonej rady nadzorczej.

Stanowisko TSUE

Przepis art. 4 ust. 4 dyrektywy Rady 2001/86/WE z 8.10.2001 r. uzupełniającej statut spółki europejskiej w odniesieniu do uczestnictwa pracowników (Dz.Urz. UE L z 2001 r. Nr 294, s. 22) stanowi, iż bez uszczerbku dla przepisów art. 13 ust. 3 lit. a) dyrektywy 2001/86/WE w przypadku SE utworzonej w wyniku przekształcenia, układ w sprawie mechanizmów uczestnictwa pracowników, mający zastosowanie do tej SE, zapewnia „dla wszystkich aspektów uczestnictwa pracowników co najmniej taki sam poziom ich uczestnictwa jak istniejący w ramach spółki, która ma być przekształcona w SE”. Trybunał wskazał, iż w art. 2 lit. h) dyrektywy 2001/86/WE zdefiniowano „uczestnictwo pracowników” jako „mechanizm, obejmujący również informowanie, konsultowanie i partycypację, poprzez który przedstawiciele pracowników mogą mieć wpływ na decyzje, jakie mają być podjęte w ramach spółki”. Pojęcie „partycypacja” zostało zdefiniowane w art. 2 lit. k) dyrektywy 2001/86/WE jako „wpływ organu reprezentującego pracowników i/lub przedstawicieli pracowników na sprawy spółki” poprzez „prawo wybierania lub desygnowania niektórych członków organu nadzorczego lub zarządzającego spółki” lub „prawo [rekomendowania] desygnowania niektórych lub wszystkich członków organu nadzorczego lub zarządzającego spółki i/lub sprzeciwiania się temu”. W ocenie TSUE z definicji tych wynika, iż „partycypacja” jako taka stanowi mechanizm, poprzez który przedstawiciele pracowników mogą mieć wpływ na decyzje, jakie mają być podjęte w ramach spółki, korzystając albo z prawa wybierania lub desygnowania niektórych członków organu nadzorczego lub zarządzającego spółki, albo z prawa rekomendowania tego desygnowania lub sprzeciwienia się mu. Przy uwzględnieniu wyrażenia „wszystkie aspekty”, użytego w art. 4 ust. 4 dyrektywy 2001/86/WE, zdaniem TSUE należy uznać, iż w ramach układu dotyczącego SE utworzonej w wyniku przekształcenia powinny być brane pod uwagę wszystkie aspekty charakteryzujące dany sposób partycypacji, które umożliwiają organowi reprezentującemu pracowników lub ich przedstawicielom wywieranie wpływu na sprawy spółki, czyli takie, jak w szczególności zasady wykonywania wyżej wymienionych praw dotyczących wyboru, desygnowania, rekomendowania lub sprzeciwienia się.

Trybunał wskazał, iż powyższe definicje odwołują się do pojęcia „przedstawiciele pracowników”, które zgodnie z art. 2 lit. e) dyrektywy 2001/86/WE odnosi się do „przedstawicieli pracowników w rozumieniu prawa krajowego i/lub krajowej praktyki”. Zatem prawodawca Unii nie zdefiniował tego pojęcia, ale ograniczył się do odesłania do prawa krajowego lub praktyk krajowych. Analogicznie jest w przypadku ujętego w art. 4 ust. 4 dyrektywy 2001/86/WE sformułowania „co najmniej taki sam poziom ich uczestnictwa jak istniejący w ramach spółki, która ma być przekształcona w SE”. W zakresie, w jakim odnosi się ono do poziomu uczestnictwa istniejącego w spółce przed jej przekształceniem w SE, sformułowanie to odsyła w sposób oczywisty do prawa krajowego lub praktyki krajowej w państwie członkowskim siedziby tej spółki, czyli w niniejszym przypadku do prawa niemieckiego. Zdaniem TSUE wynika z tego, iż do stron układu w sprawie mechanizmów uczestnictwa pracowników w SE należy sprawdzenie, czy przewidziany w nim poziom uczestnictwa pracowników jest, w odniesieniu do wszystkich aspektów tego uczestnictwa, co najmniej równy poziomowi określonemu przez to prawo.

Zdaniem TSUE, o ile ustanowiony przez ustawodawstwo krajowe aspekt proceduralny stanowi element charakterystyczny krajowego systemu partycypacji przedstawicieli pracowników, wprowadzony w celu wzmocnienia partycypacji pracowników w przedsiębiorstwie, i jeżeli ustawodawstwo to przyznaje mu, jak w niniejszym przypadku, charakter wiążący – ten aspekt proceduralny należy uznać za stanowiący część „wszystkich aspektów uczestnictwa pracowników” w rozumieniu art. 4 ust. 4 dyrektywy 2001/86/UE. Zatem ten aspekt proceduralny należy wziąć pod uwagę dla celów układu w sprawie mechanizmów uczestnictwa.

W niniejszej sprawie TSUE uznał, iż to w świetle prawa niemieckiego, które miało zastosowanie do SAP, zanim została ona przekształcona w SE, należy ocenić, czy układ w sprawie uczestnictwa gwarantuje co najmniej taki sam poziom uczestnictwa pracowników w podejmowaniu decyzji w tej spółce po jej przekształceniu w SE. Trybunał uściślił, iż wszyscy pracownicy SAP powinni mieć możliwość korzystania z procedury wyborczej przewidzianej w prawie niemieckim, choćby w przypadku braku wskazówki w tym zakresie w ustawodawstwie. Aby w pełni chronić prawa tych pracowników, wspierać cele społeczne Unii, o których mowa w motywie 3 dyrektywy 2001/86/WE, oraz zagwarantować istnienie procedur informowania pracowników, konsultowania z pracownikami i ich partycypacji na poziomie transnarodowym, prawo do proponowania pewnej części kandydatów w wyborach przedstawicieli pracowników do rady nadzorczej SE utworzonej w wyniku przekształcenia, takiej jak SAP, nie może być zastrzeżone wyłącznie dla niemieckich związków zawodowych. Musi być rozszerzone na wszystkie związki zawodowe reprezentowane w SE, jej spółkach zależnych i oddziałach, tak aby zapewnić równość tych związków zawodowych w odniesieniu do tego prawa.

Reasumując, TSUE orzekł, iż art. 4 ust. 4 dyrektywy 2001/86/WE należy interpretować w ten sposób, iż układ w sprawie mechanizmów uczestnictwa pracowników, mający zastosowanie do SE utworzonej w wyniku przekształcenia – o którym mowa w tym przepisie – powinien przewidywać odrębne głosowanie dla celów wyboru na przedstawicieli pracowników w radzie nadzorczej SE określonej części kandydatów proponowanych przez związki zawodowe, w sytuacji gdy mające zastosowanie prawo krajowe wymaga takiego odrębnego głosowania w odniesieniu do składu rady nadzorczej spółki podlegającej przekształceniu w SE. W ramach tego głosowania należy zapewnić równość traktowania pracowników tej SE, jej spółek zależnych i oddziałów, oraz reprezentowanych w nich związków zawodowych.