Przepadek auta nienależącego do nietrzeźwego kierowcy

Stan faktyczny

SR w L. wyrokiem nakazowym skazał R.S. za prowadzenie samochodu w stanie nietrzeźwości. Na podstawie art. 178a § 1 KK w zw. z art. 37a § 1 KK wymierzył mu karę grzywny, orzekł wobec oskarżonego zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych na okres 3 lat, obowiązek zapłaty świadczenia pieniężnego na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej. Ponieważ zawartość alkoholu w organizmie sprawcy była wyższa niż wartości wskazane w art. 178a § 5 KK, a jednocześnie nie zaszedł wyjątkowy wypadek, uzasadniony szczególnymi okolicznościami, Sąd orzekł również przepadek prowadzonego przez R.S. w chwili zdarzenia samochodu marki V.

Strony nie zaskarżyły tego wyroku, jednak Prokurator Generalny wniósł kasację na niekorzyść skazanego. Zaskarżył wyrok w części dotyczącej rozstrzygnięcia o przepadku pojazdu mechanicznego, w sytuacji gdy nie stanowił on wyłącznej własności R.S. W kasacji wskazano, iż z uwagi na stan prawny pojazdu Sąd powinien orzec przepadek jego równowartości.

Przepadek pojazdu mechanicznego

SN uchylił wyrok nakazowy w zaskarżonej części i w tym zakresie przekazał sprawę SR w L. do ponownego rozpoznania. Zgodnie z art. 178a § 5 KK konsekwencją prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, o ile zawartość alkoholu w organizmie nietrzeźwego sprawcy była niższa niż 1,5 promila we krwi lub 0,75 mg/dm³ w wydychanym powietrzu albo nie prowadziła do takiego stężenia, jest orzeczenie przepadku, o którym mowa w art. 44b KK.

Sąd może także odstąpić od orzeczenia przepadku, o ile zachodzi wyjątkowy wypadek uzasadniony szczególnymi okolicznościami. Zgodnie z art. 44b KK, w wypadkach wskazanych w ustawie, sąd orzeka przepadek pojazdu mechanicznego prowadzonego przez sprawcę w ruchu lądowym. o ile jednak w czasie popełnienia przestępstwa pojazd nie stanowił wyłącznej własności sprawcy albo po popełnieniu przestępstwa sprawca zbył, darował lub ukrył podlegający przepadkowi pojazd, orzeka się przepadek równowartości pojazdu. Przy czym za równowartość pojazdu uznaje się wartość pojazdu określoną w polisie ubezpieczeniowej na rok, w którym popełniono przestępstwo, a w razie braku polisy – średnią wartość rynkową pojazdu odpowiadającego, przy uwzględnieniu marki, modelu, roku produkcji, typu nadwozia, rodzaju napędu i silnika, pojemności lub mocy silnika oraz przybliżonego przebiegu, pojazdowi prowadzonemu przez sprawcę, ustaloną na podstawie dostępnych danych, bez powoływania w tym celu biegłego.

Jeżeli orzeczenie przepadku pojazdu jest niemożliwe ze względów prawnych, z uwagi na brak po stronie sprawcy wyłącznego prawa własności, względnie przeniesienie prawa własności po dacie czynu a przed datą wyrokowania w sprawie, poprzez jego zbycie lub darowanie lub też jest niecelowe ze względów faktycznych, np. na skutek ukrycia pojazdu, wówczas orzeka się przepadek równowartości pojazdu mechanicznego. W ściśle określonych okolicznościach sąd nie orzeka ani przepadku pojazdu mechanicznego, ani przepadku równowartości pojazdu. Wyjątki te dotyczą sytuacji, gdy sprawca prowadził niestanowiący jego własności pojazd mechaniczny, wykonując czynności zawodowe lub służbowe polegające na prowadzeniu pojazdu na rzecz pracodawcy, a także gdy orzeczenie przepadku pojazdu mechanicznego jest niemożliwe lub niecelowe z uwagi na jego utratę przez sprawcę, zniszczenie lub znaczne uszkodzenie.

Stanowisko SN

SN stwierdził, iż nie można orzec przepadku przedmiotu niebędącego własnością sprawcy, co w sposób oczywisty wynika z ochrony prawa własności osób trzecich (zob. wyrok SN z 8.4.2025 r., I KK 72/25, Legalis). Z ustalonego stanu faktycznego bezspornie wynika, iż R.S., będąc w stanie nietrzeźwości, kierował samochodem marki V., pojazd ten nie stanowił jednak jego własności. W czasie popełnienia przypisanego R.S. czynu był on jedynie jego użytkownikiem. Z systemu Centralnej Ewidencji Pojazdów i Kierowców, protokołu tymczasowego zajęcia mienia ruchomego, jak również oświadczeń złożonych przez R.S. w ramach przesłuchania w charakterze podejrzanego wynika, iż wskazany pojazd stanowił własność A.S. Fakt ten został dodatkowo udokumentowany na etapie postępowania wykonawczego.

SN podkreślił, iż uchybienie SR w L. doprowadziło do obciążenia negatywnymi skutkami orzeczonego środka penalnego osoby, która nie popełniła czynu zabronionego. Błędne zastosowanie instytucji przepadku pojazdu mechanicznego skutkowało również tym, iż skazany niezasadnie odniósł korzyść, nie poniósł bowiem wszystkich konsekwencji prawnych swojego bezprawnego zachowania. SR w L. powinien orzec wobec R.S. przepadek równowartości pojazdu mechanicznego prowadzonego przez niego w czasie zdarzenia.

Wyrok SN z 9.9.2025 r., II KK 290/25, Legalis