Punkty dodatkowe z ministerialnej szuflady

1 rok temu

Realizacja Programu Sportowa Polska z mechanizmami korupcjogennymi w tle

Inwestycje w obiekty sportowe prowadzono bez wiedzy o tym, gdzie i w jakiej skali są potrzebne. Minister w nierówny sposób traktował wnioskodawców – ignorował ocenę wniosków na podstawie kryteriów oceny merytorycznej i dodawał własne punkty, wskutek czego z dofinansowania wykluczono część wysoko ocenionych merytorycznie wniosków. Program w znacznej mierze osiągnął swój cel, ale w tle NIK dostrzega mechanizmy korupcjogenne.

Rozwój infrastruktury na potrzeby sportu powszechnego został uwzględniony w kluczowych dokumentach strategicznych obowiązujących do 2020 r. W Programie Rozwoju Sportu do roku 2020 oraz dokumentach implementacyjnych wskazano cele, kierunki i narzędzia wsparcia inwestycyjnego tego rozwoju.

Wsparcie to realizowano w trzech grupach inwestycji: przyszkolna infrastruktura sportowa, inwestycje poprawiające istniejącą infrastrukturę klubów sportowych, budowa nowej nieprzyszkolnej infrastruktury sportowej. Zadania inwestycyjne były wspierane przez wnioskodawców, m.in. powiaty i gminy także ze środków własnych. Finansowanie przeprowadzano ze środków Funduszu Rozwoju Kultury Fizycznej (FRKF) poprzez coroczny program „Sportowa Polska – Program rozwoju lokalnej infrastruktury sportowej”.

NIK podjęła kontrolę, ponieważ:

zasady Programu Sportowa Polska, w tym kryteria przyznawania dotacji, mogły skutkować nieprawidłowym udzielaniem dotacji przez Ministra Sportu i Turystyki oraz znacznymi dysproporcjami w finansowaniu rozwoju bazy sportowej w województwach (m.in. bez uwzględnienia istniejącej liczby obiektów sportowych, klubów sportowych i ich członków);

istniało ryzyko przygotowania i realizowania przez beneficjentów zadań inwestycyjnych z naruszeniem przepisów dotyczących udzielania zamówień publicznych oraz Prawa budowlanego.

Kontrola objęła okres 2018–2022 (do 31 marca).

Program został przygotowany i ogłoszony zgodnie z przepisami rozporządzeń Ministra w sprawie przekazywania środków z FRKF.

NIK pozytywnie oceniła wprowadzenie od 2020 r. dofinansowania zadań o charakterze priorytetowym – budowy pierwszej pełnowymiarowej sali gimnastycznej w gminie oraz budowy pierwszej pływalni o długości niecki 25 m w powiecie i pierwszej pływalni o długości niecki min. 16 m w gminie. W latach 2020–2022 (do 31 marca) dofinansowano 32 takie zadania w kwocie 113,3 mln zł.

Natomiast Minister realizował Program w sposób nierzetelny.

Pomimo wprowadzenia priorytetu budowy pierwszej pełnowymiarowej sali gimnastycznej w gminie Ministerstwo nie miało informacji, w ilu gminach nie ma takiego obiektu. Minister wdrożył w 2021 r. ogólnodostępną aplikację pilotażową Mapa obiektów sportowych, na którą wydatkowano 29 tys. zł, jednakże bez przyjęcia harmonogramu dalszych działań i bez implementacji narzędzi do pozyskania danych o obiektach ze wszystkich gmin w Polsce, co nie pozwala na przeprowadzenie gruntownej inwentaryzacji ogólnodostępnych obiektów sportowych. W Ministerstwie nie zachęcano gmin nieposiadających pełnowymiarowej sali gimnastycznej lub hali sportowej do aplikowania o dofinansowanie w Programie. Zdaniem NIK sytuacja ta nie pozwala uznać tego priorytetu za zakończony.

W badanym okresie Minister udzielał dofinansowania na podstawie nieprzejrzystej procedury oceny wniosków o dofinansowanie. Oceny wniosków z roku 2018 dokonano na podstawie kryteriów i przypisanych im wag punktowych, które nie zostały zaakceptowane przez przewodniczącego Zespołu do spraw opiniowania wniosków o dofinansowanie zadań inwestycyjnych. Minister dodawał wnioskom dodatkowe punkty, czego nie przewidziano w Programie ani w regulacjach wewnętrznych Ministerstwa. W ten sposób w 2018 r. dofinansowano 148 zadań na kwotę 204,5 mln zł.

Zasady oceny od lipca 2019 r. pozwalały Ministrowi na przyznawanie wnioskom dodatkowych punktów bez szczegółowego uzasadnienia, co skutkowało wykluczaniem z dofinansowania od ponad 50% do ponad 76% wniosków wysoko ocenionych przez Zespół na podstawie kryteriów oceny merytorycznej: technicznej, ekonomicznej i sportowej/potencjału sportowego. Zdarzało się też, iż po przyznaniu dodatkowych punktów przez Ministra dofinansowano wnioski, które uzyskały bardzo niską ocenę Zespołu, co świadczyło o nierównym traktowaniu wnioskodawców.

Protokoły zbiorcze z oceny formalno-merytorycznej Zespołu sporządzane były niezgodnie z ustanowionym przepisami wzorem protokołu zbiorczego. Dokumentacja oceny wniosków z lat 2018–2021, tj. arkusze oceny i protokoły zbiorcze, nie zawierały wymaganych w regulacjach wewnętrznych Ministerstwa informacji, które wnioski odrzucono z przyczyn formalnych, a które zaopiniowano negatywnie.

Przedstawione powyżej nieprawidłowości wyczerpują znamiona korupcjogennego mechanizmu dowolności postępowania. Stosowane zasady udzielania dotacji stwarzają ryzyko zakwestionowania rzetelności oceny zadań, jak i zasadności działania Zespołu oceniającego wnioski.

Dokumentacja rozliczenia zadań nie pozwalała na weryfikację wymagań Programu w zakresie progów dofinansowania i progów wydatków kwalifikowanych.

W ramach oceny wniosków nie określono minimalnego progu punktowego do uzyskania przez wnioski dofinansowania. Stosowane rankingi oceny wniosków przez Zespół i rankingi oceny wniosków po dodaniu dodatkowych punktów Ministra, będące podstawą do wskazania dofinansowań udzielonych w protokołach zbiorczych, nie zostały unormowane w regulacjach wewnętrznych Ministerstwa.

W Ministerstwie, poza jednym przypadkiem omyłki, niemającej charakteru systemowego, prawidłowo rozliczano dofinansowane zadania inwestycyjne. Minister monitorował kwartalnie realizację zadań inwestycyjnych poprzez weryfikację składanych przez beneficjentów sprawozdań kwartalnych. Jednak umowy o dofinansowanie w Programie w okresie objętym kontrolą nie określały terminu na złożenie ww. sprawozdania, co zdaniem Izby jest zjawiskiem niepożądanym.

Minister nie opracował i nie przedłożył Radzie Ministrów projektu programu rozwoju sportu do roku 2030, w związku z czym po 2020 roku nie była możliwa ocena zgodności Programu ze strategicznym celami i priorytetami Ministra. Działania w celu jego przygotowania były nieskuteczne i nierzetelne: prowadzono je przez ponad 2 lata, ale nie doprowadziły one do opracowania projektu dokumentu.

Program pozwolił na poprawę stanu szkolnej i ogólnodostępnej bazy sportowej: wybudowano 499 obiektów (408 przyszkolnych i 91 ogólnodostępnych), zmodernizowano 131 obiektów służących klubom sportowym oraz przebudowano 71 i wyremontowano 76 obiektów przyszkolnych.

Mimo pięciu lat realizacji Programu Minister nie przeprowadził jego ewaluacji, nie wprowadził też mechanizmu ewaluacji, w tym wykorzystania obiektów na potrzeby określone w Programie przez uczniów i lokalne społeczności.

Stwierdzono znaczne dysproporcje w dofinansowaniu zadań w województwach. W badanym okresie najwyższe dofinansowanie otrzymały województwa: podkarpackie – 12,9% wydatków (151,9 mln zł na 148 zadań) i małopolskie – 12,6% (148,5 mln zł na 104 zadania), a najniższe: lubuskie – 2,5% (29 mln zł na 15 zadań) i opolskie – 1% (11,9 mln zł na 14 zadań). W Programie oraz w procesie oceny wniosków i udzielania dofinansowania nie przyjęto zasad i narzędzi zapewniających równomierne rozwijanie bazy sportowej w województwach.

Nieprawidłowości stwierdzone u beneficjentów zadań inwestycyjnych nie miały istotnego wpływu na realizację Programu. Dotyczyły one m.in.:

zmiany umowy z wykonawcą bez ustawowych przesłanek,
nierzetelnego prowadzenia dokumentacji postępowania,
niepełnego przystosowania obiektów dla osób z niepełnosprawnościami.

Stan techniczny obiektów sportowych był dobry, przy czym wystąpiły przypadki nierzetelnego prowadzenia książki obiektu budowlanego. Zarówno same obiekty sportowe, jak i zaplecze sanitarno-szatniowe z reguły były dostosowane do korzystania przez osoby z niepełnosprawnościami, w tym poruszające się na wózkach inwalidzkich. Utrudnienia dla osób niepełnosprawnych stwierdzono w Gminie Miejskiej Ostróda i Gminie Nidzica w toaletach oraz w Gminie Śniadowo w sali gimnastycznej, w łączniku z zapleczem sanitarno-szatniowym i w istniejących już wcześniej pomieszczeniach higieniczno-sanitarnych.

Większość skontrolowanych obiektów sportowych była wykorzystywana do aktywnego spędzania czasu wolnego i uprawiania sportu. Główną przyczyną braku wykorzystania obiektów były ograniczenia związane z pandemią Covid-19.

Wnioski

Najwyższa Izba Kontroli wnioskuje o:

Minister Sportu i Turystyki

opracowanie i przedłożenie Radzie Ministrów projektu programu rozwoju sportu do roku 2030, obejmującego cele, priorytety, kierunki interwencji i wskaźniki w zakresie rozwoju szkolnej oraz ogólnodostępnej infrastruktury sportowej;
zmianę zasad oceny wniosków w sposób zapewniający przejrzyste i równe traktowanie wnioskodawców – poprzez dofinansowywanie wniosków uzyskujących najwyższą ocenę merytoryczną Zespołu oraz ograniczenie przyznawania wnioskom dodatkowych punktów przez Ministra do szczególnie uzasadnionych przypadków, w tym szczegółowego uzasadniania dofinansowania tych wniosków;
przeprowadzenie ewaluacji Programu „Sportowa Polska”, w tym wykorzystania dofinansowanych obiektów sportowych na potrzeby uczniów i lokalnych społeczności;
kontynuację inwentaryzacji ogólnodostępnych obiektów sportowych w gminach poprzez rozbudowę pilotażowej aplikacji Mapa obiektów sportowych, w tym wprowadzenia narzędzi do weryfikacji posiadania przez gminy pełnowymiarowych sal gimnastycznych i hal sportowych;
wprowadzenie w umowach o dofinansowanie terminu na złożenie przez wnioskodawców sprawozdania kwartalnego z realizacji zadania inwestycyjnego;

Gminy

zapewnienie prowadzenia dla obiektów sportowych książki obiektu budowlanego zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa;
zapewnienie przystosowania dla osób z niepełnosprawnościami realizowanych obiektów sportowych, zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa i dokumentacją projektową inwestycji.

Idź do oryginalnego materiału