Rażące naruszenie prawa skutecznym zarzutem kasacyjnym

Opis stanu faktycznego

SR w R. uznał J.M. za winnego pięciu czynów zabronionych:

Kary jednostkowe zostały połączone i jako karę łączną wymierzono J.M. karę roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności.

Powyższy wyrok został zaskarżony przez obrońcę J.M., który zaskarżył go w całości, zarzucając: obrazę przepisów prawa materialnego, tj. art. 286 § 1 KK i art. 7 KPK, błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, mający w ocenie skarżącego wpływ na jego treść, a także rażącą niewspółmierność orzeczonej kary łącznej.

Skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku przez uniewinnienie oskarżonego od zarzucanych mu czynów, ewentualnie przez wymierzenie oskarżonemu kary o łagodniejszym charakterze.

Po rozpoznaniu apelacji obrońcy oskarżonego SO w R. zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, iż uchylił orzeczenie o karze łącznej. Ustalił, iż cztery przypisane czyny zostały popełnione w warunkach ciągu przestępstw i za nie wymierzył oskarżonemu karę roku pozbawienia wolności. Ponadto SO połączył wymierzone kary i jako karę łączną orzekł karę roku i 2 miesięcy pozbawienia wolności.

Kasację od powyższego wyroku wniósł obrońca skazanego. Zaskarżył go w całości, zarzucając naruszenie bezwzględnej przyczyny odwoławczej, określonej w art. 439 § 1 pkt. 9 w zw. z art. 17 § 1 pkt. 7 KPK oraz rażące naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 91 § 1 KK, i procesowego: art. 433 § 2 KPK w zw. z art. 457 § 3 KPK; art. 433 § 1 in fine KPK w zw. z art. 413 § 2 pkt. 1 KPK; art. 440 KPK; art. 433 § 1 in fine KPK w zw. z art. 455 KPK.

W oparciu o powyższe zarzuty obrońca wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku SO w R. i uniewinnienie oskarżonego od zarzuconych mu czynów z uwagi na oczywiście niesłuszne skazanie, ewentualnie umorzenie postępowania, ewentualnie uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania adekwatnemu Sądowi.

W pisemnej odpowiedzi na kasację prokurator Prokuratury Rejonowej w R. wniósł o jej oddalenie jako oczywiście bezzasadnej.

Po rozpoznaniu kasacji obrońcy skazanego SN postanowił oddalić kasację jako oczywiście bezzasadną.

Uzasadnienie SN

Zdaniem SN kasacja okazała się oczywiście bezzasadna, co umożliwiło jej oddalenie na posiedzeniu w trybie art. 535 § 3 KPK. W pierwszym z zarzutów skarżący podnosił zaistnienie bezwzględnej przyczyny odwoławczej z art. 439 § 1 pkt. 9 w zw. z art. 17 § 1 pkt. 7 KPK. Zarzut ten był oczywiście bezzasadny.

Ustalenie, czy dane działanie jest czynem ciągłym, czy ciągiem przestępstw, należy do sfery ustaleń faktycznych, i nie może być wprost kwestionowane w kasacji. Z kolei w apelacji nie został podniesiony zarzut obrazy art. 12 KK, art. 91 KK, ani żadnego innego przepisu dotyczącego tych instytucji. Jednocześnie nie można tracić z pola widzenia, iż stosując instytucję z art. 91 KK w tej konkretnej sprawie, Sąd odwoławczy z urzędu działał na korzyść skazanego. Rozpoznając zarzut z art. 438 pkt. 4 KPK, Sąd odwoławczy z urzędu objął część czynów konstrukcją ciągu przestępstw, co w ostateczności przełożyło się na obniżenie kary łącznej z roku i 6 miesięcy więzienia na rok i 2 miesiące pozbawienia wolności.

Sposób rozważenia przez SO zarzutów apelacyjnych odnoszących się do kwestii zamiaru należy uznać za prawidłowy. Nie doszło w tym względzie do rażącego naruszenia art. 433 § 2 w zw. z art. 455 KPK.

Sąd odwoławczy bardzo szczegółowo wyjaśnił, dlaczego mimo literalnego braku wskazania tego znamienia w opisach czynów przypisanych skazanemu nie doszło do obrazy prawa materialnego ani rażącego naruszenia art. 413 § 2 pkt. 1 KPK. Argumentacja ta sprowadza się do wskazania, iż jeżeli z całokształtu opisu czynu jednoznacznie wynika, iż to niewskazane literalnie znamię zostało zrealizowane, a także jeżeli zostało ono zawarte w opisie czynu, ale nie wprost, tylko w sposób opisowy, to taki opis czynu czyni zadość wymogom ustawowym. Stanowisko to znajduje oparcie w orzecznictwie. Otóż „zawarty w wyroku skazującym opis czynu musi być tak skonstruowany, aby odzwierciedlał realizację przez oskarżonego wszystkich ustawowych znamion przypisanego mu przestępstwa. Jakkolwiek najłatwiej jest to osiągnąć korzystając z języka ustawy, to jednak nie jest to wymóg kodeksowy. Z treści art. 413 § 2 pkt. 1 KPK nie wynika bowiem, ażeby w opisie czynu należało używać słów ustawy, określających poszczególne znamiona przestępstwa. Chodzi natomiast o to, aby ten opis odpowiadał znaczeniu wszystkich znamion ustawowych konkretnego przestępstwa. Przy opisie czynu należy posłużyć się takimi sformułowaniami, które w sposób niebudzący wątpliwości odpowiadają treści poszczególnych znamion przypisanego sprawcy czynu zabronionego” (postanowienie SN z 11.3.2021 r., V KK 21/21, Legalis). W tej sprawie w przypadku pomocnictwa do oszustwa w opisie czynu mowa jest o tym, iż osoba, której pomagał skazany, przedłożyła pracownikowi banku dokument, który nie zawierał w swej treści danych odpowiadających rzeczywistości. Z kolei w przypadku pozostałych czynów popełnionych na szkodę kontrahentów skazanego posłużono się zwrotami wskazującymi na brak po jego stronie zamiaru wywiązania się z przyjętych na siebie zobowiązań. Jak słusznie podkreślił Sąd odwoławczy, strona umowy cywilnoprawnej, która zawiera ją, nie zamierzając się z niej wywiązać, niewątpliwie wprowadza w błąd kontrahentów co do realizacji postanowień umowy. Sąd Odwoławczy nie naruszył prawa, a tym bardziej rażąco, uznając, iż taki opis czynów oddaje istotę znamion przestępstwa oszustwa i odpowiada „wprowadzeniu w błąd”.

Trzeba podkreślić, iż Sąd odwoławczy z urzędu powziął wątpliwość co do schematy uwzględnienia w kwalifikacji prawnej czynu także art. 271 § 3 KK. Wyjaśnił jednak rzetelnie, dlaczego nie zastosował w tej sprawie art. 455 KPK, podkreślając, iż ewentualna zmiana kwalifikacji prawnej musiałaby wiązać się ze zmianą ustaleń faktycznych. Sąd ten wyjaśnił też, dlaczego wyrok Sądu I instancji nie jest rażąco niesprawiedliwy i dlaczego dokonanie jego zmiany na podstawie art. 440 KPK nie jest uzasadnione. Sąd odwoławczy zwrócił przy tym uwagę, iż SR zaniechał rozważenia, czy zachowanie J.M. nie wyczerpywało również znamion strony przedmiotowej pomocnictwa do czynu z art. 297 § 1 KK, przy czym ewentualnej korekcie wyroku na niekorzyść skazanego stał na przeszkodzie zakaz reformationis in peius.

Komentarz