Renta wdowia i odszkodowanie

Stan faktyczny

W 2015 r. niemiecki obywatel, który pracował dla niemieckiej spółki, został ranny podczas wypadku przy załadunku towarów w MP w Danii. Obrażenia te doprowadziły do jego śmierci. MP uznała swoją odpowiedzialność cywilną za tę śmierć. GF (ubezpieczyciel MP) wypłacił wdowie po zmarłym pracowniku odszkodowanie z tytułu utraty żywiciela rodziny, zgodnie z duńskim prawem. Ponadto DRV‑N i BG‑V, u których zmarły był ubezpieczony jako pracownik niemiecki, wypłaciły wdowie po nim rentę wdowią na podstawie niemieckiego prawa.

Zgodnie z niemieckim prawem wdowa wstąpiła w prawa po zmarłym pracowniku wobec odpowiedzialnej osoby trzeciej w odniesieniu do wypłaconej w tej sytuacji renty i DRV‑N i BG‑V zażądały od MP i GF zwrotu tej renty. MP i GF odmówiły uwzględnienia tego żądania ze względu na to, iż w świetle duńskiego prawa, prawo do renty wdowiej na podstawie ustawodawstwa niemieckiego, wypłacanej niezależnie od przyczyny śmierci, nie odpowiada przewidzianemu w duńskim ustawodawstwie prawu do odszkodowania z tytułu utraty żywiciela rodziny. Ponadto, ponieważ GF wypłaciła już to odszkodowanie wdowie po zmarłym pracowniku, ta ostatnia nie może domagać się żadnego innego odszkodowania.

Sąd odsyłający powziął wątpliwości co do interpretacji art. 85 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 883/2004 z 29.4.2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.Urz. UE L z 2004 r. Nr 166, s. 1).

Stanowisko TS

Artykuł 85 ust. 1 rozporządzenia 883/2004 ma na celu umożliwienie instytucji zabezpieczenia społecznego państwa członkowskiego, która wypłaciła świadczenia z zabezpieczenia społecznego w następstwie szkody powstałej na terytorium innego państwa członkowskiego, skorzystania – wobec osoby trzeciej odpowiedzialnej za szkodę – ze środków prawnych przewidzianych przez stosowane przez nią prawo, niezależnie od tego, czy chodzi o drogę subrogacji, czy bezpośrednie powództwo. Trybunał wyjaśnił, iż ten przepis ten należy rozumieć jako normę kolizyjną (wyrok TS z 21.9.1999 r., Kordel i in., C-397/96, Legalis, pkt 22).

Zdaniem TS, gdyby sąd krajowy stosował prawo państwa członkowskiego, na którego terytorium wystąpiła szkoda, w celu określenia zakresu prawa instytucji zobowiązanej do wypłaty świadczeń do wniesienia środka zaskarżenia, mógłby on pozbawić art. 85 ust. 1 rozporządzenia 883/2004 w całości lub części jego skuteczności (effet utile). Zatem przepisy, które dotyczą roszczeń duńskich instytucji zabezpieczenia społecznego o zwrot przeciwko osobom trzecim zobowiązanym do naprawienia szkód, które doprowadziły do wypłaty świadczeń z zabezpieczenia społecznego, nie mogą być stosowane w celu ustalenia, czy i w jakim zakresie instytucji zobowiązanej do wypłaty świadczeń państwa członkowskiego innego niż Dania przysługuje prawo do dochodzenia roszczeń od sprawcy szkody powstałej na terytorium Danii, do którego mają zastosowanie te przepisy.

Niemniej jednak TS zaznaczył, iż art. 85 ust. 1 rozporządzenia 883/2004 ma na celu jedynie zapewnienie, aby prawo do wystąpienia z roszczeniem, z którego może korzystać instytucja zobowiązana do wypłaty świadczeń na podstawie stosowanego przez nią ustawodawstwa, było uznawane przez inne państwa członkowskie. Celem tego przepisu nie jest zmiana zasad mających zastosowanie w celu ustalenia, czy i w jakim zakresie powinna powstać odpowiedzialność pozaumowna osoby trzeciej będącej sprawcą szkody.

Trybunał stwierdził, iż w zakresie, w jakim GF wypłaciła już jedno lub kilka z tych odszkodowań wdowie po zmarłym pracowniku, TS wskazał, iż wyłącznie do sądu odsyłającego należy ustalenie, czy takie wypłaty stanowiły na podstawie mającego zastosowanie prawa krajowego całkowite wywiązanie się przez MP i GF ze zobowiązań w odniesieniu do żądań przedstawionych przez DRV‑N i BG‑V w ramach ich powództwa regresowego.

Co się tyczy kwestii, czy odszkodowanie z tytułu utraty żywiciela rodziny, przewidziane w duńskim prawie i wypłacone przez GF na rzecz wdowy po zmarłym pracowniku, odpowiada rencie wdowiej wypłaconej przez DRV‑N i BG‑V, TS przypomniał, że rozporządzenie 883/2004 nie ustanawia wspólnego systemu zabezpieczenia społecznego, i iż w przypadku braku harmonizacji na poziomie Unii w tej dziedzinie do każdego państwa członkowskiego należy określenie w jego ustawodawstwie w szczególności warunków, które uprawniają do świadczeń socjalnych. W konsekwencji świadczenia wypłacane w następstwie zdarzenia powodującego szkodę, takiego jak wypadek przy pracy, mogą się znacznie różnić w poszczególnych państwach członkowskich, a zdaniem TS zbyt rygorystyczne wymogi co do wymaganej korelacji między świadczeniami przewidzianymi w przepisach różnych rozpatrywanych państw członkowskich mogłyby pozbawić art. 85 ust. 1 rozporządzenia 883/2004 skuteczności (effet utile).

W niniejszej sprawie nie jest sporne, iż świadczenia duńskie i niemieckie są przyznawane w następstwie śmierci żywiciela rodziny, i oba te świadczenia mają na celu zrekompensowanie jego pozostałym przy życiu bliskim osobom w szczególności utraty dochodów w związku z brakiem dochodów zmarłego. W ocenie Trybunału przedmiot i cele odszkodowania z tytułu utraty żywiciela rodziny można uznać za odpowiadające, zgodnie z duńskim ustawodawstwem, celom świadczeń socjalnych wypłacanych na podstawie tego ustawodawstwa w następstwie wypadku przy pracy. Zatem TS uznał, iż – z zastrzeżeniem dokonania weryfikacji przez sąd odsyłający – rozpatrywane świadczenia są pod względem przedmiotu i celów wystarczająco porównywalne, aby przewidziane w niemieckim ustawodawstwie prawo subrogacji, o którym mowa w art. 85 ust. 1 rozporządzenia 883/2004, mogło rozciągać się na odszkodowanie z tytułu utraty żywiciela rodziny w granicach pułapów przewidzianych przez duńskie ustawodawstwo.

Reasumując, TS orzekł, iż art. 85 ust. 1 rozporządzenia 883/2004 należy interpretować w ten sposób, iż w przypadku gdy dana osoba jest uprawniona na podstawie ustawodawstwa państwa członkowskiego, w którym ma miejsce zamieszkania, do renty wdowiej w następstwie śmierci jej małżonka w wyniku wypadku przy pracy, który miał miejsce na terytorium innego państwa członkowskiego, a ustawodawstwo pierwszego państwa członkowskiego przewiduje na rzecz instytucji zobowiązanej do wypłaty tego świadczenia prawo subrogacji wobec osoby trzeciej zobowiązanej do naprawienia szkody wynikającej z owego wypadku przy pracy, roszczenie regresowe tej instytucji zobowiązanej do wypłaty świadczeń nie jest uzależnione od istnienia w drugim państwie podstawy prawnej umożliwiającej uzyskanie takiej renty lub równoważnego świadczenia. Wystarczy, aby świadczenia przewidziane w następstwie zdarzenia powodującego szkodę, takiego jak wypadek przy pracy, przez ustawodawstwa zainteresowanych państw członkowskich były wystarczająco porównywalne pod względem ich przedmiotu i celów, aby przewidziane przez ustawodawstwo pierwszego państwa prawo subrogacji, o którym mowa w owym art. 85 ust. 1, mogło rozciągać się na świadczenie przewidziane przez drugie państwo.

Komentarz