2 godzin temu
Stan faktyczny
W 2013 r., w związku z przejęciem nieruchomości będącej własnością K.G. na cele inwestycji drogowej, Starosta ustalił na rzecz byłego właściciela odszkodowanie w wysokości ponad 4,3 mln zł oraz zobowiązał Wójta Gminy C. do wypłaty tej kwoty. Po trwającym kilka lat sporze sądowym dotyczącym zezwolenia na realizację inwestycji drogowej postępowanie administracyjne w tym przedmiocie zostało umorzone, gdyż inwestor zrezygnował z budowy drogi. W 2020 r. Wójt Gminy C. wystąpił z wnioskiem o stwierdzenie wygaśnięcia decyzji Starosty z 2013 r., a Starosta uwzględnił to żądanie. K.G. wniósł odwołanie, jednak Wojewoda utrzymał w mocy decyzję organu I instancji. W uzasadnieniu decyzji wyjaśniono, iż wyeliminowanie z obrotu prawnego decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej spowodowało bezprzedmiotowość decyzji w sprawie ustalenia na rzecz K.G. odszkodowania. Nie doszło bowiem do przejścia z mocy prawa własności nieruchomości na rzecz Gminy C.
Orzeczenie WSA
K.G. wniósł skargę twierdząc, iż odszkodowanie mu przysługuje gdyż nieruchomość stanowiąca jego własność została bezprawnie przejęta. WSA w Warszawie oddalił jednak skargę stwierdzając, iż na skutek ostatecznego uchylenia decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej i umorzenia postępowania w sprawie, prawo własności działki powróciło do skarżącego. Z akt sprawy wynika, iż odszkodowanie ustalone decyzją Starosty z 2013 r. nie zostało wypłacone, a wykonanie tej decyzji jest bezprzedmiotowe.
W przepisach InwDrogPublU kwestia wygaśnięcia decyzji nie została uregulowana, dlatego wydanie takiego rozstrzygnięcia, zgodnie z art. 162 § 1 pkt 1 KPA, uzależnione jest od łącznego spełnienia dwóch przesłanek: decyzja stała się bezprzedmiotowa, a stwierdzenie jej wygaśnięcia albo nakazuje przepis prawa albo leży w interesie społecznym lub w interesie strony. Sąd stwierdził, iż organy I i II instancji słusznie wskazały na interesy, zarówno społeczny, jak i Gminy C., które uzasadniają stwierdzenie wygaśnięcia decyzji o odszkodowaniu. W interesie społecznym jest usuniecie stanu niepewności poprzez uporządkowanie sytuacji prawnej w relacjach między inwestorem a skarżącym. W interesie społecznym, ale również strony postępowania – Gminy C., jest też uniknięcie zapłaty nienależnego odszkodowania. Gmina jako jednostka sektora finansów publicznych jest obowiązana wydatkować środki publiczne w sposób celowy i oszczędny, z zachowaniem m.in. zasad efektywności oraz optymalnego doboru metod i środków służących osiągnięciu założonych celów. Gmina C. nie nabyła własności działki należącej w dalszym ciągu do K.G., zatem wyeliminowanie spornej decyzji z obrotu prawnego pozwoli jej na uniknięcie ryzyka niegospodarności w wydatkowaniu środków publicznych.
Odnosząc się do zarzutów skarżącego, iż Gmina C. zdewastowała należącą do niego nieruchomość poprzez wyrwanie drzew owocowych i liściastych oraz zdemontowanie mostku wjazdowego z drogi Sąd wskazał, iż kwestia roszczeń z tytułu ewentualnych szkód należy do adekwatności sądów powszechnych, a nie administracyjnych.
Zarzuty skargi kasacyjnej
K.G. dowodził, iż sporna decyzja nie stała się bezprzedmiotowa, a jej wygaśnięcie nie leży w interesie ani społecznym, ani tym bardziej jego interesie. Z art. 12 ust. 4f w zw. z art. 12 ust. 4 pkt 2 InwDrogPublU nie wynika, iż w okolicznościach tej sprawy odszkodowanie z tytułu wywłaszczenia nieruchomości podlega zwrotowi. Własność działki z mocy prawa przeszła na własność Gminy C. co spowodowało, iż K.G. przez kilka lat był pozbawiony możliwości swobodnego dysponowania tym terenem. W ocenie skarżącego już ta okoliczność uzasadnia wypłatę mu ustalonego przez organy odszkodowania. Dodatkowo K.G. wskazał, iż na skutek zniszczeń dokonanych po wywłaszczeniu, wartość zwróconej mu kilka lat później nieruchomości uległa zmniejszeniu. Dlatego choćby jeżeli uznać zasadność zwrotu przyznanego mu odszkodowania, to kwota ta powinna zostać pomniejszona o kwotę równą różnicy wartości nieruchomości określonej na dzień wywłaszczenia i dzień zwrotu.
Odszkodowanie tylko w razie istnienia zezwolenia na realizację inwestycji drogowej
NSA oddalił skargę kasacyjną podkreślając, iż InwDrogPublU jest ustawą szczególną zawierającą specyficzne regulacje prawne. Jednym z wyrazów tej odmienności jest fakt, iż kompensacja szkody, powstałej na skutek wywłaszczenia, następuje na podstawie decyzji odrębnej od tej, na podstawie której dochodzi do utraty prawa własności nieruchomości. W uzasadnieniu wyroku stwierdzono, iż wydanie zezwolenia na realizację inwestycji drogowej i ustalenie odszkodowania z tytułu utraty prawa własności nieruchomości, objętej tym zezwoleniem, są prowadzone w odrębnych postępowaniach. Pomimo tego obowiązek wydania decyzji odszkodowawczej uzależniony jest od istnienia w obrocie prawnym decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej. Na skutek umorzenia postępowania administracyjnego w sprawie wydania decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej, nieruchomość będąca własnością skarżącego w rzeczywistości przestała być nieruchomością objętą decyzją o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej.
Przedmiotem decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej jest przede wszystkim wykreowanie uprawnienia inwestora do realizacji inwestycji na określonym terenie. Gdy inwestor rezygnuje ze swojego uprawnienia i jest oczywiste, iż decyzja nie zostanie wykonana, wówczas nieruchomość staje się zbędna dla realizacji inwestycji drogowej. W takiej sytuacji nie ma podstaw do przyznania odszkodowanie, które jest przecież pochodną prawa inwestora do realizacji inwestycji. W konsekwencji NSA stwierdził, iż skoro Gmina C. wycofała wniosek o zezwolenie na realizację inwestycji drogowej a postępowanie w tym przedmiocie zostało ostatecznie umorzone to następczo odpadła przesłanka do ustalenia odszkodowania za pozbawienie K.G. prawa własności do nieruchomości. Nieruchomość zostanie więc zwrócona skarżącemu w odrębnym postępowaniu administracyjnym.
Skutki bezprzedmiotowości postępowania administracyjnego
NSA wyjaśnił, iż skutki bezprzedmiotowości procedowania w kwestii odszkodowania za pozbawienie prawa własności nieruchomości w związku z realizacją inwestycji drogowej uzależnione są od tego, kiedy dojdzie do jej zaistnienia. jeżeli pojawi się w toku postępowania prowadzonego w celu ustalenia wysokości odszkodowania na podstawie art. 12 ust. 4b InwDrogPublU, to postępowanie to należy umorzyć w oparciu o art. 105 § 1 KPA. o ile natomiast, tak jak w tej sprawie, zostanie ujawniona po wydaniu ostatecznej decyzji w przedmiocie ustalenia wysokości odszkodowania, wówczas należały stwierdzić wygaśnięcie tej decyzji na podstawie art. 162 § 1 pkt 1 KPA.
NSA potwierdził stanowisko Sądu I instancji i organów orzekających w sprawie, iż stwierdzenie wygaśnięcia spornej decyzji leży w interesie społecznym. Nie da się bowiem z nim pogodzić dalszego utrzymywania w mocy skutków prawnych decyzji ustalającej wysokość odszkodowania za nieruchomość w rzeczywistości nie przejętą na cele realizacji inwestycji drogowej. Inwestycja ta nie została i nie zostanie zrealizowana na skutek uchylenia zezwolenia, a nieruchomość może powrócić do skarżącego. W uzasadnieniu wyroku stwierdzono też, iż z punktu widzenia oceny legalności decyzji stwierdzającej wygaśnięcie decyzji ustalającej wysokość odszkodowania na podstawie art. 12 ust. 4b w zw. z art. 12 ust. 4f InwDrogPublU nie ma znaczenia okoliczność, iż w przeszłości przez pewien czas funkcjonowała w obrocie prawnym ostateczna decyzja w przedmiocie zezwolenia na realizację inwestycji drogowej.
Wyrok NSA z 6.6.2025 r., I OSK 1314/22, Legalis
