Rynek pracy – nowe zasady od 1.6.2025 r.

Cele zmian na rynku pracy

Celem RynekPracyU jest – co wynika wprost z uzasadnienia, dostępnego na stronie internetowej Sejmu RP (druk sejmowy nr 948) – kompleksowa modernizacja instytucji polskiego rynku pracy. Osiągnięcie zamierzonego celu ma nastąpić poprzez: (i) udoskonalenie funkcjonowania publicznych służb zatrudnienia oraz form aktywizacji zawodowej i (ii) podnoszenia umiejętności kadr gospodarki.

Celem wdrażanej reformy jest również zwiększenie poziomu zatrudnienia w Polsce, przede wszystkim na miejscach pracy wysokiej jakości oraz dostosowanie potencjału kadrowego Polski do aktualnych potrzeb gospodarki, przechodzącej zmiany strukturalne, wynikające z postępu technologicznego i cyfrowego, transformacji energetycznej i procesów demograficznych.

Nie należy tracić z pola widzenia, iż RynekPracyU wypełnia założenia Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności (KPO) i stanowi realizację części kamienia milowego „Efektywne instytucje na rzecz rynku pracy”. W tym kontekście należy również wskazać, iż RynekPracyU adaptuje, z mniejszymi lub większymi modyfikacjami, dotychczasowe rozwiązania, jakie obowiązywały w uchylonej ustawie z 20.4.2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (t.j. Dz.U. z 2025 r. poz. 214; dalej: PromZatrU), porządkując je, wprowadzając jednocześnie szereg nowych środków.

Nowe zasady na polskim rynku pracy w 2025 r.

RynekPracyU określa zadania państwa w zakresie aktywności zawodowej, wspierania zatrudnienia oraz rynku pracy, które są realizowane w celu:

RynekPracyU zawiera rozbudowany katalog definicji ustawowych (art. 2 RynekPracyU), wśród których zaznaczyć należy definicję: bezrobotnego, innej pracy zarobkowej, opiekuna osoby niepełnosprawnej, osoby biernej zawodowo, robót publicznych, czy wreszcie stałego źródła dochodu.

RynekPracyU przewiduje nowe rozwiązania w zakresie usług i instrumentów rynku pracy, które zakładają m.in.:

1. bardziej dopasowane do potrzeb rynku pracy kierunki działania:
   – aktywizację biernych zawodowo rolników chcących się przekwalifikować,
   – wspieranie kierunkowe określonych grup, np. osób młodych, seniorów, osób z niepełnosprawnościami, kobiet z dziećmi chcących wrócić na rynek pracy, osób zainteresowanych własnym biznesem, rozwijanie potrzebnych na rynku instrumentów, itp.,
   celem zwiększenia współczynnika aktywności zawodowej;
2. poprawę efektywności urzędów pracy i trwałości zatrudnienia osób wcześniej bezrobotnych;
3. zwiększenie mobilności osób szukających pracy;
4. skrócenie czasu poszukiwania pracy;
5. lepszą pomoc rodzinom, osobom powracającym na rynek pracy po urodzeniu dziecka, osobom opiekującym się osobami zależnymi (dzieci, starsi rodzice, chorzy itp.);
6. wsparcie pracodawców, zmniejszenie biurokracji i obowiązków sprawozdawczych dla przedsiębiorców;
7. unowocześnienie i zautomatyzowanie usług urzędów pracy;
8. zwiększenie dostępu do Krajowego Funduszu Szkoleniowego (KFS) osób prowadzących firmy jednoosobowe oraz osób pracujących na podstawie umów cywilnoprawnych;
9. uelastycznienie gospodarowania środkami Funduszu Pracy.

Zwolnienia monitorowane

Rozwiązania wprowadzone RynekPracyU bazują w dużej mierze na dotychczasowych przepisach, tak jest także w odniesieniu do instytucji zwolnień monitorowanych, o której mowa w art. 217 RynekPracyU.

Istotą zwolnień monitorowanych jest – jak wskazuje ustawodawca – nałożenie na pracodawców obowiązku takiego przeprowadzenia procesu redukcji zatrudnienia, by zwalniani pracownicy byli aktywnie wspierani w procesie poszukiwania nowego zatrudnienia. Główne propozycje zmian w ww. zakresie mają charakter doprecyzowujący i polegają na wskazaniu, iż pracodawca, planujący zwolnienie z przyczyn dotyczących zakładu pracy, co najmniej 50 pracowników, w okresie 3 miesięcy, czyli zwolnienie monitorowane, jest zobowiązany do uzgodnienia z PUP zakresu i form wsparcia dla zwalnianych pracowników i podjęcia takich działań, w szczególności: pośrednictwa pracy, poradnictwa zawodowego, szkoleń, potwierdzenia nabytej wiedzy i umiejętności oraz uzyskania dokumentów potwierdzających nabycie wiedzy i umiejętności.

Program ww. pomocy realizowany jest przez pracodawcę, ale może być realizowany także przez starostę, marszałka województwa, agencję zatrudnienia lub instytucję szkoleniową we współpracy z pracodawcą. Wobec tego program może być finansowany przez pracodawcę lub przez pracodawcę i odpowiednie jednostki administracji publicznej lub na podstawie porozumienia organizacji i osób prawnych z udziałem pracodawcy.

Zmiany w innych ustawach

RynekPracyU wprowadza zmianę w ustawie z 12.3.2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1283) polegającą na wyłączeniu z definicji dochodu do celów pomocy społecznej świadczeń z programy „Aktywny rodzic” (art. 392 pkt 2 RynekPracyU). W wyniku ww. zmiany, otrzymywanie tych świadczeń nie będzie mieć wpływu na prawo do uzależnionych od dochodu świadczeń z pomocy społecznej i innych świadczeń czy form wsparcia, bazujących na definicji dochodu z ww. ustawy. Zmiana ta obowiązuje z dniem następującym po dniu ogłoszenia, tj. 13.5.2025 r. (art. 461 pkt 1 RynekPracyU).

Kolejną wprowadzoną nowelizacją jest zmiana ustawy z 30.4.2004 r. o świadczeniach przedemerytalnych (t.j. Dz.U. z 2025 r. poz. 421), polegająca na wprowadzeniu rozwiązania, w wyniku którego umożliwiono zaliczenie okresu uprawniającego do nabycia prawa do świadczenia przedemerytalnego, okresu pobierania świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego lub zasiłku dla opiekuna, niezależnie od tego z jakiej przyczyny osoba utraciła do nich prawo (art. 393 pkt 2 RynekPracyU). Zrezygnowano bowiem z warunku, aby utrata prawa do omawianych świadczeń spowodowana była śmiercią osoby, nad którą opieka była sprawowana lub przyznaniem osobie, nad którą była sprawowana opieka, prawa do świadczenia wspierającego.

Z kolei, w ustawie z 17.7.2009 r. o praktykach absolwenckich (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1244) wprowadzone zostały zmiany dające możliwość, w przypadku niepełnoletniego praktykanta, który ukończył szkołę ponadpodstawową i spełnia obowiązek nauki przez uczęszczanie na praktykę, zawarcia umowy o praktyki absolwenckie na okres nie dłuższy niż do ukończenia przez niego 18. roku życia (art. 404 pkt 1 lit. a RynekPracyU). Obecne przepisy dają możliwość zawarcia umowy na okres nie dłuższy niż 3 miesiące.

Etap legislacyjny

1.6.2025 r. wejdzie w życie ustawa z 20.3.2025 r. o rynku pracy i służbach zatrudnienia (Dz.U. z 2025 r. poz. 620; dalej: RynekPracyU). Powyższe wynika z art. 461 RynekPracyU, który przewiduje, iż ustawa wchodzi w życie (ze wskazanymi wyjątkami) pierwszego dnia miesiąca następującego po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia, które z kolei nastąpiło 12.5.2025 r.