W dzisiejszym złożonym systemie podatkowym polscy przedsiębiorcy stają przed coraz większymi wyzwaniami związanymi z raportowaniem schematów podatkowych MDR. Wprowadzone w 2019 roku przepisy o Mandatory Disclosure Rules (MDR) fundamentalnie zmieniły podejście do planowania podatkowego, nakładając na podatników, doradców podatkowych oraz tzw. wspomagających szereg nowych obowiązków raportowych.
Konsekwencje niewywiązania się z obowiązku raportowania schematów podatkowych mogą być niezwykle dotkliwe – od wysokich kar finansowych sięgających choćby kilku milionów złotych, po odpowiedzialność karną skarbową dla osób odpowiedzialnych. Dla wielu przedsiębiorców przepisy MDR pozostają skomplikowane i niejasne, co zwiększa ryzyko nieintencjonalnego naruszenia prawa podatkowego.
W niniejszym artykule przeanalizujemy najważniejsze aspekty raportowania schematów podatkowych w Polsce, wskazując kiedy dokładnie powstaje obowiązek raportowy, jakie są potencjalne konsekwencje jego niedopełnienia, oraz jak skutecznie zarządzać ryzykiem w tym obszarze.
Czym adekwatnie są schematy podatkowe MDR i dlaczego powstały?
Przepisy o schematach podatkowych (MDR) zostały wprowadzone do polskiego systemu prawnego w wyniku implementacji dyrektywy unijnej DAC6. Ich głównym celem jest przeciwdziałanie agresywnej optymalizacji podatkowej oraz zwiększenie transparentności w zakresie praktyk planowania podatkowego stosowanych przez podatników.
MDR (Mandatory Disclosure Rules) to przepisy nakładające na określone podmioty obowiązek raportowania do Szefa Krajowej Administracji Skarbowej informacji o uzgodnieniach, które potencjalnie mogą być wykorzystywane do unikania opodatkowania. Przepisy te zostały zawarte w Ordynacji podatkowej w artykułach 86a-86o.
Warto podkreślić, iż polski ustawodawca znacznie rozszerzył zakres raportowania w porównaniu do minimalnych wymagań dyrektywy DAC6, obejmując nie tylko transgraniczne, ale również krajowe uzgodnienia podatkowe, a także szerszy katalog podatków niż przewidywały to regulacje unijne.
Jakie podmioty są zobowiązane do raportowania schematów MDR?
Obowiązek raportowania schematów podatkowych spoczywa na trzech kategoriach podmiotów określonych w przepisach Ordynacji podatkowej:
- Promotorzy – podmioty opracowujące, oferujące, udostępniające lub wdrażające schematy podatkowe, w szczególności doradcy podatkowi, adwokaci, radcowie prawni, pracownicy banków czy firm doradczych;
- Korzystający – najczęściej przedsiębiorcy implementujący rozwiązania podatkowe w swojej działalności gospodarczej;
- Wspomagający – osoby lub podmioty, które przy zachowaniu staranności ogólnie wymaganej w dokonywanych czynnościach, powinny były wiedzieć, iż uczestniczą we wdrażaniu schematu podatkowego, np. księgowi, biegli rewidenci czy instytucje finansowe.
Hierarchia obowiązków raportowych jest istotna – w pierwszej kolejności to promotor jest zobowiązany do raportowania schematu podatkowego. Obowiązek ten przechodzi na korzystającego w przypadku braku promotora lub gdy ten jest objęty tajemnicą zawodową i nie został z niej zwolniony.
Kiedy uzgodnienie staje się schematem podatkowym podlegającym raportowaniu?
Nie każde działanie optymalizacyjne w zakresie podatków podlega obowiązkowi raportowania. Aby uzgodnienie zostało uznane za schemat podatkowy, musi spełniać określone kryteria. Przede wszystkim musi to być uzgodnienie, które:
- spełnia kryterium głównej korzyści (MBT – Main Benefit Test) oraz posiada ogólną cechę rozpoznawczą, lub
- posiada szczególną cechę rozpoznawczą, lub
- posiada inną szczególną cechę rozpoznawczą.
W przypadku schematów transgranicznych wystarczy spełnienie kryterium transgraniczne i posiadanie jednej z ogólnych cech rozpoznawczych, choćby bez spełnienia kryterium głównej korzyści. To powoduje, iż znacznie więcej uzgodnień transgranicznych podlega raportowaniu.
Jakie są cechy rozpoznawcze schematów podatkowych?
Cechy rozpoznawcze (ang. hallmarks) to określone w przepisach adekwatności uzgodnień, które mogą wskazywać na potencjalne ryzyko unikania opodatkowania. Ordynacja podatkowa dzieli je na trzy kategorie:
- Ogólne cechy rozpoznawcze – dotyczą m.in. zobowiązania do zachowania poufności, wynagrodzenia promotora uzależnionego od korzyści podatkowej czy standaryzowanych dokumentów;
- Szczególne cechy rozpoznawcze – odnoszą się np. do nabywania spółek ze stratami, zmiany kwalifikacji przychodów, transakcji okrężnych;
- Inne szczególne cechy rozpoznawcze – specyficzne dla polskich przepisów, obejmujące m.in. wpłatę na IKE/IKZE powyżej 15.000 PLN czy unikanie obowiązków raportowania CRS/FATCA.
Kryterium głównej korzyści (MBT) jest spełnione, jeżeli na podstawie istniejących okoliczności można wywnioskować, iż podmiot działający rozsądnie i kierujący się zgodnymi z prawem celami innymi niż osiągnięcie korzyści podatkowej mógłby zasadnie wybrać inny sposób postępowania, z którym nie wiązałoby się uzyskanie korzyści podatkowej.
W jakich terminach należy raportować schematy podatkowe?
Terminy raportowania schematów podatkowych są ściśle określone w przepisach i różnią się w zależności od podmiotu zobowiązanego:
- Promotor – w terminie 30 dni od następnego dnia po udostępnieniu schematu, przygotowaniu go do wdrożenia lub od pierwszego wdrożenia;
- Korzystający – w terminie 30 dni od następnego dnia po udostępnieniu mu schematu, przygotowaniu go do wdrożenia lub od dokonania pierwszej czynności związanej z wdrażaniem;
- Wspomagający – w terminie 30 dni od następnego dnia po udzieleniu pomocy, wsparcia lub porad dotyczących schematu.
Dodatkowo, korzystający ma obowiązek przekazać Szefowi KAS informację o zastosowaniu schematu podatkowego (MDR-3) w terminie złożenia deklaracji podatkowej dotyczącej danego okresu rozliczeniowego, w którym zastosował schemat podatkowy.
Czy wszystkie optymalizacje podatkowe podlegają obowiązkowi raportowania MDR?
Nie każde działanie optymalizacyjne będzie kwalifikowane jako schemat podatkowy. najważniejsze jest spełnienie kryteriów ustawowych, w szczególności kryterium głównej korzyści oraz posiadanie cech rozpoznawczych. W praktyce wiele standardowych działań biznesowych może nie podlegać raportowaniu, jeżeli ich głównym celem nie jest uzyskanie korzyści podatkowej.
Warto jednak zaznaczyć, iż interpretacja przepisów MDR przez organy podatkowe jest często restrykcyjna. W przypadku wątpliwości, czy dane uzgodnienie podlega raportowaniu, warto skonsultować się z doświadczonymi doradcami. Kancelaria Kopeć Zaborowski Adwokaci i Radcowie Prawni oferuje kompleksowe wsparcie w zakresie analizy i raportowania schematów podatkowych, pomagając klientom zminimalizować ryzyko nieprawidłowości.
Jakie sankcje grożą za niedopełnienie obowiązku raportowania MDR?
Konsekwencje niewywiązania się z obowiązków związanych z raportowaniem schematów podatkowych są bardzo dotkliwe i obejmują zarówno odpowiedzialność karnoskarbową, jak i sankcje administracyjne:
- Kara pieniężna nakładana przez Szefa KAS – może wynieść choćby do 10 milionów złotych w przypadku promotorów i wspomagających będących osobami prawnymi;
- Odpowiedzialność karnoskarbowa – niedopełnienie obowiązku raportowania może być kwalifikowane jako przestępstwo lub wykroczenie skarbowe, zagrożone grzywną do 720 stawek dziennych;
- Odpowiedzialność osobista – w przypadku spółek, odpowiedzialność mogą ponosić członkowie zarządu oraz osoby odpowiedzialne za sprawy podatkowe.
Dodatkowe ryzyko stanowi przedłużenie terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego o okres od dnia, w którym schemat powinien zostać zaraportowany, do dnia jego faktycznego zaraportowania lub wydania decyzji przez organ podatkowy.
Jak prawidłowo identyfikować schematy podatkowe w organizacji?
Skuteczna identyfikacja potencjalnych schematów podatkowych wymaga wdrożenia odpowiednich procedur wewnętrznych:
- Opracowanie wewnętrznej procedury MDR – obowiązkowej dla podmiotów zatrudniających ponad 50 osób lub osiągających przychody powyżej 10 mln euro;
- Regularna analiza planowanych transakcji i rozwiązań podatkowych pod kątem cech rozpoznawczych;
- Odpowiednie dokumentowanie procesu decyzyjnego dotyczącego raportowania lub jego braku;
- Szkolenia dla pracowników zaangażowanych w procesy podatkowe i finansowe;
- Współpraca z zewnętrznymi doradcami podatkowymi specjalizującymi się w tematyce MDR.
Kluczowe jest, aby proces identyfikacji schematów podatkowych był zintegrowany z codziennymi procesami biznesowymi i obejmował wszystkie działy mogące mieć wpływ na kwestie podatkowe.
Jakie informacje należy zawrzeć w raporcie MDR?
Zgłoszenie schematu podatkowego do Szefa KAS musi zawierać szczegółowe informacje, w tym:
- Dane identyfikacyjne promotora, korzystającego i wspomagającego oraz innych podmiotów uczestniczących w schemacie;
- Szczegółowy opis uzgodnienia, w tym wartość przedmiotów tych czynności;
- Wskazanie przepisów prawa podatkowego znajdujących zastosowanie w schemacie;
- Wartość korzyści podatkowej lub przybliżoną wartość korzyści podatkowej;
- Wskazanie dokonanych czynności, które skutkowały przekazaniem informacji o schemacie podatkowym.
Raportowanie odbywa się elektronicznie poprzez system MDR (eMDR), a po złożeniu informacji nadawany jest numer schematu podatkowego (NSP), który musi być następnie przekazywany między podmiotami zaangażowanymi w dany schemat.
Jak przygotować firmę do prawidłowego raportowania MDR?
Odpowiednie przygotowanie organizacji do wypełniania obowiązków w zakresie schematów podatkowych wymaga kompleksowego podejścia:
- Wprowadzenie formalnej procedury MDR dostosowanej do specyfiki działalności;
- Wyznaczenie osób odpowiedzialnych za monitorowanie i raportowanie schematów;
- Regularne szkolenia pracowników dotyczące przepisów MDR i ich praktycznego zastosowania;
- Wdrożenie systemu wczesnej identyfikacji potencjalnych schematów podatkowych;
- Dokumentowanie procesu analizy uzgodnień pod kątem obowiązku raportowania;
- Współpraca z profesjonalnymi doradcami w zakresie prawa podatkowego.
Szczególnie ważne jest, aby procedura MDR nie była jedynie formalnym dokumentem, ale faktycznym narzędziem zarządzania ryzykiem podatkowym w organizacji. Eksperci z kancelarii Kopeć Zaborowski Adwokaci i Radcowie Prawni oferują kompleksowe wsparcie w opracowaniu i wdrożeniu takich procedur, dopasowanych do indywidualnych potrzeb i specyfiki działalności klienta.
Czy można uzyskać interpretację podatkową w zakresie obowiązku raportowania MDR?
W odróżnieniu od standardowych kwestii podatkowych, w zakresie obowiązku raportowania schematów podatkowych nie jest możliwe uzyskanie indywidualnej interpretacji przepisów prawa podatkowego. Oznacza to, iż podatnicy i inni zobowiązani muszą samodzielnie dokonywać oceny, czy dane uzgodnienie podlega raportowaniu.
Ministerstwo Finansów opublikowało wprawdzie objaśnienia podatkowe dotyczące MDR, jednak w wielu kwestiach pozostają one ogólne i nie rozwiewają wszystkich wątpliwości praktycznych. W tej sytuacji szczególnego znaczenia nabiera kooperacja z doświadczonymi doradcami podatkowymi, którzy śledzą praktykę i interpretacje organów w tym zakresie.
Podsumowanie – jak bezpiecznie zarządzać obowiązkami MDR?
Raportowanie schematów podatkowych to obszar o wysokim ryzyku dla przedsiębiorców i doradców. Nieprawidłowe podejście może skutkować dotkliwymi sankcjami, podczas gdy nadmiernie ostrożne raportowanie może niepotrzebnie zwrócić uwagę organów podatkowych na standardowe operacje biznesowe.
Kluczowe jest znalezienie adekwatnej równowagi poprzez wdrożenie odpowiednich procedur, stałe monitorowanie zmian w przepisach i ich interpretacji oraz współpracę z doświadczonymi doradcami. Profesjonalne wsparcie w tym zakresie oferuje kancelaria Kopeć Zaborowski Adwokaci i Radcowie Prawni, której eksperci pomagają klientom w kompleksowym zarządzaniu ryzykiem związanym z MDR.
Pamiętajmy, iż przepisy o schematach podatkowych nie mają na celu penalizacji legalnej optymalizacji podatkowej, ale zwiększenie transparentności planowania podatkowego. Prawidłowe podejście do obowiązków raportowych powinno być więc elementem szerszej strategii compliance podatkowego każdej odpowiedzialnie zarządzanej organizacji.
Bibliografia:
- Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 1540 z późn. zm.)
- Objaśnienia podatkowe Ministerstwa Finansów z dnia 31 stycznia 2019 r. w sprawie MDR
- Dyrektywa Rady (UE) 2018/822 z dnia 25 maja 2018 r. zmieniająca dyrektywę 2011/16/UE (DAC6)
- Wytyczne OECD dotyczące Mandatory Disclosure Rules z 2018 r.
- Interpretacje ogólne i objaśnienia Ministra Finansów dotyczące raportowania schematów podatkowych
Autor: r.pr. Piotr Kubala, Szef Praktyki Przestępczości Podatkowej
E-mail: [email protected]
tel.: +48 22 501 56 10