Sprzedaż internetowa – czy kupujący przedsiębiorca ma prawo do zwrotu towaru

Czy firma ma prawo do zwrotu towaru?

Konsumenci dokonujący zakupu za pośrednictwem Internetu są coraz bardziej świadomi przysługującego im prawa do odstąpienia od umowy zawartej przez Internet i do zwrotu zakupionej rzeczy w ciągu 14 dni, bez podawania przyczyny oraz bez ponoszenia kosztów. Często pojawia się natomiast pytanie, czy z analogicznego uprawnienia mogą korzystać kupujący przedsiębiorcy i czy w związku z tym, przy tzw. zakupie przez Internet „na fakturę” dopuszczalne jest odstąpienie od umowy między przedsiębiorcami i zwrot towaru.

Prawo do namysłu

Zgodnie z art. 27 ustawy o prawach konsumenta, konsument, który zawarł umowę na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa (w tym za pośrednictwem Internetu), może w terminie 14 dni odstąpić od umowy bez podawania przyczyny i bez ponoszenia kosztów. Prawo to, nie jest uzależnione od wadliwości rzeczy, czy wystąpienia innych szczególnych okoliczności. Uprawnienie do odstąpienia od umowy zawartej przez Internet chroni konsumentów, którzy kupując za pośrednictwem sklepów internetowych nie mają możliwości obejrzenia rzeczy i sprawdzenia ich adekwatności. Po otrzymaniu produktu może okazać się, iż wygląda on inaczej niż na stronie internetowej sprzedawcy. Zdarza się również, iż konsument, któremu oferta została zaprezentowana telefonicznie, decyduje się zawrzeć umowę pod wpływem emocji lub perswazji sprzedawcy. Już po fakcie kupujący niejednokrotnie stwierdza jednak, iż nie potrzebuje danej usługi lub produktu, albo iż konkurencyjne podmioty proponują korzystniejsze warunki. W związku z występowaniem takich sytuacji, ustawodawca przyznał konsumentom prawo do odstąpienia od umowy zawartej na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa. Skorzystanie z prawa do odstąpienia od umowy zawartej przez Internet powoduje, iż jest ona uważana za niezawartą, zaś strony są zobowiązane zwrócić sobie wszystko, co wzajemnie świadczyły. W przypadku sprzedaży konsumenckiej, kupujący ma również prawo do zwrotu poniesionych kosztów wysyłki.

Odstąpienie od umowy zawartej przez Internet przez przedsiębiorcę

Omówione powyżej uprawnienie dotyczy wyłącznie konsumentów, czyli zgodnie z kodeksem cywilnym, osób dokonujących z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z prowadzoną przez nie działalnością gospodarczą lub zawodową. Prawo do odstąpienia od umowy zawartej przez Internet obowiązuje zatem jedynie w relacjach konsument – przedsiębiorca. Nie przysługuje ono natomiast w przypadku, gdy obie osoby dokonują czynności w celach niezwiązanych z prowadzoną działalnością gospodarczą lub zawodową (prywatnie), ani w relacjach dwustronnie profesjonalnych (gdy obie strony są przedsiębiorcami). Mimo iż w tej chwili zakupy za pośrednictwem Internetu są coraz bardziej popularne i korzystają z tych form nie tylko konsumenci, ale też przedsiębiorcy, analogiczna ochrona z mocy samego prawa tym ostatnim nie przysługuje. W przypadku zakupów dokonywanych „na fakturę” za pośrednictwem Internetu, przepisy prawa nie gwarantują kupującemu przedsiębiorcy prawa do odstąpienia od umowy. Nie oznacza to jednak, iż takie odstąpienie od umowy między przedsiębiorcami nie jest dopuszczalne czy też nie występuje w praktyce.

Umowne prawo do odstąpienia od umowy zawartej przez Internet

Po pierwsze, przyznanie przedsiębiorcy prawa analogicznego do opisanego wyżej tzw. prawa do namysłu (prawa do odstąpienia od umowy zawartej przez Internet), może nastąpić w zawartej przez strony umowie. Wykorzystanie środków porozumiewania się na odległość do zawarcia umowy nie powoduje, iż jej strony są w jakikolwiek sposób ograniczone co do zakresu objętych nią postanowień umownych. Kupujący przedsiębiorca może wynegocjować dodatkowe, korzystne dla siebie uprawnienia. o ile strony dojdą do porozumienia w tym przedmiocie, takie postanowienie staje się elementem umowy, niezależnie od tego, w jakiej formie ostatecznie została ona zawarta – pisemnie, dzięki środków porozumiewania się na odległość (w tym za pośrednictwem formularza zamówienia na stronie internetowej sprzedawcy) czy telefonicznie. Kwestia odstąpienia od umowy zawartej przez Internet może także stanowić element ustaleń stron, na które składa się korespondencja elektroniczna wymieniona w związku z zawarciem umowy. Prawo do odstąpienia może przysługiwać obu stronom lub tylko jednej. Zastrzeżenie tego prawa nie musi nastąpić w momencie zawarcia umowy. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby zostało uregulowane później, poprzez zmianę umowy i wprowadzenie do niej dodatkowego postanowienia. W tym zakresie w pełni obowiązuje zasada swobody umów.

Omawiane postanowienie jest niczym innym jak umownym prawem do odstąpienia od umowy zawartej przez Internet przewidzianym w art. 395 kodeksu cywilnego. Postanowienie o umownym odstąpieniu od umowy zawartej przez Internet dla swojej ważności nie wymaga zachowania żadnej szczególnej formy. Konieczne jest natomiast określenie terminu, w jakim prawo to powinno być zrealizowane. Termin ten może być wskazany w zasadzie w sposób dowolny, a tym samym może być zarówno krótszy, jak i dłuższy niż 14-dniowy termin ustanowiony w ustawie o prawach konsumenta. Dopuszcza się, aby termin na wykonanie prawa odstąpienia upływał zarówno przed, jak i po wykonaniu umowy. Zagwarantowanie przedsiębiorcy przedmiotowego prawa, tj. umownego prawa do odstąpienia od wykonanej już umowy, zawartej za pośrednictwem Internetu, najbardziej przypomina prawo do odstąpienia, o którym stanowi ustawa o prawach konsumenta. Umożliwia to przedsiębiorcy w szczególności zapoznanie się z zakupioną i wydaną mu rzeczą oraz podjęcie decyzji, co do dalszych losów umowy.

Zastrzeżenie umownego prawa odstąpienia nie musi uzależniać jego realizacji od uzasadnienia, ani wystąpienia jakiegokolwiek warunku (np. nienależytego wykonania zobowiązania przez drugą stronę umowy).

Uprawnienie do odstąpienia od umowy zawartej przez Internet przyznane przez sprzedawcę

Uprawnienie przedsiębiorcy do odstąpienia od umowy zawartej za pośrednictwem Internetu może również zostać przyznane jednostronnie przez sprzedawcę internetowego, poprzez zastosowanie w odniesieniu do klienta będącego przedsiębiorcą wzorca umownego, a w szczególności regulaminu sklepu internetowego. W praktyce niejednokrotnie zdarza się, iż sprzedawcy nie oferują swoich produktów na rynku konsumenckim, ale wyłącznie profesjonalnym, tj. innym przedsiębiorcom. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby w tym przypadku przedsiębiorcy posługiwali się we wzajemnych relacjach regulaminem sklepu internetowego czy ogólnymi warunkami umów. Zgodnie bowiem z art. 384 § 1 k.c., ustalony przez jedną ze stron wzorzec umowy, w szczególności ogólne warunki umów, wzór umowy, regulamin, wiąże drugą stronę, o ile został jej doręczony przed zawarciem umowy. Stosownie do § 4 tego artykułu, jeżeli jedna ze stron posługuje się wzorcem umowy w postaci elektronicznej, powinna udostępnić go drugiej stronie przed zawarciem umowy w taki sposób, aby mogła ona wzorzec ten przechowywać i odtwarzać w zwykłym toku czynności. Jak wynika z powyższej treści, taki regulamin jest tworzony przez jedną stronę umowy, która proponuje drugiej stronie pewne określone warunki. o ile kupujący decyduje się na dokonanie transakcji i warunki regulaminu sklepu internetowego zostały udostępnione we adekwatnym czasie, to kupujący jest z nimi związany.

Obowiązujące przepisy dotyczące zawierania z konsumentami umów za pośrednictwem Internetu mają charakter semiimperatywny. Oznacza to, iż przedsiębiorca może te uprawnienia rozszerzyć, przyznając konsumentom więcej praw, niż gwarantują to przepisy. Nie może natomiast tych uprawnień ograniczyć w stosunku do regulacji ustawowych. Natomiast w relacji między przedsiębiorcami, obowiązuje w najszerszym zakresie zasada swobody umów, ograniczona jedynie przez przepisy powszechnie obowiązującego prawa oraz zasady współżycia społecznego. Zatem przedsiębiorca tworzący regulamin sklepu internetowego przeznaczonego do obrotu dwustronnie profesjonalnego, może określić zasady współpracy w sposób, który będzie w pierwszej kolejności zabezpieczał przede wszystkim jego interesy. W takiej sytuacji w regulaminie sklepu internetowego przeznaczonego dla przedsiębiorców, znajdą się jedynie podstawowe kwestie, niezbędne do zawarcia umowy oraz postanowienia chroniące interesy sprzedawcy.

Oczywistym jest jednak, iż podmiot prowadzący działalność gospodarczą, oferujący towary wyłącznie na rynku profesjonalnym, może zaproponować swoim klientom uprawnienia, które z mocy prawa tym osobom nie przysługują, gdyż są prawnie zagwarantowane jedynie dla konsumentów. Tym samym w regulaminie sklepu internetowego lub ogólnych warunkach umów zawieranych drogą elektroniczną skierowanych wyłącznie do przedsiębiorców, możliwe jest zawarcie uprawnienia do odstąpienia od umowy zawartej na odległość. Niejednokrotnie sprzedawcy lub usługodawcy internetowi decydują się przyznawać swoim klientom dodatkowe prawa, mające zachęcić ich do wyboru tej konkretnej oferty. Walcząc o klientów prześcigają się w przyznawanych im uprawnieniach, wśród których może się znaleźć prawo do odstąpienia od umowy.

Objęcie przedsiębiorców i konsumentów tym samym regulaminem

Trzecią kategorią przypadków, kiedy prawo do odstąpienia od umowy zawartej przez Internet może obowiązywać w odniesieniu do przedsiębiorców, jest objęcie ich tym samym regulaminem sklepu internetowego lub regulaminem świadczenia usług drogą elektroniczną, co konsumentów. Zdarza się, iż z określonego sklepu internetowego czy portalu mogą korzystać zarówno konsumenci, jak i przedsiębiorcy. W praktyce nierzadka jest sytuacja, kiedy to dopiero na etapie wyboru sposobu płatności, klient musi zdecydować i wskazać, czy zawiera umowę jako przedsiębiorca („na fakturę”) czy też jako konsument. Jeśli w regulaminie sklepu internetowego nie zostało określone ani nie wynika z kontekstu, iż w całości lub części dotyczy on wyłącznie konsumentów, to taki regulamin będzie obejmować wszystkich klientów, tj. zarówno konsumentów, jak i przedsiębiorców. Zatem postanowienie w regulaminie sklepu internetowego o treści „Kupujący ma prawo do odstąpienia od umowy w terminie 14 dni od otrzymania zakupionego towaru bez podawania przyczyny” z jednej strony potwierdza obowiązywanie prawa do odstąpienia od umowy w odniesieniu do konsumentów. Z drugiej strony przyznaje takie uprawnienie kupującym przedsiębiorcom. Inaczej mówiąc, zawarcie w regulaminie sklepu internetowego postanowienia, zgodnie z którym kupujący ma prawo do odstąpienia od umowy, skutkuje przyznaniem tego uprawnienia wszystkim osobom korzystającym ze sklepu, niezależnie od ich statusu konsumenta lub przedsiębiorcy.

W omawianym powyżej przypadku, przedsiębiorca oferujący możliwość dokonywania zakupów za pośrednictwem Internetu, powinien zdecydować, czy zakres uprawnień w odniesieniu do prawa do odstąpienia od umowy będzie taki sam dla przedsiębiorców i dla konsumentów, czy też różny, w zależności od statusu podmiotowego klienta.

Czy przedsiębiorca ma prawo odstąpić od umowy na odległość?

Prawo do namysłu, czyli uprawnienie do odstąpienia od umowy zawartej na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa bez podawania przyczyny i ponoszenia kosztów jest uprawnieniem przysługującym konsumentom i wynika z ustawy o prawach konsumentów. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby prawo o analogicznej treści przyznać również klientom będącym przedsiębiorcami. o ile sprzedawca, czy usługodawca internetowy nie zamierza rozszerzać uprawnienia do odstąpienia od umowy zawartej przez Internet na swoich klientów będących przedsiębiorcami, ma do dyspozycji dwa rozwiązania. Po pierwsze, może przygotować i posługiwać się odrębnymi regulaminami dla konsumentów i przedsiębiorców. jeżeli sprzedawca internetowy decyduje się jednak objąć jednym regulaminem wszystkich swoich klientów – konsumentów i przedsiębiorców, regulamin sklepu internetowego powinien wyraźnie stanowić, iż prawo do odstąpienia od umowy przysługuje wyłącznie konsumentom.

W przypadku, gdy oprócz różnic w zakresie prawa do odstąpienia od umowy, sprzedawca internetowy zamierza zamieścić w regulaminie sklepu internetowego jeszcze inne odmienności w zakresie praw konsumentów i przedsiębiorców, warto zdecydować się na sporządzenie odrębnych regulaminów. Może to być skutecznym sposobem na wprowadzenie także innych istotnych postanowień w relacji z przedsiębiorcami, jak wyłączenie rękojmi, określenie maksymalnych odsetek za opóźnienie w płatności, czy też wskazanie sądu miejscowo-właściwego do rozpoznawania sporów wynikających z umowy. Z uwagi na wielość i złożoność kwestii, które mogą być przedmiotem postanowień regulaminu, warto powierzyć jego sporządzenie profesjonaliście.