Strażnicy polskich rzek. Wspominamy Flotyllę Pińską

1 dzień temu

Zdjęcie: Strażnicy polskich rzek. Wspominamy Flotyllę Pińską

W 107. rocznicę odzyskania niepodległości warto przypomnieć jedną z mniej znanych, ale istotnych formacji Wojska Polskiego II Rzeczypospolitej – Flotyllę Pińską. Utworzona w kwietniu 1919 roku jednostka była ważnym elementem działań wojennych na wschodnich rubieżach kraju. Przez dwie dekady stanowiła istotne ogniwo polskiej Marynarki Wojennej.

Początki na Polesiu

Flotylla Pińska została powołana 19 kwietnia 1919 roku decyzją generała Antoniego Listowskiego, dowódcy Grupy Poleskiej. Inicjatorem jej utworzenia był porucznik Jan Giedroyć, oficer dawnej floty rosyjskiej, który zaproponował wykorzystanie rzek i kanałów Polesia do celów komunikacyjnych i bojowych. Podstawą formacji stały się cztery poniemieckie łodzie motorowe przejęte na Prypeci. Po przeglądzie technicznym trzy z nich – M1, M3 i M5 – przystosowano do działań wojskowych. Flotylla została rozmieszczona w rejonie Nyrczy i Przewozu Łachewskiego, a 1 maja 1919 roku formalnie włączono ją w skład Marynarki Wojennej.

W maju tego samego roku jednostka rozpoczęła działalność operacyjną. Po przybyciu grupy 12 marynarzy pod dowództwem podporucznika Karola Taube, możliwe stało się uruchomienie trzech łodzi bojowych. Już 25 maja 1919 roku doszło do pierwszego patrolu bojowego i kontaktu z sowiecką Flotyllą Dnieprzańską – wydarzenia uznawanego za chrzest bojowy formacji.

_{Dalsza część artykułu pod galerią zdjęć.}

Bitwa pod Czarnobylem

Największy sukces bojowy Flotylla Pińska odniosła 27 kwietnia 1920 roku, podczas ofensywy kijowskiej.

W rejonie Czarnobyla jej jednostki starły się z sowiecką Flotyllą Dnieprzańską, wspierając działania wojsk lądowych.
W bitwie wzięły udział statek uzbrojony „Pancerny-1” (z dwiema armatami 75 mm) i cztery motorówki, które naprzeciw siebie miały sześć opancerzonych jednostek nieprzyjaciela.

Po kilku godzinach walki polski okręt trafił w komorę amunicyjną sowieckiego statku „Gubitielnyj”, powodując jego eksplozję i wycofanie się pozostałych jednostek przeciwnika.

Starcie pod Czarnobylem zakończyło się zwycięstwem Polaków i uznawane jest za największą bitwę flotylli rzecznych w wojnie polsko-bolszewickiej. W porcie zdobyto kilkanaście jednostek pływających, w tym pływające warsztaty i łodzie transportowe.

Rozwój i dowództwo komandora Zajączkowskiego

Po zakończeniu wojny polsko-bolszewickiej Flotylla Pińska stała się stałym elementem Marynarki Wojennej. Jej znaczenie wzrosło po 25 lutego 1927 roku, gdy dowództwo objął komandor Witold Zajączkowski – oficer z dużym doświadczeniem, wychowanek Korpusu Morskiego w Petersburgu.

Zajączkowski nadał jednostce nowy kształt organizacyjny, rozwijając zaplecze techniczne i szkoleniowe. W latach 30. Flotylla dysponowała monitorami rzecznymi („Kraków”, „Wilno”), kutrami uzbrojonymi oraz jednostkami pomocniczymi, osiągając znaczną wartość bojową.

W obliczu narastającego zagrożenia ze strony Niemiec, w marcu 1939 roku dowódca przedstawił plan wydzielenia części sił do obrony Wisły. Na tej podstawie powstał Oddział Wydzielony „Wisła”, który miał działać w centralnej Polsce.

We wrześniu 1939 roku Flotylla Pińska nie odegrała jednak większej roli – jej jednostki zostały samozatopione, a marynarze walczyli pieszo w szeregach Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Polesie”.

Komandor Zajączkowski przedostał się na Zachód, gdzie pełnił funkcje w Polskiej Marynarce Wojennej w Wielkiej Brytanii i Kanadzie. Po wojnie osiadł w Kanadzie, gdzie zmarł w 1977 roku.