2 dni temu
4 kwietnia 2025 r. poznaliśmy kolejny już projekt nowelizacji ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw. Jedną z ciekawszych zmian proponowanych przez MRPiPS jest rozbudowanie tzw. ustawy zasiłkowej[1] o dodatkowe mechanizmy dotyczące zwolnień lekarskich. Nowe zasady mają umożliwić pracownikom m.in. wyjazd za granice w trakcie zwolnienia oraz – w przypadku dwóch umów o pracę – skorzystanie z L4 wyłącznie w kontekście jednej z nich. Przyjrzyjmy się im bliżej.
Wakacje czy zwolnienie?
W kontekście nowelizacji ustawy zasiłkowej, komentatorzy skupiają swoją uwagę przede wszystkim wokół rozbudowanego art. 17. Aktualnie odnosi się on krótko do przesłanek utraty prawa do zasiłku chorobowego. Po zmianach miałby zawierać wskazaną wprost możliwość odbywania zwolnienia za granicą. Jakie byłyby warunki?
Projekt zakłada, iż pracownik będzie mógł wyjechać za granicę na L4, jeżeli:
- będzie to uzasadnione określonymi okolicznościami (Ministerstwo nie zawarło tutaj niestety dokładniejszych kryteriów) lub
- w kraju destynacji będzie możliwe przeprowadzenie kontroli zwolnieni.
Powyższe przesłanki mają funkcjonować alternatywnie (spełnienie jednej z nich wyłącza konieczność spełnienia drugiej).
L4 a wyjazd za granicę – jak to wygląda obecnie?
Czy można wyjechać za granice na l4? Choć obowiązujące aktualnie przepisy nie zabraniają wprost wyjazdu na granicę w trakcie zwolnienia (istnieje taka teoretyczna możliwość), to:
- pracownik wskazuje adres miejsca pobytu w czasie trwania niezdolności do pracy – zgodnie z aktualną praktyką zwykle znajduje się on na terenie kraju;
- wyjazd zagraniczny może budzić (czasem uzasadnione) podejrzenia co do schematy wykorzystywania zwolnienia lekarskiego.
Właśnie dlatego projektowany kierunek zmian w przepisach spotkał się z szerokim komentarzem praktyków i komentatorów prawa pracy.
Kontrowersje wokół zmiany
Jak słusznie podnoszą niektórzy komentujący, zmiany miały zmniejszyć liczbę niedokładnych, wątpliwych interpretacyjnie przepisów. W rzeczywistości mogą jednak doprowadzić do jeszcze większych niejednoznaczności i nadużyć. Jak argumentują, w praktyce nie występują mechanizmy, które pozwolą na skuteczne skontrolowanie pracownika odbywającego zwolnienie np. na Maderze czy w Tajlandii.
Nowelizacja może więc sprawić, iż pracownicy otrzymają „darmowe” wakacje, w przypadku których pracodawcy nie będą mieli możliwości udowodnienia oraz sankcjonowania nadużycia.
Dwie umowy o pracę i jedno zwolnienie
Drugą istotną zmianą ustawy zasiłkowej jest wprowadzenie domniemania, zgodnie z którym w przypadku podlegania przez pracownika ubezpieczeniom z dwóch tytułów (lub więcej) zakłada się, iż niezdolność do pracy dotyczy każdego z nich. W praktyce oznaczać to będzie wystawienie dwóch (lub więcej) odrębnych zwolnień.
Jeżeli więc zdarzy się tak, iż stan zdrowia pracownika nie pozwala mu na wykonywanie pracy dla jednego pracodawcy, ale dla drugiego już tak, wówczas na żądanie tego pracownika, lekarz może skierować zwolnienie wyłącznie do jednego z nich.
Przenosząc powyższe na praktyczny grunt, możemy sobie wyobrazić sytuację, w której lekarz ze złamanym palcem oczywiście nie powinien wykonywać zabiegów, ale już nic nie stoi na przeszkodzie, by prowadził zajęcia dydaktyczne w ramach zajmowanego równolegle stanowiska nauczyciela akademickiego.
Ocena i wątpliwości wokół zmiany
Z tej perspektywy zmiany należy ocenić jak najbardziej pozytywnie. W tym zakresie stan prawny rzeczywiście domagał się wprowadzenia większej elastyczności. Nie jest tajemnicą, iż duża część np. środowiska akademickiego, zatrudniona jest równolegle w podmiotach, w których mogą aktywnie praktykować zawodowo (np. prawnicy, lekarze, ekonomiści, weterynarze).
Oczywiście i ta propozycja generuje jednak określone wątpliwości. Co bowiem w sytuacji, gdy pracodawca, w stosunku do którego nie zostało wydane zwolnienie, będzie chciał rozwiązać umowę tego pracownika? Będzie mógł to zrobić, gdyż pracownik z jego perspektywy nie przebywa na zwolnieniu? A może nie będzie to możliwe, biorąc pod uwagę aktualne zasady wynikające z kodeksu pracy?
Za słuszny należy więc uznać postulat środowiska, zgodnie z którym powyższa zmiana musi nieść za sobą równoległe modyfikacje w innych powiązanych źródłach prawa.
Kiedy projekt wejdzie w życie?
Projekt znajduje się aktualnie na etapie opiniowania i przewiduje, iż niemalże wszystkie projektowane rozwiązania mają wejść w życie 1 stycznia 2026 r.
O zmianach etapu legislacyjnego lub treści projektu będziemy informować na bieżąco. W razie jakichkolwiek pytań zachęcamy do kontaktu.
***
[1] Ustawa o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa
