Termin na zgłoszenie spadku dla celów zwolnienia z podatku

Opis okoliczności faktycznych

Na podstawie notarialnego testamentu spadek po A.D., zmarłym 22.4.2022 r., nabyła żona – Skarżąca H.D. Postanowieniem z 22.9.2022 r. Sąd, po rozpoznaniu sprawy z wniosku Skarżącej stwierdził, iż spadek po zmarłej 18.1.2022 r. W.D. nabył w całości A.D. Postanowienie uprawomocniło się 30.9.2022 r. 4.1.2023 r. Skarżąca złożyła zgłoszenie, w którym wykazała nabycie spadku po zmarłym A.D., a następnie 25.9.2024 r. Skarżąca złożyła korektę, w której sprecyzowała przedmiot nabycia. Dnia 14.6.2024 r. Skarżąca złożyła zeznanie podatkowe o nabyciu rzeczy lub praw majątkowych (SD-3), w którym wykazała nabycie tytułem dziedziczenia po zmarłym mężu A.D. W załączeniu do zgłoszenia złożyła pismo: „Akt czynnego żalu dotyczący niezłożenia w terminie zeznania SD-3”. Następnie 25.9.2024 r. Skarżąca złożyła korektę, wskazując, iż przedmiotem nabycia po A.D. są także środki pieniężne zgromadzone na rachunkach bankowych.

Naczelnik US ustalił Skarżącej zobowiązanie podatkowe w podatku od spadków i darowizn w kwocie 72 362 zł.

Stanowisko Organu

Zaskarżoną decyzją Dyrektor Izby Administracji Skarbowej po rozpatrzeniu odwołania H.D. od decyzji Organu I instancji, utrzymał w mocy decyzję organu pierwszej instancji. W uzasadnieniu wskazał, iż obowiązek podatkowy z tytułu nabycia spadku powstał w dacie sporządzenia zarejestrowanego aktu poświadczenia dziedziczenia, tj. 19.5.2022 r. Termin dla zastosowania zwolnienia podatkowego z art. 4a ust. 1 pkt 1 PodSpDarU upłynął 21.11.2022 r. Natomiast zgłoszenie o nabyciu Skarżąca złożyła 4.1.2023 r., tj. po upływie terminu uprawniającego do zastosowania zwolnienia ustawowego. Uchybienie terminowi 6 miesięcy spowodowało ustalenie zobowiązania podatkowego w prawidłowej wysokości. Organ wskazał, iż postępowanie sądowe w sprawie nabycia spadku po zm. W.D. zostało wszczęte z wniosku Skarżącej oraz zakończone 22.9.2022 r. Powzięcie wiadomości o nowych składnikach masy spadkowej po zmarłym mężu, nastąpiło zatem najpóźniej w dniu uprawomocnienia się postanowienia kończącego sprawę tj. 30.9.2022 r., czyli przed upływem 6 miesięcy. Tym samym przesłanka z art. 4a ust. 2 PodSpDarU – powzięcie wiedzy o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych po upływie terminu, o którym mowa w art. 4a ust. 1 pkt 1 PodSpDarU – nie została spełniona.

Stanowisko WSA

Wojewódzki Sąd Administracyjny oddalił skargę H.D., bowiem organy podatkowe nie naruszyły ani przepisów prawa materialnego, ani przepisów procesowych w stopniu mającym lub mogącym mieć wpływ na wynik sprawy.

Sąd przypomniał na wstępie, iż PodSpDarU dzieli podatników na trzy grupy i nie ma sporu, iż skarżąca należy do grupy I. Nabycie spadku przez osoby zaliczone do tej grupy co do zasady podlega obowiązkowi podatkowemu. Nabycie takie jest wolne od podatku, o ile podatnik zgłosi nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych adekwatnemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy, liczonym od uprawomocnienia się orzeczenia sądu w sprawie stwierdzenia nabycia spadku lub zarejestrowania notarialnego aktu poświadczenia dziedziczenia (art. 4a ust. 1 pkt 1 i ust. 1a PodSpDarU). o ile jednak z jakichś przyczyn nabywca dowiedział się o nabyciu po upływie wymienionego terminu, chcąc uzyskać zwolnienie od podatku, musi zgłosić te rzeczy lub prawa nie później niż w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o ich nabyciu oraz uprawdopodobnić fakt późniejszego powzięcia wiadomości o ich nabyciu (art. 4a ust. 2 PodSpDarU).

Sąd podzielił stanowisko i argumentację organów, iż niedotrzymanie terminu zgłoszenia wywiera skutek prawny w postaci utraty prawa do zwolnienia i to bez względu na przyczynę uchybienia. W konsekwencji, skoro w świetle prawidłowo poczynionych ustaleń faktycznych, organy stwierdziły, iż strona złożyła wniosek z uchybieniem sześciomiesięcznego terminu liczonego od dnia zarejestrowania notarialnego aktu poświadczenia dziedziczenia, to trafna jest konkluzja, iż nie przysługiwało jej zwolnienie podatkowe. WSA podkreślił, iż termin z art. 4a ust. 1 PodSpDarU jest terminem zawitym, a zatem co do zasady nie jest terminem przywracalnym.

Zdaniem Sadu, prawidłowo również uznały organy, iż wskazana w art. 4a ust. 2 PodSpDarU przesłanka zwolnienia z podatku nie została spełniona. Wykładnia literalna art. 4a ust. 2 PodSpDarU nie budzi żadnych wątpliwości. Zwolnienie to znajduje zastosowanie w przypadku, gdy spadkobierca już po upływie terminu, w jakim należy złożyć zgłoszenie, dowiaduje się, iż odziedziczył dany składnik majątkowy. Sąd podziela stanowisko wyrażone w orzecznictwie, iż przepis ten dotyczy nie tylko sytuacji, gdy spadkobierca nie wie, iż przysługują mu prawa do spadku, ponieważ nie brał udziału w postępowaniu spadkowym, ale również sytuacji gdy spadkobierca brał udział w postępowaniu spadkowym, jednak w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku nie uzyskał wiedzy dotyczącej określonego składnika majątkowego wchodzącego w skład masy spadkowej. W takiej sytuacji spadkobierca jest obowiązany do uprawdopodobnienia okoliczności późniejszego powzięcia wiadomości o ich nabyciu.

Spadkobiercą, który dowiedział się o nabyciu rzeczy i praw majątkowych w warunkach art. 4a ust. 2 PodSpDarU jest tylko taki spadkobierca, który z przyczyn od siebie niezależnych, obiektywnych, nie mógł powziąć wiedzy o nabyciu składników masy spadkowej w terminie; nie był w stanie w tym terminie podjąć i zakończyć wszystkich koniecznych czynności dla uzyskania stanowczej wiedzy o składzie, wartości odziedziczonego majątku. W przypadku Skarżącej brak jest jakichkolwiek okoliczności świadczących o braku obiektywnych możliwości ustalenia w wymaganym terminie składników majątku spadkowego. Wbrew twierdzeniom Skarżącej, posiadała ona wiedzę na temat składników majątku spadkowego odziedziczonych przez jej zmarłego męża po jego zmarłej matce, bowiem postępowanie sądowe w sprawie stwierdzenia nabycia spadku po zmarłej teściowej zostało wszczęte na jej wniosek. Tym samym Skarżąca powzięła wiedzę co do składników majątku spadkowego jeszcze w toku biegu terminu do złożenia zgłoszenia.

Argumentacja strony przytoczona w skardze, zdaje się całkowicie pomijać sens i znaczenie powyższej regulacji. Nie do zaakceptowania jest stanowisko, iż przepis pozwala na subiektywne, a przy tym nieweryfikowalne, poczucie spadkobiercy o posiadanej wiedzy na temat rzeczy i praw majątkowych nabytych w drodze spadku. Warunek dotyczący terminu do złożenia stosownego zgłoszenia podatkowego w zasadzie nie miałby zastosowania, bo nie sposób w praktyce zweryfikować stanu wiedzy podatnika, na temat poszczególnych rzeczy lub praw majątkowych nabytych przez niego w drodze spadku.

Podatnik powinien wykazać, iż bez własnych zaniedbań lub zaniechań nie wiedział o nabyciu przez niego spadku lub poszczególnych składników majątku spadkowego. Przyjęcie poglądu odmiennego stwarzałoby podstawy do instrumentalnego korzystania z instytucji przewidzianej w art. 4a ust. 2 PodSpDarU, która zgodnie z celem racjonalnego ustawodawcy ma zastosowanie do sytuacji zupełnie wyjątkowych, kiedy to nabywca rzeczy lub praw majątkowych rzeczywiście, z przyczyn od siebie niezależnych, bez własnych zaniedbań lub zaniechań, nie wie o nabyciu spadku albo nie wie o uprawomocnieniu się postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku. Miarodajny w tym zakresie jest wzorzec podmiotu, który z należytą starannością i odpowiedzialnością prowadzi własne sprawy.

Komentarz