TOP 5 błędów dotyczących BHP w firmie

BHP to żadna nowość dla przedsiębiorców. Realizowane przez nas projekty audytowe pokazują jednak, iż mimo upływu lat, wciąż wiele elementów systemu BHP może wymagać poprawy. Każdy, kto zajmuje się obszarem BHP może przejść przez poniższą listę i odpowiedzieć sobie na pytanie, czy takie naruszenia na pewno nie występują w jego firmie.

1. Przeprowadzanie instruktażu stanowiskowego tylko w ramach szkolenia wstępnego BHP

Instruktaż stanowiskowy jest elementem szkolenia wstępnego BHP, któremu podlega pracownik przed dopuszczeniem do wykonywania pracy na określonym stanowisku. Nie budzi więc wątpliwości, iż przeprowadza się go dla nowo zatrudnionego pracownika.

A co w sytuacji gdy zmienia się rola pracownika w firmie np. dostaje awans albo zostaje na jakiś czas oddelegowany do wykonywania innej pracy? Czy wtedy przeprowadzenie instruktażu stanowiskowego przed dopuszczenie pracownika do pracy też jest konieczne?

W praktyce często pracodawcy pomijają instruktaż stanowiskowy, szczególnie w związku z awansem pracownika. Natomiast odpowiedź na wyżej zadane pytania brzmi „to zależy” i każdorazowo wymaga analizy po stronie pracodawcy pod kątem wystąpienia nowych zagrożeń dla pracownika, które z taką zmianą się wiążą.

Kiedy przeprowadza się instruktaż stanowiskowy?

Przeprowadzenie instruktażu stanowiskowego będzie konieczne zawsze, gdy pracownik w związku z awansem lub oddelegowaniem będzie wykonywał rodzajowo inną pracę, zmieni się zakres jego obowiązków i w związku z tym będzie narażony na inne czy też dodatkowe czynniki szkodliwe dla zdrowia.

Przykładowo pracownik działu zakupów zostaje oddelegowany do pełnienia funkcji kierowcy na okres 3 miesięcy – zmieniają się zarówno rodzaj pracy, jak i stanowisko, a tym samym zagrożenia. Oznacza to, iż instruktaż stanowiskowy będzie wymagany.

Jednak sytuacja nie zawsze będzie tak oczywista. Przykładowo specjalista w dziale awansuje do roli starszego specjalisty. Merytorycznie zakres obowiązków pracownika nie zmienił się, a awans wynika ze stażu pracy w firmie. W takiej sytuacji nie doszło do zmiany czy też powstania nowych zagrożeń na nowym stanowisku (w porównaniu z poprzednim), czyli instruktaż nie jest wymagany. Gdyby jednak ze zmianą wiązało się objęcie funkcji team leadera czy kierownika, a więc pracownikowi doszłyby nowe obowiązki i wydaje się, iż również zagrożenia (przykładowo wyższy poziom stresu w związku z kierowaniem zespołem), to w takiej sytuacji przeprowadzenie instruktażu jest zasadne.

2. Marginalizowanie roli kierownika w kontekście BHP

Powszechnie przyjmuje się, iż za BHP w firmie odpowiedzialność ponosi pracodawca. Natomiast okazuje się, iż równie istotną rolą w procesie zapewnienia bezpiecznych warunków pracy w firmie pełni tzw. osoba kierująca pracownikami. Kodeks pracy nakłada na nią szereg obowiązków w kwestii zapewnienia bezpiecznych warunków pracy podległym jej pracowników i ustanawia odpowiedzialność za ich niedopełnianie.

Przepisy nie zawierają definicji osoby kierującej pracownikami. Z orzecznictwa Sądu Najwyższego wynika, iż przez osobę kierującą pracownikami należy rozumieć przełożonego, czyli przede wszystkim kierowników, team leaderów, brygadzistów czy choćby osoby, które tylko na określony czas zostały oddelegowane do pełnienia funkcji przełożonego. Nie ma przy tym znaczenia forma zatrudnienia osoby kierującej pracownikami – nie musi być to wyłącznie pracownik, a może to być osoba zatrudniona na podstawie umowy cywilnoprawnej.

Kodeks pracy w art. 212 nakłada na osoby kierujące pracownikami zamknięty katalog obowiązków. Przełożeni mają obowiązek m.in.:

• organizować pracę pracowników i stanowiska pracy w sposób zgodny z przepisami i zasadami BHP,
• dbać o sprawność środków ochrony indywidualnej i zbiorowej, a także ich prawidłowe stosowanie,
• dbać o BHP pomieszczeń, w których praca jest wykonywana,
• egzekwować od pracowników przestrzeganie przepisów i zasad BHP,
• zapewniać wykonanie zaleceń lekarza sprawującego opiekę zdrowotną nad pracownikami.

Kierownicy często myślą, iż skoro te obowiązki nie są wpisane do ich umowy o pracę czy też zakresu obowiązków, to ich nie dotyczą. Takie myślenie to błąd! Pracownik, któremu powierzono kierowanie pracą innych, z samej istoty sprawowanej funkcji jest zobowiązany do realizowania tych obowiązków i do stałego czuwania nad tym, aby praca podległych mu pracowników przebiegała zgodnie z przepisami i zasadami BHP.

Taki błąd w myśleniu może kierowników sporo kosztować. Za naruszenie obowiązków wynikających z art. 212 Kodeksu pracy osoba kierująca pracownikami może zostać pociągnięta do odpowiedzialności wykroczeniowej np. przez inspektora PIP w toku kontroli czy w związku z wypadkiem przy pracy podległego pracownika. Co więcej jeżeli swoim działaniem naraża pracownika na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, może zostać pociągnięta do odpowiedzialności karnej, bo takie naruszenie stanowi przestępstwo.

3. Przeprowadzanie instruktażu stanowiskowego przez BHPowca

Zdarza się, iż BHPowiec, który odpowiada za szkolenie ogólne BHP za jednym zamachem robi także instruktaż stanowiskowy – tak jest przecież szybciej i powiedzmy szczerze, czy jest sens szukać do tego celu innej osoby skoro mamy w firmie kompetentnego BHPowca? Niestety, taka praktyka nie może zostać uznana za prawidłową, bo narusza przepisy dotyczące przeprowadzania instruktażu stanowiskowego.

Kto przeprowadza instruktaż stanowiskowy?

Zgodnie z przepisami, instruktaż stanowiskowy przeprowadza:

• wyznaczona przez pracodawcę osoba kierująca pracownikami
• lub pracodawca,

jeżeli osoby te posiadają odpowiednie kwalifikacje i doświadczenie zawodowe oraz są przeszkolone w zakresie metod prowadzenia instruktażu stanowiskowego.

Czyli taki instruktaż powinien przeprowadzić kierownik pracownika, który posiada kompetencje i jest przeszkolony w zakresie metod prowadzenia instruktażu.

Co w praktyce oznacza konieczność posiadania przeszkolenia? Na szczęście pracodawca nie musi wysyłać pracownika na kurs z prowadzenia instruktażu stanowiskowego, ale jeżeli oczywiście chce i ma na to środki, to może. Wystarczające będzie odbycie przez osobę kierującą pracownikami lub pracodawcę szkolenia okresowego, którego elementem są: organizacja i metodyka szkolenia w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy (z uwzględnieniem metod prowadzenia instruktażu stanowiskowego) oraz kształtowanie bezpiecznych zachowań pracowników w procesach pracy.

Po odbyciu takiego szkolenia, zarówno pracodawca jak i przełożony spełniają wymóg znajomości metod przeprowadzania instruktażu stanowiskowego. W tym kontekście istotna jest weryfikacja, czy przełożony, który ma przeprowadzać instruktaż stanowiskowy dla podległych pracowników, ma aktualne szkolenie okresowe BHP.

4. Opracowywanie instrukcji BHP w firmie przez BHPowca

Często okazuje się, iż instrukcje BHP w firmach (zarówno te ogólne, jak i stanowiskowe), BHPowcy sporządzają samodzielnie. Czy jest to słuszna praktyka?

Zakres zadań BHPowców w firmie wyznaczają przepisy o służbie BHP. Wynika z nich m.in., iż BHPowcy biorcą udział w opracowywaniu ogólnych instrukcji BHP i opiniują szczegółowe instrukcje BHP na poszczególnych stanowiskach pracy.

Nieprawidłową praktyką jest więc opracowywanie instrukcji BHP wyłącznie przez BHPowców. Jest to szczególnie istotne w kontekście instrukcji stanowiskowych, które powinien sporządzać pracodawca, a BHPowiec powinien je jedynie opiniować. Instrukcje stanowiskowe powinna opracowywać osoba posiadająca wiedzę na temat specyfiki pracy na danym stanowisku, a także zagrożeń związanych z wykonywaniem pracy danego rodzaju, pracy na konkretnej maszynie itp. Najczęściej taką osobą będzie kierownik działu, technolog czy też inżynier. Oczywiście pracodawca nie musi tworzyć takich instrukcji wyłącznie własnymi zasobami. Może zlecić ich opracowanie podmiotowi zewnętrznemu, który specjalizuje się w opracowywaniu instrukcji BHP. Jednak w związku z tym, iż to pracodawca zna specyfikę pracy, technologie, które stosuje i zagrożenia, które występują w tym konkretnym zakładzie pracy, powinien zadbać, aby w procesie wzięła również udział osoba zatrudniona w firmie, która będzie w stanie sprawdzić przygotowaną treść instrukcji pod kątem merytorycznym.

Sporządzenie instrukcji BHP przez nieuprawniony do tego podmiot stanowi naruszenie przepisów BHP przez pracodawcę. Może to mieć duże znacznie w przypadku ustalania odpowiedzialności pracodawcy za wypadek przy pracy czy też podczas kontroli Państwowej Inspekcji Pracy w firmie. Dlatego warto przyjrzeć się temu, kto w firmie sporządza instrukcje BHP. jeżeli osoby, które powinny być za to odpowiedzialne, nie wywiązują się z tego obowiązku lub mają wątpliwości, czy aby na pewno powinien on spoczywać na nich – warto zaktualizować ich zakres obowiązków i uzupełnić go o kwestie dotyczące BHP.

5. Brak współdziałania pracodawców, gdy praca wykonywana jest w jednym miejscu

Jeśli pracownicy różnych firm wykonują pracę w tym samym miejscu i czasie, ich pracodawcy mają obowiązek współdziałania w kwestiach dotyczących zapewnienia im bezpiecznych i higienicznych warunków pracy¹. W ramach tego obowiązku pracodawcy powinni m.in. wyznaczyć koordynatora, który będzie sprawował nadzór w zakresie BHP nad pracą wykonywaną przez pracowników w tym samym miejscu, a także ustalić zasady współdziałania i postępowania w związku z występującymi zagrożeniami.

Modelowo obowiązek współdziałania pracodawców w zakresie BHP dotyczy branży budowlanej, gdzie na placu budowy spotykają się m.in. pracownicy inwestora, wykonawców i podwykonawców. Natomiast nie jest to jedyna sytuacja, kiedy pracodawcy powinni realizować obowiązki z art. 208 Kodeksu pracy – o czym często zapominają.

Współdziałanie w kwestiach BHP jest zawsze wymagane, gdy w zakładzie prace jednocześnie wykonują pracownicy zatrudnieni przez innych pracodawców. Przykładem jest sytuacja, gdy firma korzysta z outsourcingu usług i usługi te wykonywane są w tym samym miejscu i czasie, w którym swoje obowiązki wykonują pracownicy podmiotu korzystającego z outsourcingu. Wynika to z faktu, iż pracodawcą osób świadczących usługi outsourcingu jest firma outsourcingowa, a nie firma korzystająca z tych usług.

Przypominamy, iż modelowo outsourcing oznacza przeniesienie określonej działalności na inny podmiot (a nie korzystanie w ramach określonej działalności z pracowników podmiotu zewnętrznego) – w kontekście art. 208 kodeksu pracy najczęściej będą to usługi ochroniarskie, sprzątania, gastronomiczne czy też produkcyjne.

Najczęściej pierwszym krokiem do realizacji omawianego obowiązku jest zawarcie porozumienia, w którym pracodawcy ustalą wszystkie kwestie zawarte w art. 208 kodeksu pracy. W kontekście potencjalnej odpowiedzialności pracodawców za BHP w miejscu pracy, właściwa treść tego porozumienia, a następnie jego sumienne wykonywanie, są kluczowe.

Wierzymy, iż zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków w miejscu pracy jest istotne dla firm. Nie dość, iż zaniechania w tym obszarze mogą skutkować odpowiedzialnością (i to często osobistą), to dodatkowo wysokie standardy BHP wpływają wprost na atrakcyjność i wizerunek pracodawcy. Mając to na uwadze, aktywnie wspieramy pracodawców w organizowaniu bezpiecznych warunków pracy. Oferujemy firmom m.in. szeroko pojęte doradztwo prawne dot. BHP, a także przeprowadzamy audyty BHP. Dzięki temu efektywnie pomagamy pracodawcom identyfikować zagrożenia w miejscu pracy, minimalizować ich skutki i rekomendujemy działania korygujące. Zapraszamy do kontaktu!